“Snel herstellen na een darm-operatie” Met behulp van het “ERAS

“Snel herstellen na een darm-operatie”
Met behulp van het “ERAS”-programma
Inleiding
U wordt binnenkort opgenomen voor een dikke darm operatie. Rondom deze operatie wordt een” ERAS”-programma
(Enhances Recovery After Surgery) toegepast. Het programma bestaat uit een aantal zorgelementen, die ervoor
zorgen dat u na de operatie beter en daardoor sneller herstelt.
Tijdens uw bezoek aan de polikliniek is dit programma door de behandelend arts met U besproken, maar wij kunnen
ons voorstellen dat u niet alle informatie hierover heeft onthouden of dat er zaken zijn die nog niet helemaal duidelijk
zijn.
In deze folder is alle belangrijke informatie op een rijtje gezet zodat u het nog eens rustig kunt nalezen. Heeft u na het
lezen van deze folder en/of het gesprek met de arts en verpleegkundige nog vragen dan kunt die op de dag van de
opname of dmv een telefonisch consult altijd stellen.
ERAS-programma
Om het her stel na een darmoperatie te optimaliseren is er de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de factoren
die van invloed zijn op het herstel. De resultaten van dit onderzoek hebben geleid tot een nieuw beleid rondom de
operatie: het “ERAS”-programma (Enhances Recovery After Surgery).
Een aantal belangrijke factoren zijn:
•
•
•
•
Een zo klein mogelijke operatiewond daardoor minder schade aan de weefsels geeft een sneller herstel
Optimale pijnbestrijding zorgt naast minder pijn ook voor minder nadelige effecten van pijnbestrijding op
maag- en darm werking
Een zo kort mogelijke periode van bedrust zorgt voor vermindering van spierkracht verlies en stimuleert de
ademhaling
Zo snel mogelijk voeden zorgt voor het tegengaan van gewichtsverlies en daarmee verminderd het verlies
van spiermassa en spierkracht
Naast uw algehele conditie voor de operatie, bepaalt ook de uitgebreidheid van de operatie of uw herstel voorspoedig
verloopt. Hoe uw herstel zal verlopen en of u vroeg met ontslag kunt is vaak de eerste 2 dagen na de operatie al
duidelijk. Wanneer alles voorspoedig verloopt kunt u waarschijnlijk op de derde tot de vijfde dag na de operatie naar
huis.
Optimale zorg voor de operatie:
Informatie
Goede voorlichting voor de operatie is belangrijk. De meeste mensen zijn minder angstig als ze precies weten wat
hen te wachten staat. Tijdens het polibezoek krijgt U van de chirurg uitgebreid informatie over de operatie en
worden de mogelijke gevolgen en complicaties besproken daarnaast komt het ERAS-programma aan bod. Tevens
zal met u de kans op het aanleggen van een stoma besproken worden. Om te voorkomen dat patiënten onverwachts
geconfronteerd worden met een stoma na de operatie worden alle patiënten (ook de patiënten waar de kans op een
stoma gering is) standaard voor een informatief gesprek verwezen naar de stomaverpleegkundige. Meestal kan dit
gesprek op dezelfde dag plaatsvinden.
Anesthesie
Vervolgens wordt u doorverwezen naar de POS ( pre-operatieve screening ). Hier word u door een van de
anesthesisten gezien en zal met u uw ziektegeschiedenis en medicatie besproken worden. Afhankelijk van uw leeftijd
en ziektegeschiedenis zal er nog aanvullend onderzoek aangevraagd worden van hart en longen. Op basis hiervan
zal het risico van de narcose bepaald worden. De anesthesist kan uw vragen over de narcose en de pijnbestrijding
beantwoorden.
Pagina 1 van 4
“Snel herstellen na een darm-operatie”
Met behulp van het “ERAS”-programma
Bijvoeding
Tijdens het gesprek met de arts worden vragen gesteld die ons informatie geven over uw voedingstoestand.
Wanneer u o.a. in de periode voor de operatie meer dan 10 % bent afgevallen zal u doorverwezen worden nar een
diëtist. Uit onderzoek is gebleken dat het zinvol is om een patiënt die in een slechte voedingstoestand is, tien dagen
voor de operatie optimaal te laten eten. De diëtist zal in overleg met u bepalen of eventuele bijvoeding gewenst is.
Medicijnen
De anesthesist bespreekt met u welke medicijnen u mag blijven gebruiken en welke u moet stoppen. Indien u
bloedverdunners gebruikt, overlegt uw behandelend arts met u of u deze kunt doorgebruiken of moet stoppen.
Alcohol en roken
Uit onderzoek is gebleken dat het staken van alcohol en roken vanaf 2 weken voor de operatie de kans op
complicaties en wondinfecties aanzienlijk verminderd. Uw arts zal U dan ook adviseren dit te doen .
