Veneuze bloedafname met vacutainer

Veneuze bloedafname met vacutainer
Document enkel geldig in :
Campus : SA-SJ-SV
Datum van toepassing : 16/01/2017
Vervaldatum : 16/01/2020
Documentverantwoordelijke :
Ver Elst Kristien
Ziekenhuizen
Patiëntencoördinatie
Klinisch Laboratorium
Versie : 3.0
0.Kort overzicht van de wijzigingen ten opzichte van de vorige versie
Deze procedure bundelt alle vorige procedures ivm veneuze bloedafname tot één geactualiseerde
nieuwe versie die van toepassing is voor alle verpleegkundigen en artsen van de GZA Ziekenhuizen.
In de aangepaste versie werden volgende wijzigingen aangebracht (zie ook gele markering in tekst):
- De verkorte werkwijze werd aangepast.
- De links werden geactualiseerd.
- De stuwband dient zo kort mogelijk aangespannen te blijven; het gegeven dat deze maar 1
minuut mag aangespannen blijven werd geschrapt.
- Bij seriële bloedafnames dient men de handen enkel te ontsmetten voor patiëntencontact.
16/01/2017:
Toevoegen link naar procedure voor veneuze bloedafname langs perifeer veneuze katheter.
Toevoegen alternatief moment van aanleggen knelband.
1. Doel
Deze procedure heeft tot doel om de volledige werkwijze van een veneuze bloedafname met
Vacutainer® (BD, Becton Dickinson) te beschrijven: van identificatie van de patiënt tot en met het
opsturen van de monsters naar het klinisch laboratorium. Het doel is dat de behandelende arts de juiste
resultaten van alle aangevraagde analyses van de correcte patiënt vlot ter beschikking heeft voor een
correcte diagnostiek en behandeling.
2. Toepassingsgebied en verantwoordelijkheden
- de procedure is van toepassing voor perifeer veneuze bloedafname met Vacutainer ®. Veneuze
bloedafname met “spuit en naald” is niet conform de richtlijnen!!! Andere afnamesystemen die in GZA in
gebruik zijn, worden beschreven in andere procedures:

Veneuze en capillaire bloedafname bij neonaten
- de procedure is niet van toepassing voor:
 Veneuze bloedafname bij neonaten
 Capillaire bloedafname via vingerprik of hielprik
 Veneuze bloedafname langs perifeer veneuze katheter: zie Intravasale therapieperifere katheter
 Veneuze bloedafname: zie Intraveneus poortsysteem (IPS)
 Arteriële bloedafnames
 Afname hemoculturen met Vacuette adaptorset.
 Bloedafnames in het kader van klinische studies CTO
- Verpleegkundigen en Medisch Laboratorium Technologen zijn bevoegd om bloedafnames uit te
voeren door veneuze of capillaire punctie op voorschrift van de arts. Apothekers in het bezit van een
bijzonder attest “Bloedafname door veneuze puncties” zijn bevoegd om bloedafnames uit te voeren. De
behandelende arts is verantwoordelijk voor het correct invullen en handtekenen van de aanvraag.
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.1/9
- de procedure is van toepassing voor alle diensten binnen de GZA ziekenhuizen waar veneuze
bloedafnames worden uitgevoerd.
3. Definities en synoniemen
- Vacutainer® is de commerciële naam van de familie bloedafnameproducten met een vacuümsysteem
(naalden, afnamesystemen voor vacuüm afnamebuizen,…) van de firma BD.
- Synoniemen:
- stuwband of tourniquet
- venen of aders
4. Werkwijze
Benodigdheden:
-
-
Aanvraagformulier en identificatie-etiketten
Beschermdoekje (met plastic onderkant)
Handalcohol
Armsteun
Niet-steriele nitril handschoenen
Stuwband
Klikhouder voor de naald: BD Vacutainer® Pronto Quick Release Needle Holder
Prikveilige naald:
o Gewone naald: BD Vacutainer® Eclipse Blood Collection Needle:
 21G (groen)
 22G (zwart)
o Vleugelnaald: BD Vacutainer® Push Button Blood Collection Set, 17cm (korte) slang
 21G (groen)
 23G (lichtblauw)
 Deze naalden wordt voorbehouden voor bloedafname bij babies of jonge
kinderen en bij volwassenen met slecht aanprikbare venen
Ontsmettingsmiddel voor intacte huid: Volgens formularium ontsmettingsmiddelen.
Afnamebuizen
Kompressen
Naaldcontainer
Kartonnen nierbekken
Pleister of verband
Vuilzak voor niet-risico-houdend medisch afval
Verkorte werkwijze:
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.2/9
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.3/9
4.1. Aanvraagformulier nakijken en afnamebuizen klaarleggen


Neem het aanvraagformulier dat werd ingevuld en ondertekend door de behandelende arts.
Controleer het aanvraagformulier op aangevraagde analysen en leg de gepaste afnamebuizen
klaar.
 Kijk na of er bijzondere afnamecondities nodig zijn (afnametijdstip, afnamebuis, bewaring op
ijs,..). Vergeet niet de achterzijde te bekijken!!
 Vraag na bij de patiënt of deze al dan niet nuchter is, indien dit nodig blijkt voor de testen. Een
nuchtere bloedafname houdt in dat de patiënt minimaal 12 uur voorafgaand aan de
bloedafname niet mag eten noch drinken. Het drinken van water is wel toegestaan.
Voor alle info in verband met aanvraagformulier en afnamecondities: www.labogidsgza.be
4.2. Identificatie van de patiënt
Identificeer de patiënt voor aanvang van de bloedafname en vergelijk de gegevens met deze op het
aanvraagformulier(en) en de identificatie-etiketten.
Volg hiervoor de procedure IPSG-1 Identificatie van de patiënt.
4.3. Bloedafname





