Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen

Zwangerschap bij chronische
ontstekingsziekten van de darmen
Inleiding
Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm
(IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn of
Colitis Ulcerosa. Voor veel patiënten speelt dit onderwerp op een bepaald
moment in het leven. Er kunnen dan veel vragen ontstaan waar op u
graag antwoord wil hebben.
Is mijn ziekte erfelijk?
Wat is het beste moment om zwanger te raken?
Hoe zit het met de vruchtbaarheid en het slikken van medicijnen?
Welke risico’s loopt het ongeboren kind?
Is er een verhoogde kans op een aangeboren afwijking van het
kind?
Heb ik een verhoogd risico op complicaties tijdens mijn
zwangerschap?
Kan ik thuis of in het ziekenhuis bevallen?
Zijn er extra risicofactoren rondom zwangerschap en/of de
bevalling?
Kan ik veilig borstvoeding geven aan mijn kind met de medicijnen
die ik gebruik?
Wat als de ziekte tijdens de zwangerschap actief wordt?
Allemaal zaken waarover u als patiënt geïnformeerd wilt zijn.
Deze folder probeert u antwoorden te geven op deze vaak gestelde
vragen. Natuurlijk is iedere individuele situatie anders en blijft het altijd
essentieel om deze met uw Maag-, Darm- en Leverarts (MDL-arts) of de
verpleegkundig specialist te bespreken. Het beste moment daarvoor is
vóórdat u probeert om zwanger te worden. Daarom is het belangrijk
om een actuele kinderwens met de MDL-arts of verpleegkundig specialist
te bespreken. Dit geldt voor zowel mannen als vrouwen. In dit gesprek
wordt o.a. de medicatie besproken die u gebruikt en antwoord gegeven
op de vraag of u deze medicatie door mag blijven gebruiken bij een
kinderwens. Soms is het nodig om medicamenten te stoppen of aan te
passen. Meestal verwijzen we patiënten door naar het Erasmus Medisch
centrum voor een preconceptueel advies waar patiënten met IBD zowel
vóór als tijdens de zwangerschap gezien worden en advies krijgen met
betrekking tot hun medicatie.
Zwangerschap
Het gebruik van foliumzuur wordt aanbevolen bij alle vrouwen die een
zwangerschapswens hebben of om dit tijdens de zwangerschap te
gebruiken, dus ook bij patiënten met IBD. Verder is roken en alcohol
gebruik af te raden tijdens zwangerschap.
Erfelijkheid
De ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa zijn geen erfelijke ziekten. Er zijn
aanwijzingen dat kinderen van een ouder met de ziekte van Crohn en
Colitis Ulcerosa een iets verhoogde kans (5%) hebben om deze ziekte
ook te krijgen. Als beide ouders de ziekte hebben is het risico groter, tot
wel 35 à 40%. Prenatale diagnostiek naar IBD is echter niet zinvol. Er
kan wel een gevoeligheid voor het ontwikkelen van IBD doorgegeven
worden waardoor de ziekte zich uiteindelijk openbaart. Hierbij spelen
veel genen (meer dan 100) een rol. Het uiteindelijk wel of niet
openbaren van IBD hangt af van het totaal aan genen wat doorgegeven
wordt aan het kind. Verder spelen omgevingsfactoren en het totaal aan
ervaringen die het afweersysteem van het kind opdoet in de loop van
het leven een rol in het wel of niet ontwikkelen van IBD.
De kans op aangeboren afwijkingen bij kinderen waarvan de moeder een
chronische darmziekte heeft lijkt niet verhoogd te zijn. In diverse studies
kon geen relatie gevonden worden met aangeboren afwijkingen.
Vruchtbaarheid
Meestal is de vruchtbaarheid van vrouwen met een chronische
darmziekte niet afgenomen. De meeste IBD medicatie heeft geen invloed
op de vruchtbaarheid. Dit geldt alleen voor methotrexaat bij zowel
mannen en vrouwen, sulfalazine heeft alleen bij mannen invloed op de
vruchtbaarheid. De vruchtbaarheid bij vrouwen kan zijn afgenomen na
operaties die hebben plaatsgevonden in het kleine bekken. Verminderde
vruchtbaarheid kan voorkomen bij vrouwen met een gecompliceerd
verloop van de ziekte van Crohn, bijvoorbeeld bij abcessen en na
operaties in het kleine bekken. Dit is echter in wetenschappelijk
onderzoek onvoldoende aangetoond. Ook een actieve darmziekte lijkt de
vruchtbaarheid te verminderen. Dit komt voornamelijk doordat in
perioden van actieve ontsteking, de menstruele cyclus verstoord kan
zijn. In principe geldt voor mannen hetzelfde als voor vrouwen; de
vruchtbaarheid is bij een rustig verlopende darmziekte niet anders dan
bij gezonde mannen. Wel kunnen medicijnen (bv. Methotrexaat en
sulfalazine) zowel bij mannen en vrouwen invloed hebben op
respectievelijk de zaadkwaliteit als een verhoogd risico op aangeboren
afwijkingen geven. Daarom is het belangrijk om een actuele kinderwens
met de MDL- arts of verpleegkundig specialist te bespreken. Hierbij
wordt dan gekeken welke medicijnen wel of niet gebruikt kunnen
worden bij een kinderwens.
