Bomen

Bomen
Natuurgidsencursus
6 februari 2007
Wat maakt de boom een boom ?
Primair xyleem
Secundair xyleem
Stamdoorsnede
1 vezels
2 parenchym straal
3 houtvat
Kern- en spinthout
Spinthout : Levend, licht, watertransport
Kernhout : Dood, verkleurd, duurzaam
door chemisch stoffen
Spinthoutbomen:
Els, Wilg, Populier, Berk,
Esdoorn
Kernhoutbomen:
Eik, Iep, Kers,
Tamme Kastanje
Rijphoutbomen
(Weinig verkleuring)
Beuk, Linde, Spar
Bladeren
Enkelvoudig blad
Onderscheid:
licht/schaduwbladeren
Ook voorjaar/zomer
Samengesteld blad
Doorsnede van een blad
Huidmondjes met sluitcellen
(< 1% van bladoppervlak)
Bladval
• Altijdgroene bomen
• Bladverliezende bomen :
beperken verdamping
• Bladval bepaald door licht
(daglengte), hormonen,
temperatuur en wind
• Kleuren doordat bladgroen
de andere kleuren niet
meer overheerst
Wortels
Meestal
1-2 m diep
Soms tot
4 m diep
Penwortel : Eik, Iep, Den
Oppervlakkig : Beuk, Es, Spar
Hartwortels : Paardekastanje, Berk, Esdoorn, Linde
Maar : Sterk afhankelijk van omstandigheden !
Wortels
Haarwortels
Mycorrhiza
Knoppen
Voortplanting
•
•
•
•
Alle bomen bloeien
Bestuiving van bomen meestal door de wind
Verspreiding vruchten : wind/dieren/(water)
Vrucht/zaadproductie afhankelijk van weer
en reserves (en verspreidingsstrategie)
• “Mastjaren” : Eik 2-3 jaar (uitz. 5-12jaar)
Beuk 3-4 jaar (uitz. 6-7 jaar)
Hoe oud worden bomen ?
(als we ze tijd van leven gunnen !)
•
•
•
•
Oudste bomen geschat op 4.000/5.000 jaar
Pioniers (Berk, Els, Populier) 80-150 jaar
Blijvers (Linde, Eik,Taxus) 500-1000 jaar
Overige (Es, Beuk) 200-400 jaar
Oudste levende deel van boom 30 (max.50) jaar
Maximumomvang kroon
Daardoor is sapstroom bepaald
Omtrek moet ieder jaar toenemen
Ringen worden dus steeds dunner
Hoogste takken sterven af
Neerwaartse spiraal
Literatuur
Inheemse Bomen en struiken
(Maes, Red.; Boom, Amsterdam 2006; ISBN 90 85 06176 8)
Trees: Their Natural History
(Thomas; Cambridge University Press 2000; ISBN 0 521 45351 8)
Wetenschap in de tuin
(Capon; Ludion 2005; ISBN 90-5544-537-1)
Websites
http://www.bomengids.nl/
http://www.koentimmers.be/determinatie/
http://hort.ufl.edu/trees/
Belang van bomen
•
•
•
•
•
•
•
Zuurstof (beuk : zuurstof voor 10 mensen)
Zuivering lucht; dempen geluid
Beïnvloeden (micro-) klimaat
Gezonde omgeving; beschutting
Grondstof (hout, hars, rubber, medicijnen etc.)
Voedsel, genotmiddelen
Tegen opwarming aarde (2 kg CO2 per uur)
De groei van een
boom
Hout- en bastvaten
•Worteldruk (tot 15 m)
•Vooral “trek” door verdamping aan
bladoppervlak
•Watermolucule “bipolair”
•Cohesie/trekspanning(tot 450 m)
•Verdamping 20-300 l/dag
Loofhout:
Houtvaten :>
2-... cm x 0.5 mm
Naaldhout :
veel kleinere en kortere
“tracheiden”
2-5 mm x 0.05 mm
Ring-porig
Es, Iep, Eik
Diktegroei gaat aan
uitlopen blad vooraf
Weinig jaarringen
tegelijk in gebruik
Cavitatie : lucht in
houtvaten
Diffuus-porig :
Berk, Esdoorn,
Beuk, Populier,
Linde
Veel jaarringen
tegelijk in gebruik
Dendrochronologie
Reactiehout
Wat bepaalt de vorm ?
• Stand takken (dus : knoppen)
• Standplaats/omgeving
(licht, wind etc.)
• Ook omstandigheden
binnen de kroon (licht!)
spelen een rol
• Samengestelde bladeren
• Afstoten takken
Silhouetten
Ruwe berk
Zwarte els
Esdoorn
Zomereik
Linde
Paardekastanje
Beuk