Onderwijs op maat

Onderwijs op maat
Overzicht van de resultaten 2015
SURF wil bijdragen aan het realiseren van de ambitie van hogeronderwijsinstellingen
om onderwijs op maat aan te bieden, dat zo goed mogelijk aansluit bij de leerbehoeften
van de individuele student. De mogelijkheden om onderwijs op maat te bieden groeien
dankzij de mogelijkheden van ICT. Met dit overzicht informeren wij u over de resultaten
van de projecten die we op dit gebied uitvoeren.
Wat is onderwijs op maat?
Veel instellingen hebben de ambitie om in hun onderwijs de student centraal te zetten. Maar hoe
realiseert u dit binnen uw instelling? We hebben in het boekje Invulling geven aan Onderwijs op Maat
voorbeelden van onderwijs op maat verzameld, waarmee we een eerste aanzet doen voor de definitie
van termen als personalisering en flexibilisering. Ook de Onderwijsdagen, met ruim 800 bezoekers,
stonden in het teken van de betekenis van onderwijs op maat.
Het organiseren van onderwijs op maat
Wat zijn succesfactoren om als onderwijsinstelling effectief een veranderproces in te zetten? We
spraken met negen instellingen over de manier waarop zij onderwijsinnovatie inrichten, en schreven
daarover het artikel Het verzilveren van de ICT-belofte.
We hebben een learning community van programmamanagers van onderwijsinnovatieprogramma’s
ingericht, die elk kwartaal ervaringen uitwisselen en vraagstukken met elkaar bespreken. Het UMC
Utrecht presenteerde aan 60 belangstellenden de manier waarop zij onderwijsinnovatie hebben
vormgegeven. Deze peer visit is de eerste in een roadshow langs andere instellingen die hun
ervaringen presenteren.
Het slagen van onderwijsinnovatie staat of valt met de bekwaamheid van docenten. In het rapport Van
docentprofessionalisering naar onderwijsontwikkeling brengen we in kaart hoe ICT-bekwaamheden in
het hoger onderwijs zijn opgenomen in het opleidingsbeleid en -aanbod, en beschrijven we good
practices en aanbevelingen. We publiceerden ook een discussionpaper over dit onderwerp.
We bezochten ELI en organiseerden een studiereis naar Educause met 40 deelnemers, en naar
Online Educa Berlijn met 35 deelnemers.
Een mix van online en face-to-face onderwijs
Vormen van online onderwijs bieden mogelijkheden om het onderwijs anders vorm te geven. In elf
projecten experimenteren instellingen in 2015 met een subsidie van SURF met die nieuwe
mogelijkheden. Voor de tweede ronde van de stimuleringsregeling open en online onderwijs werden
21 ingediend. Ook in 2017 en 2018 nodigen we instellingen uit om met nieuwe voorstellen te komen.
Voor docenten die online onderwijs willen gaan inzetten maakten we een infographic online onderwijs.
Om gezamenlijk te leren is het belangrijk om dezelfde taal te spreken. We hebben daarom een
begrippenkader online onderwijs gemaakt. In 2016 breiden we dat begrippenkader uit met andere
aspecten van onderwijs op maat.
Onderwijs op maat | www.surf.nl/onderwijs | januari 2016
De inzet van open educational resources kan zorgen voor een meer gedifferentieerd aanbod van
leermaterialen. Samen met bibliotheken hebben we onderzocht wat de rol van de bibliotheek in open
en online onderwijs kan zijn. Daar schreven we ook een blog over.
Daarnaast hebben we een behoefteonderzoek naar instellingsoverstijgende dienstverlening voor open
en online onderwijs uitgevoerd. Een van de uitkomsten daarvan heeft geleid tot een pilot met het
delen van leermaterialen tussen docenten van verschillende instellingen. SURFnet zorgt voor een
infrastructuur.
In nauwe samenwerking met de Special Interest Group Open Education maakten we twee themauitgaven over open en online onderwijs. Experts hebben zich gebogen over de vraag of open en
online onderwijs kansen biedt voor het bereiken van nieuwe doelgroepen, en op welke manier die
bediend kunnen worden. In de uitgave over toetsen wordt aandacht besteed aan het toetsen van
online onderwijs, bijvoorbeeld binnen online proctoring. Vorig jaar verschenen al twee thema-uitgaven
over didactiek van open en online onderwijs en kansen die open en online onderwijs biedt voor
campusonderwijs. Tijdens de Onderwijsdagen presenteerden we het Trendrapport open en online
onderwijs.
We organiseerden een seminar over open textbooks. Naar aanleiding daarvan publiceren in 2016 een
thema-uitgave over dit onderwerp. Op basis van het seminar Wet- en regelgeving rondom het
aanbieden van open en online onderwijs verschijnt in 2016 een positionpaper. Daarnaast
organiseerden we een seminar Leren op locatie, over mogelijkheden van onderwijs buiten de
collegezaal.