Soms is het nodig om medicijnen te stoppen of aan te passen. Meestal
verwijzen wij patiënten door naar het Erasmus Medisch centrum voor
een preconceptueel advies. Er is daar een speciale poli waar patiënten
met IBD zowel vóór als soms tijdens de zwangerschap gezien worden en
advies krijgen met betrekking tot hun medicatie.
Bij mannen speelt de medische voorgeschiedenis een rol. Mannen met
bijvoorbeeld een ileoanale pouch, een reservoir gemaakt van het laatste
deel van de dunne darm dat aan de anus is gehecht, kunnen minder
vruchtbaar zijn of erectiestoornissen hebben. Het is daarom belangrijk
om de beslissing wel of niet opereren goed met de MDL-arts en de
chirurg te bespreken voordat deze ingreep plaats vindt.
Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap
Uit onderzoek is gebleken dat een zwangerschap een gunstig effect kan
hebben op het verloop van een chronische darmziekte. Een actieve vorm
van een darmziekte op het tijdstip van de bevruchting of tijdens de
zwangerschap verhoogt beduidend de kans op een miskraam,
vroeggeboorte en een lager geboortegewicht. Aangeboren afwijkingen
van het kind komen echter niet aantoonbaar vaker voor bij patiënten
met een chronische darmziekte dan bij gezonde personen. Als de
darmziekte actief is bij het begin van de zwangerschap, blijft de ziekte
zonder aangepaste behandeling meestal actief tijdens de hele
zwangerschap. De Ziekte van Crohn is geassocieerd met vroeggeboorte
<37 weken en een laag geboortegewicht <2500 gram. Bij Colitis
Ulcerosa komt meer vroeggeboorte voor dan bij de ziekte van Crohn.
Een laag geboortegewicht bij Colitis Ulcerosa komt nauwelijks voor.
Medicijnen
Algemeen
Het is een misvatting dat stoppen van medicijnen, voorafgaande aan een
zwangerschap de kans op complicaties voor het kind vermindert. Een
actieve darmziekte brengt juist meer risico s met zich mee. Bij alle
vrouwen met een kinderwens wordt geadviseerd te starten met
foliumzuur (1x daags 0,5mg) zowel voor als tijdens de zwangerschap, dit
geldt dus ook voor IBD-patiënten. Bij vrouwen met een chronische
darmziekte kan een hogere dosering worden gebruikt bij aanwijzingen
van verminderde opname wegens ziekteactiviteit en bij behandeling met
het medicijn sulfasalazine.
In algemene zin geldt dat bij vrouwen zoveel mogelijk medicijnen
worden gestopt vóór en tijdens de zwangerschap. Voor sommige IBD
medicijnen zijn aanpassingen in de dosering noodzakelijk. Het is daarom
belangrijk dat vrouwen een zwangerschap direct aan de MDL-arts of
verpleegkundig specialist melden. Het beste is om dit al vóór de
zwangerschap of bij de kinderwens te bespreken met één van beiden.
De meeste medicijnen die gebruikt worden bij de behandeling van IBDpatienten worden voor en tijdens de zwangerschap gecontinueerd en
zijn dus veilig. Het stoppen van medicijnen gebeurt altijd in overleg met
de MDL- arts of verpleegkundig specialist.
Infliximab wordt vanaf 20 weken niet meer toegediend en wordt hervat
meteen na de zwangerschap. In zeldzame gevallen wordt na overleg met
het Erasmus Medisch Centrum toch besloten om door te gaan met
Infliximab. Dit omdat er bij het stoppen van het middel met zeer grote
zekerheid van uit kan worden gegaan dat de ziekte dermate actief is of
kan opvlammen dat de gezondheid van zowel moeder als kind in gevaar
komt.
Medicijnen die absoluut niet toegestaan zijn
Methotrexaat is absoluut niet toegestaan. Deze dienen 6 maanden voor
de bevruchting en tijdens de zwangerschap gestopt te worden.