Optimale zorg op de dag voor de operatie
Ongeveer een week voor de opname krijgt u te horen via het opname bureau wanneer de operatie plaats zal vinden
en wanneer en waar u verwacht wordt. U wordt de dag voor de operatie opgenomen op de verpleegafdeling
Heelkunde, daar zal u een intake gesprek met de verpleegkundige krijgen en ook met de zaalarts en/of coassistent.
Als er recent veranderingen in uw medicatie of in uw toestand zijn of als u nog vragen heeft kunt u die melden. De
stomaverpleegkunde zal bij u langs komen om de juiste plaats voor een evt stoma samen met u te bepalen en af te
tekenen. Tevens zal de operateur en/of de medeoperateur bij u langslopen. Dit kan een chirurg zijn of een chirurg in
opleiding.
Darmvoorbereiding
Wanneer u aan het eerste stuk van de dikke darm wordt geopereerd krijgt u geen laxeermiddel. De ontlasting is in
het eerste stuk nog dun en vormt geen probleem tijdens de operatie. Wordt U aan het middelste stuk geopereerd dan
krijgt u de avond voor de operatie en de ochtend van de operatie een klysma om het laatste stukje darm te reinigen.
Alleen wanneer er een grote kans op een stoma is, meestal wanneer er een operatie aan het laatste stuk van de
dikke darm ( de endeldarm) plaatsvind, zal de darm geheel gereinigd worden middels een laxerende drank.
Voeding
U mag de dag voor de operatie gewoon eten en drinken. De regels die wij rondom de operatie hanteren zijn: tot 6 uur
voor de operatie normaal dieet en nav 6 uur tot 2 uur voor de ingreep alleen vloeibaar. Omdat de darmoperatie
meestal ‘sochtends plaatsvind houdt dit meestal in dat U tot 24.00uur alles mag eten en drinken ( geen alcohol) en
daarna nog water en thee tot 2 uur voor de operatie.
Slaap-en kalmeringstabletten
Slaap- en kalmeringstabletten worden voor de operatie niet meer standaard gegeven. De kans dat u na de operatie
nog suf bent van de middelen is namelijk erg groot als u niet gewend bent deze te nemen. Hierdoor is het moeilijk na
de operatie het herstel in gang te zetten middels voeding en beweging. Wanneer u dagelijks een slaap-of
kalmeringstablet gebruikt mag u deze blijven nemen.
Optimale zorg op de dag van de operatie
Op de ochtend van de operatie wordt u door de verpleegkundig gereed gemaakt voor de operatie. Er zullen wat
checklists doorlopen worden, en u word met uw bed naar het operatiecomplex gebracht.
Pijnbestrijding
Voor de operatie zal u op de afdeling eenmalig paracetamol krijgen. Pijnbestrijding via een epidurale katheter ( een
Pagina 2 van 4
“Snel herstellen na een darm-operatie”
Met behulp van het “ERAS”-programma
slangetje tussen de wervels in de rug) zal alleen geplaatst worden als de operatie niet laparoscopisch ( via een
kijkoperatie) zal worden uitgevoerd of wanneer de kans dat dit niet lukt groot is. Vaak wordt er, wanneer er geen
epidurale katheter is geplaatst) een morfine pompje geplaatst (PCA pomp) waarbij de patiënt de hoeveelheid
pijnmedicatie zelf kan regelen middels een knop.
Narcose
De operatie zal onder algehele narcose plaatsvinden. Dat betekent dat u niets merkt van de operatie maar toch
binnen een half uur na het beëindigen van de operatie alweer bij bewustzijn bent.
Checklists
Om de patiënt veiligheid te optimaliseren moeten er gedurende het hele proces op verschillende momenten
checklists ingevuld worden, waardoor het voor kan komen dat u meerdere keren dezelfde vragen gesteld worden.
Vlak voor de operatie zal een “time-out” procedure doorlopen worden waarbij het hele team aanwezig is en zich
voorstelt en de procedure word besproken.
Sonde, katheter en drain
Naast het infuus en de eventuele epidurale katheter wordt er tijdens de operatie een slangetje in de blaas ingebracht
ste
de
(blaaskatheter) om de urineproductie goed bij te kunnen houden. Deze zal op de 1 of 2 dag na de operatie
verwijderd worden.
Een maagsonde of wonddrain wordt niet langer standaard gebruikt en dus alleen indien nodig geplaatst. De chirurg
bepaald dit gedurende de operatie.
Eten en drinken
Bij terugkomst op de verpleegafdeling krijgt u een glas water. Misselijkheid is de enige reden om niet te drinken. Het
ERAS programma bevat een aantal elementen die erop gericht zijn misselijkheid na de operatie te voorkomen. Zo
krijgt u aan het einde van de operatie uit voorzorg een middel tegen misselijkheid. Toch kan het niet altijd voorkomen
worden. Vooral de uitgebreidheid van de operatie en de reactie van uw lichaam op de operatie bepalen of u misselijk
wordt. Vrouwen en patiënten die last hebben van wagenziekte blijken gevoeliger te zijn voor misselijkheid. Als u niet
misselijk bent, probeer dan minstens een halve liter te drinken. Na de operatie krijgt u een vloeibare maaltijd als
avondeten aangeboden. U voelt zelf of u in staat bent te eten. Indien u in staat voldoende te drinken zal het infuus op
de eerste dag na de operatie gestopt worden.
