Soorten planeten/manen

Morfologie
op andere
planeten
(vooral
Mars)
Dit college:
1. Foto-album van het Zonnestelsel
2. Vergelijking met aardse landvormen
3. Sporen van water op Mars
Onthouden (tentamen…):
Dr. Maarten Kleinhans
Universiteit Utrecht
Fac. Geowetenschappen
Dept. Fysische Geografie
1. Soorten planeten en manen
2. Wat zijn inslagkraters
3. Landvormen op Mars die wijzen op water (vloeistof)
www.geog.uu.nl/fg/mkleinhans
De Zon
Diameter: 1.390.000 km
http://photojournal.jpl.nasa.gov/
Temperatuur: 5500 C
15.600.000 C
Aardse planeten/
rotsplaneten
Gasplaneten / reuzenplaneten
Soorten planeten/manen
• Rotsplaneten (Aardse planeten)
– Aarde, Mars, de Maan, Io, etc.
• Gasplaneten (Reuzenplaneten)
– Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus
• IJsplaneten
– Pluto? Europa, Triton, Titan?
1
Mercurius en Venus
rotsplaneten
Aarde en Mars rotsplaneten
De Maan
(blauw is titanium)
rotsmaan
Titan
atmosfeer!
ijsmaan van
Saturnus
Europa:
- gladder dan biljartbal
- ijsmaan
- oceaan onder ijs
(zoektocht naar leven)
Io:
vulkanisme!
rotsmaan van Jupiter
2
Europa
Triton:
ijsmaan van
Neptunus
Planeten rond andere sterren?
• Veel gasreuzen en stofschijven gevonden
– Resolutie van telescopen
Vorming van planeten
• Hete schijf van stof en gas en blokken
• Temperatuur neemt af van de Zon vandaan
• Zonnewind blaast lichte delen naar buiten
Gevolg:
• Rotsachtige planeten dicht bij Zon
• Gasreuzen en ijsmanen verder weg
3
Het gruis dat over bleef:
planetoïden en kometen
Halley
Planetoïden
Vergelijkende morfologie op Aarde
en Mars
•
•
•
•
•
Continenten?
Vulkanen
Klimaat
Inslagkraters
Sporen van water!?
4
windduinen
Water?? Droge puinstroom?
Gullies
(NASA 2006)
inslagkraters!
Impact craters
5
Slinger je eigen rotsen op de Aarde: http://janus.astro.umd.edu/astro/impact/
Kwam het eerste leven uit de ruimte?
6
Olympus Mons
Megapluimtectoniek
7
Huidige klimaat van Mars
• koud,
maar vooral
• zeer droog!
8
Blueberries
Water op de polen
Goethiet ->
Hematiet
(rode kleur van Mars)
Vorstpolygonen
Sporen van
gletsjers??
9
Afwateringsnetwerk, stroomgebied
Megavloeddalen
Stroming
• rivier-achtig
• enorme geulen
• maar geen delta’s
• niet vlechtend
• of meanderend
•richting uit vorm
eilanden
•water kan dit
•sommige lava ook
(komatïet)
• korte tijd actief?
• catastrofale
uitstroom…
Example: the R. Allier, France
Pothole!
bars
channel
bedforms
10
Delta
•Opvulling van
kratermeer
debiet
m3/s
•Eerste
meanderende rivier
op Mars!
•Meerdere
generaties?
' ! "
# $ %$ %
&
11
Stijgende waterspiegel
en uitslijtende geul
veroorzaakt lobben
! " ! #$%&
'(( ")* ! + , !
)! -' , .-/)!+
' '
HRSC
TINY BIT OF
01 234 0556
789: ;8<<=>
?<@89AB C<: D9E F >
G3H8I3 JHBAK< L
?<<8A3: ;=39:M<:B
HRSC
Wouter Poos (uitgebreide BSc scriptie)
12
Begin van stromen
en geulen
• alcoven…
• grondwater
uitstroming?
Op het strand van Teignmouth (UK)
Samengevat: aanwijzingen voor water
•
•
•
•
•
•
•
•
Water op de polen
Eskers en vorstpolygonen
Afwateringsnetwerken
Geulen, rivieren
Grondwater sapping valleien
Ribbelstratificatie
Delta’s en fans
Mineralen die in water gevormd zijn
Twee minuten later
Wat gebeurde er nou echt op Mars?
inslagen
vulkanisme
water/ijs
leven??
+
?
actie
(relatief)
4.5
3.5
2.5
1.5
0.5
0 time (Ga)
1. Inslagkraters <3.5 Ga, sterke afname
2. Gigavulkanisme <3.5 Ga, later pulsen
3. Stromend water 4-3.5 Ga
•
•
•
maar niet zoveel dat kraters werden weggeschuurd
later pulsen door vulkanisme
en pulsen door ijstijden
13
Grondwater… waar is het nu? Mega-regolith
Klimaatverandering
KT
•Snowball, hothouse
•Kwartair (2.4 miljoen jaar):
•~22 Sterke fluctuaties!
•Meerdere mass-extinctions
PT
neerslag
temperatuur
Can we really twist a real lion’s tail?
Jij!!?
• 3e jaars vak Planetary Science Introduction
• Bachelorscriptie? Advanced course?
• afstuderen (geologie, morfologie/processen,
geofysica)
• experimenten, 3D/spectral remote sensing, modellen!
stelling:
• Beste planeetwetenschapper is specialist op Aarde
(with just one tool?)
reality
conceptual model,
description
experiment
numerical
model
14