IBD-medicatie bij mannen
Bij mannen lijken de meeste medicijnen veilig te zijn, maar voor mannen
zijn deze risico’s minder goed onderzocht dan bij vrouwen. Er zijn
medicijnen die de kwaliteit van het zaad beïnvloeden en daardoor de
vruchtbaarheid verminderen zoals; methotrexaat en sulfasalazine. Voor
mannen geldt dat methotrexaat niet mag worden gebruikt tot zes
maanden vóór de bevruchting. Daarom is het ook voor
mannen verstandig, bij een kinderwens, met de MDL-arts of
verpleegkundig specialist te spreken.
Invloed zwangerschap op activiteit van de ziekte
Het is belangrijk om zwanger te worden als de ziekte rustig is
(remissiefase) Zo wordt de kans op actieve darmziekte verkleind. Tijdens
de zwangerschap kunnen bepaalde medicijnen andere spiegels in het
bloed veroorzaken en dat kan een reden zijn om u vaker poliklinisch te
controleren. Tijdens de zwangerschap bij patiënten met een chronische
darmziekte moet het innemen van medicijnen voortgezet of zelfs gestart
worden. Ook hier geldt het principe dat de actieve darmziekte veel
nadeliger is voor moeder en kind dan het niet innemen van medicijnen.
Plaats van controle van de zwangerschap en bevalling
De kans op een opvlamming van de darmziekte tijdens de zwangerschap
is afhankelijk van de medicijnen die u blijft gebruiken. Zonder medicijnen
wordt deze kans van opvlamming geschat op 20-30%. Aangezien het
lastig kan zijn om signalen van een opvlamming vroegtijdig op te sporen
bij zwangere vrouwen, wordt geadviseerd om onder controle te blijven
van een gynaecoloog, het liefst in samenwerking met een MDL-arts. Bij
vrouwen met een actieve darmziekte wordt soms extra echografische
controle gedaan op de groei van het ongeboren kind.
Vaginale bevalling of een keizersnede?
Of de bevalling vaginaal of via een keizersnede plaatsvindt wordt
bepaald door de gynaecoloog en is afhankelijk van uw persoonlijke
situatie. De bevalling bij vrouwen met een chronische darmziekte
verloopt niet anders dan bij vrouwen zonder deze ziekte. Een actieve
darmziekte waarbij rondom de anus de ziekte actief is (perianaal) met
bijvoorbeeld fistelvorming is een indicatie voor een keizersnede.
Borstvoeding
Omdat de voordelen en risico’s van borstvoeding per individu verschillen,
kunt u dit onderwerp het beste bespreken met de MDL-arts,
verpleegkundig specialist of gynaecoloog. Zij kunnen op dat moment
kijken naar uw huidige medicijngebruik en u vertellen welke medicijn(en)
wel of niet gebruikt mogen worden bij borstvoeding. De meeste
medicatie is veilig bij borstvoeding, bij het gebruik van methotrexaat
mag er absoluut geen borstvoeding gegeven worden. Voor uitgebreide
informatie kunt u ook terecht op de volgende website:
www.borstvoeding.com
Welke onderzoeken zijn toegestaan tijdens zwangerschap
Tijdens de zwangerschap kunnen verschillende onderzoeken noodzakelijk
zijn om tot de juiste bepaling van de ziekte en de behandeling te komen.
In de eerste drie maanden van een zwangerschap wordt geprobeerd om
bepaalde onderzoeken te vermijden, zoals een inwendig onderzoek van
de darm (coloscopie) of een röntgenonderzoek. Maar deze onderzoeken
zijn soms van groot belang. Op dat moment wegen de risico’s van het
niet optimaal kunnen behandelen zwaarder dan de mogelijke risico’s van
het onderzoek zelf. In het tweede en derde trimester van de
zwangerschap kan een coloscopie met een kleine dosering pijnstilling
veilig worden uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor beeldvormend onderzoek,
zoals een MRI-scan. Ook een eenmalig röntgenonderzoek is in die
periode toegestaan.
Tot slot
De combinatie zwangerschap en IBD vraagt speciale
voorzorgsmaatregelen en controle. Het is belangrijk dat u begeleiding
krijgt van de MDL- arts, de verpleegkundig specialist en eventueel de
gynaecoloog. Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, neemt
u dan gerust contact op met uw MDL-arts of verpleegkundig specialist. U
kunt hiervoor het beste een telefonische afspraak maken via de
secretaresse van de polikliniek Maag-, darm-, en leverziekten via
telefoonnummer: 013-4655293.
Namens de vakgroep Maag-, darm-, en leverziekten
Elisabeth Twee Steden ziekenhuis