Beweging
Bewegen is niet alleen belangrijk om trombose te voorkomen, maar ook om verlies van spierkracht tegen te gaan.
Bovendien is uit onderzoek gebleken dat wanneer u rechtop zit, de ademhaling beter is. Luchtweginfecties komen
daardoor minder voor en de zuurstofvoorziening naar de wond is beter, wat gunstig is voor de genezing. Na de
operatie wordt hiermee zo snel mogelijk gestart, onder begeleiding van een verpleegkundige. De dag van de operatie
moet u proberen een uur in een stoel te zitten. Als het mogelijk is, kunt u onder begeleiding van een verpleegkundige
al een stukje over de gang wandelen. Een lage bloeddruk is de belangrijkste reden waarom het uit bed komen soms
niet lukt. Dit kan één van de bijwerkingen zijn van de plaatselijke verdoving via de epidurale katheter. Daarom moet
een verpleegkundige u begeleiden, wanneer u voor de eerste keer uit bed gaat. De verpleegkundige kan dan in de
gaten houden, hoe het met u gaat.
Optimale zorg de dagen na de operatie
Eten en drinken
De eerste dag na de operatie krijgt u vloeibaar eten. Als u niet misselijk bent, krijgt u ’s avonds de eerste normale
broodmaaltijd.
Pagina 3 van 4
“Snel herstellen na een darm-operatie”
Met behulp van het “ERAS”-programma
Bewegen
De dagen na de operatie wordt het mobiliseren al snel uitgebreid. U moet proberen minstens zes uur uit bed te zijn
en twee maal per dag een wandeling te maken over de afdeling. Uiteraard is een goede pijnbestrijding van groot
belang voor de mobilisatie. Geef duidelijk aan wanneer de pijn u belemmert om uit bed te komen. Bent u niet in staat
om uit bed te komen, probeer dan zoveel mogelijk rechtop in bed te zitten.
Laxeermiddelen
Ter bevordering van de werking van de dikke darm en om verstopping te voorkomen, krijgt u gedurende de opname
twee maal per dag een laxeermiddel, dat er meestal voor zorgt dat u binnen drie dagen ontlasting heeft. De darmen
zijn immers niet leeg voor de operatie.
Eigen bijdrage aan herstel
Zoals u ziet, bieden we u zoveel mogelijk maatregelen aan om uw welbevinden na de operatie zo snel mogelijk te
herstellen. Uw eigen actieve bijdrage is zeer belangrijk voor een goed herstel.
Optimale zorg na ontslag
U mag naar huis vanaf de derde dag na de operatie wanneer aan de volgende voorwaarden is voldaan:
•
•
•
•
•
Heeft ontlasting gehad
U verdraagt normale voeding
U heeft goede pijnstilling
U kunt een eventueel stoma zelf verzorgen of de juiste zorg is geregeld
U bent weer grotendeels mobiel
In principe heeft u thuis, als u voor de operatie zelfstandig functioneerde, geen extra zorg nodig. Wel is het prettig als
u de eerste 2 weken wat hulp krijgt van partner, familie of andere naasten. Zware huishoudelijke klussen zullen
wellicht nog moeilijk zijn.
Een darmoperatie is een grote operatie. Het herstel verloopt in het begin snel, maar het kan 3 tot 6 maanden duren
totdat u zich volledig hersteld voelt. U mag alles doen, maar let wel op signalen van het lichaam. Bij pijn of
buitensporige vermoeidheid heeft u wellicht te veel gedaan.
Complicaties
Na iedere operatie kunnen complicaties optreden zoals een longontsteking of blaasontsteking. De belangrijkste
complicaties na een dikke darmoperatie zijn:
•
•
Naadlekkage: lekkage van darminhoud door de nieuwe verbinding van de darm. Dit kan zorgen voor een
buikvliesontsteking. De symptomen zijn: een bolle gespannen buik, misselijkheid en braken, koorts, buikpijn
en ernstig ziek zijn. Wanneer er sprake is van een naadlekkage zult u opnieuw geopereerd moeten worden.
Wondinfectie: een ontsteking van de huid op de plaats van de hechtingen. De symptomen zijn roodheid
van de huid of lekken van wondvocht. Bij een wondinfectie worden de hechtingen verwijderd, zodat de pus
ontlast en de wond gespoeld kan worden. Voor een wondinfectie hoeft u niet in het ziekenhuis te blijven.
Wanneer u thuis na enkele dagen achteruit gaat, bijvoorbeeld door buikpijn, braken of hevige pijn of wanneer u
koorts ontwikkeld moet u contact opnemen met het ziekenhuis.
Tijdens kantooruren via de poli heelkunde en daarbuiten via de spoedeisende hulp.
Pagina 4 van 4