Innoveren met digitaal toetsen
Ook de inzet van toetsen kunnen bijdragen aan het vormgeven van onderwijs op maat. Toetsen vanuit
de cloud maakt instellingsoverstijgend samenwerken mogelijk. SURFnet heeft gebruikerservaringen
gebundeld van instellingen die ervaring hebben opgedaan met zes verschillende toetssystemen die
toetsen vanuit de cloud mogelijk maken.
We hebben webinars georganiseerd over webworkshops digitaal toetsen en over een mobiele tool
voor het beoordelen van studenten op de werkplek. Tijdens het seminar grootschalig digitaal toetsen
presenteerde de Universiteit Utrecht hun ervaringen met het toetsen met Chromebooks.
We hebben instellingen gevraagd te onderzoeken op welke manier digitaal toetsen kan bijdragen aan
het vormgeven van onderwijs op maat. Negen instellingen bedachten nieuwe manieren om digitale
toetsen in te zetten, die zij dankzij een financiële bijdrage van SURF, in 2016 verder uitwerken.
In samenwerking met de TU/e organiseerden we een tweedaags seminar rondom vier belangrijke
thema’s rondom digitaal toetsen: Beleid voor digitaal toetsen, Selectie en inkoop van toetssoftware,
Veilig en betrouwbaar toetsen en Toetsing via een eigen device. We schreven een blog over de
conclusies.
Gebruik maken van data
De beschikbaarheid van grote hoeveelheden data maakt het mogelijk om analyses te maken over
studievoortgang en studievoorkeuren van studenten. Maar voordat we zinvol gebruik kunnen maken
van die data moeten we nog veel onderzoeken. Samen met vijf experts uit verschillende instellingen
schreven we een verkennende notitie over de grand Challenges voor learning analytics, learning
analytics als katalysator van (het ontwerpen van) leren, dashboards, vindbaarheid van leermaterialen,
privacy en ethische aspecten en infrastructuur.
Onderwijs op maat | www.surf.nl/onderwijs | januari 2016
Ook hebben we een seminar georganiseerd over privacykwesties voor learning analytics en
publiceerden een handreiking learning analytics onder de wet bescherming persoonsgegevens. De
preconferentie van Dé Onderwijsdagen 2015 stond helemaal in het teken van learning analytics.
Een flexibele en persoonlijke digitale leeromgeving
Onderwijs op maat vraagt om een flexibele digitale leeromgeving. Het rapport Een flexibele en
persoonlijke leeromgeving, van losse onderdelen naar één geheel beschrijft kaders en componenten
van zo’n leeromgeving. We werkten aan een standaard om onderwijsgegevens beschikbaar te kunnen
maken in verschillende applicaties. We maakten een animatie over de werking van de standaard. Ook
de mobiele toegankelijkheid van diensten binnen de leeromgeving is een belangrijk aspect. Hierover
organiseerden we een bijeenkomst waarin de knelpunten en oplossingen naar voren kwamen.
We hebben een netwerk voor projectleiders digitale leeromgeving van instellingen ingericht, dat elke
twee maanden bij elkaar komt om ervaringen uit te wisselen en kennis te delen.
We organiseerden een bijeenkomst over Aanbestedingsvraagstukken en de digitale leeromgeving.
Ook verzorgden we visieworkshops over de leeromgeving bij Zuyd Hogeschool, Vilentum Hogeschool,
Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Universiteit Twente en Wageningen University. Het
filmpje van de visieworkshop bij Zuyd Hogeschool geeft een goede impressie van hoe zo'n workshop
in zijn werk gaat.
Out of the box
We vroegen studenten en docenten om out of the box te denken als het gaat over onderwijs op maat.
Studenten reageerden met 45 ideeën op onze Battle of Concept Onderwijs op maat. Tien koppels van
studenten en docenten ontvingen in het kader van de Innovation Challenge subsidie om hun ideeën
om onderwijs op maat vorm te geven uit te voeren.
We boden vier instellingen de mogelijkheid om een kwartaal lang te experimenteren met Google
Glass. In 2016 stellen we een drone, een 3D printer en een Oculus Rift ter beschikking om mee te
experimenteren. We stuurden 1.600 Virtual Reality Cardboards naar ruim 80 instellingen zodat ze
laagdrempelig kunnen experimenteren met het toepassen van Virtual Reality in het onderwijs.
Meer informatie
Meer informatie over Onderwijs op maat vindt u op www.surf.nl/onderwijs.
Onderwijs op maat | www.surf.nl/onderwijs | januari 2016