In het Engels bestaat een uitdrukking voor problemen die zo

V oor w oor d : Ee n o l i f a n t i n de wo o nkamer
In het Engels bestaat een uitdrukking voor problemen die zo indrukwekkend zijn dat niemand ze
kan miskennen, maar waarover nooit wordt gepraat omdat ze gênant of taboe zijn. Dergelijke problemen zijn als ‘the elephant in de room’. Het seksueel misbruik van minderjarigen in de kerk is
daar een voorbeeld van. Heel wat mensen wisten dat sommige verhoudingen ernstige vragen opriepen,
maar gingen daar nooit dieper op in. Als erover gesproken werd dan gebeurde dat in bedekte termen
als betrof het een pijnlijk familiegeheim dat niet publiek kon worden gemaakt. De morele invloed en
het gezag van de institutie die daardoor in verlegenheid zou worden gebracht, werd ontzien. Het is
niet toevallig dat we die misbruiken betreuren op het moment dat het gezag van de kerk verdampt.
Misbruik is echter geen monopolie van de kerk. Zo vergrepen heel wat negentiende-eeuwse aristocraten
zich aan hun dienstpersoneel, fabrieksopzichters aan hun werknemers en managers aan hun ondergeschikten, zonder dat daar ernstig tegen opgetreden werd. Het is pas wanneer hun macht werd gecontesteerd dat men de moed vond om er in het openbaar tegen op te treden. Dat het afschuwwekkende probleem van kindermisbruik binnen de kerk pas de laatste tijd aan de kaak wordt gesteld,
heeft in die zin weinig te maken met het feit dat dit probleem pas recentelijk werd ontdekt, maar wel
met het feit dat de macht van de kerk niet langer een beletsel vormt om de olifant in de huiskamer
met de vinger te wijzen. Het respect voor de slachtoffers vereist dat we hun recht doen, door hun lijden
te erkennen en de schuldigen ter verantwoording te roepen. Het is altijd comfortabel verontwaardigd
te zijn over zaken waarmee we weinig of niets te maken hebben. Ergernis met betrekking tot een
fenomeen dat zich jaren geleden voordeed in een instelling waar iedereen zich lijkt van af te keren,
kost niets. De instelling kan naar hartenlust worden beschimpt. Het is in dit verband goed te bedenken dat er ook in onze actuele samenleving heel wat olifanten door kamers struinen zonder dat daar
veel ruchtbaarheid aan wordt gegeven. Ik herinner me een navorser die er zich over bekloeg dat hij
door zijn collega’s werd terechtgewezen omdat hij publiceerde over kindermisbruik in sportverenigingen.
Ze vonden dat je de goede naam van de sport toch niet zomaar kon bezoedelen. Zolang een institutie een sacraal karakter heeft, doet men alsof er weinig aan de hand is. En toch, de machtsverhouding
van trainers ten aanzien van jonge sporters is vaker dan we willen toegeven ongezond. Een belangrijke taak om het verwerken van de fouten uit het verleden mogelijk te maken, kan erin bestaan alert
te zijn voor gelijkaardige fouten in het heden. Zolang de media zich daartoe niet geroepen voelen, kan
men veronderstellen dat ze eerder gedreven worden door ressentiment dan door ijver voor meer rechtvaardigheid.
Bart Pattyn
Ethische Perspectieven 20 (4), 339, doi: 10.2143/EPN.20.4.2061182
© 2010 by Ethische Perspectieven. All rights reserved.
94096_Eth_Persp_01_indd.indd 339
7/01/11 09:07