Diabetes mellitus bij Cystische Fibrose

Diabetes mellitus bij Cystische Fibrose
dr. Annemieke M. Boot, kinderarts endocrinologie
Erasmus MC/Sophia, Rotterdam
Diabetes mellitus betekent suikerziekte. Er is een tekort aan insuline, waardoor hoge
bloedsuikers ontstaan. Insuline wordt gemaakt in de  cellen van de alvleesklier (pancreas) in de
eilandjes van Langerhans. Insuline zorgt ervoor dat suiker (glucose) de cellen in kan.
Glucose is brandstof voor de cellen en is nodig voor energie en groei.
Het vóórkomen van diabetes mellitus bij CF is als volgt: 10-30 % van de volwassen patiënten
met CF ontwikkelt diabetes. Het voorkomen is afhankelijk van de leeftijd. Hoe ouder hoe meer
het voorkomt.
De gemiddelde leeftijd van het begin van diabetes bij CF is 18-21 jaar. Het is zeldzaam onder de
leeftijd van 10 jaar.
Tijdens behandeling met hoge dosis corticosteroïden (prednison) kan tijdelijk diabetes ontstaan,
ten gevolge van minder gevoeligheid voor insuline.
De functies van de pancreas zijn de volgende:
1. Spijsvertering: het maken van en uitscheiden van verteringsenzymen. Bij CF meestal
gestoord met name bij F508 mutatie.
2. Hormonaal: productie van insuline en glucagon. Dit kan op oudere leeftijd bij CF verminderen
door kapot gaan van de eilandjes van Langerhans.
De symptomen van diabetes kunnen zijn veel drinken en veel plassen, gewichtsverlies of
slechte groei en onbegrepen achteruitgang van de longfunctie. Dit is niet altijd zo, het kan
geleidelijk ontstaan.
Welke testen kan je doen? Jaarlijks bij groot onderzoek kan een niet nuchtere bloedsuiker
worden bepaald (normaal kleiner dan 7 mmol/l). Indien een nuchtere glucose (normaal kleiner
dan 7 mmol/l) bij herhaling verhoogd is, is er kans op diabetes.
Bij een orale glucose tolerantie test (een suikerbelastingtest) krijg je suikerwater te drinken en
wordt gemeten hoe daarna de bloedsuiker oploopt.
De behandeling van diabetes mellitus bestaat uit insuline therapie, onderhuids via een speciale
insulinepen toegediend. Uitleg en voorlichting worden gegeven door de
diabetesverpleegkundige en diëtiste. Het insuline schema en de hoeveelheid worden aangepast
aan het dieet.
Het aanbevolen dieet bestaat uit 3 hoofdmaaltijden en 3 tussendoortjes, er wordt gelet op de
hoeveelheid koolhydraten (suikers). Insuline wordt gegeven via meerdere injecties per dag of via
een pomp systeem met een continue onderhuidse insuline infusie.
Controle gebeurt door bloedsuikers te meten, aan de vingertoppen, voor de maaltijden en voor
het slapen. Het wordt bijgehouden in een diabetesdagboekje.
Elke 3 maanden volgen een HbA1c controle (percentage versuikerd bloedgehalte), bezoek aan
de arts, diabetesverpleegkundige en diëtist. Jaarlijks is er een controle van de oogarts en een
urine onderzoek.
De symptomen van een te lage bloedsuiker moeten geleerd worden te herkennen, zoals trillen
en honger, dan moet degene wat eten of zonodig een suiker tablet nemen.
Bij ziekte en koorts zijn vaak hogere bloedsuikers door verminderde gevoeligheid voor insuline,
waardoor iets meer insuline gegeven moet worden.
Risico’s van niet behandelde diabetes bij CF bestaan uit gewichtsverlies waardoor
ondervoeding, vermindering van de longfunctie en vaat aandoeningen met name van de kleine
bloedvaten, van ogen, nieren of hoge bloeddruk.
Concluderend kunnen we zeggen dat de aan CF gerelateerde suikerziekte wordt veroorzaakt
door een tekort aan insuline. Het komt voornamelijk op volwassen leeftijd tot uiting. Het kan
geleidelijk ontstaan met meestal als symptomen gewichtsverlies en achteruitgang van de
longfunctie. Behandeling bestaat uit insuline therapie.