Pas handhygiëne toe zoals beschreven in de procedure Handhygiëne.
Geef korte info aan de patiënt over de handelingen die je zal uitvoeren. Vraag na of de patiënt
anticoagulantia neemt. Stel de patiënt gerust. Laat de patiënt een comfortabele houding
aannemen.
Positioneer de arm van de patiënt (gestrekt, eventueel ondersteund met armsteun, best licht
naar beneden toe) en laat deze een vuist maken (niet laten “pompen”)
Breng de stuwband aan op 7,5 à 10 cm boven de punctieplaats.
o Span deze niet te hard aan, zorg ervoor dat de polsslag nog duidelijk voelbaar is
o Houdt de stuwband proper: reinig, ontsmet of vervang deze regelmatig.
o Eventueel kan een disposable exemplaar gebruikt worden op voorschrift van
ziekenhuishygiëne.
o ALTERNATIEF: breng de stuwband aan nà het aandoen van de handschoenen.
Eventueel kan dit ook pas na het ontsmetten van de punctieplaats maar let dan extra
op dat de stuwband of handen de ontsmette punctieplaats niet meer raken.
Maak een keuze van punctieplaats door te palperen:
o WEL: bij voorkeur in de elleboogplooi t.h.v. de mediane venen, eventueel op de
handrug of op de voorarm
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.4/9
Oppervlakkige venen (blauw) aan de voorkant van de rechter arm, in H of M-vorm
o







NIET:
 aan de zijde van een mastectomie tenzij na goedkeuring arts
 aan de zijde van een shunt (dialysepatiënten)
 in oedeem, hematoom of brandwonden
 aan de zijde van een transfusie of perfusie
 aan de voorzijde van de pols
Selecteer de gepaste afnamenaald en plaats de naald op de naaldhouder. Nooit de naald
buigen!!
Doe niet-steriele nitril handschoenen aan, kies de gepaste maat, er mogen geen rimpels
in zitten!!
Ontsmet de punctieplaats volgens de voorschriften voor ontsmetten van intacte huid en wacht
tot deze droog is. Raak de punctieplaats niet meer aan totdat je aanprikt. Anders dient men
opnieuw te ontsmetten.
Haal de beschermhuls van de naald
Trek de huid strak met de duim op 2.5 à 5 cm onder de punctieplaats
Prik de vene aan onder een hoek van 30° (of minder) en plaats de eerste afnamebuis op de
naaldhouder. Eens het bloed begint te lopen kan de patiënt de vuist lossen.
De stuwband moet zo kort mogelijk aangespannen blijven en mag tijdens het vullen van de
eerste buis losgemaakt worden indien de bloedafname vlot verliep en een verder vlot verloop te
verwachten is. Zo niet, dan houdt men de stuwband best aangespannen totdat alle gewenste
buizen gevuld zijn. Indien deze zeer lang aangespannen blijft, leidt dit tot gelokaliseerde stase
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.5/9











van bloed met hemoconcentratie en infiltratie van bloed in de weefsels tot gevolg. Dit kan
invloed hebben op de resultaten van bepaalde testen. Kruis “Moeilijke bloedafname” aan op het
aanvraagformulier indien deze zéér moeizaam verliep en slechts kleine volumina bloed
verkregen werden.
Vul alle afnamebuizen achtereenvolgens:
o in de correcte volgorde:
1. Serum tubes (geel)
2. Citraat tubes (lichtblauw) (als de citraatbuis de eerste buis is bij afname met
een vleugelnaald, gebruik dan eerst een wegwerp-citraatbuis om de leiding
eerst te flushen)
3. Heparine tubes (groen)
4. EDTA tubes (lavendel)
5. Fluoride oxalaat tubes (grijs)
o tot aangegeven niveau
o meng ze tussenin op d.i. alvorens de volgende te nemen of terwijl de tweede buis zich
vult, enz!!! Doe dit door te zwenken, NIET SCHUDDEN en minstens 5x (d.i. 5x 180°
omdraaien en terug) !!! Meng op het einde alle buizen tesamen nogmaals 3x.
(maak de stuwband los indien dit nog niet eerder kon gedaan worden)
Plaats een kompres over de punctieplaats.
Verwijder de naald (eventueel via push button bij vleugelnaald). Niet duwen op de kompres
tijdens terugtrekken van de naald!
Voer druk uit of laat de patiënt druk uitoefenen op de punctieplaats. Bij een patiënt onder een
behandeling met anticoagulantia dient men extra aandacht hieraan te geven.
De patiënt mag de arm niet plooien!!!
Klik terwijl de beschermhuls over de naald en klik de naald van de naaldhouder in de
naaldcontainer
Indien de patiënt zelf druk kan uitoefenen op de punctieplaats:
o Doe de handschoenen uit op een correcte manier en gooi ze weg in de gepaste
afvalcontainer volgens de procedure Afval
o Identificeer de monsters (zie 4.4.)
o Controleer of er op de punctieplaats geen bloeding meer optreedt
o Rijk een nierbekken aan zodat de patiënt de bevuilde kompres erin kan leggen. Werp
alle kompressen in de gepaste afvalcontainer volgens de procedure Afval.
o Breng een pleister of verband aan
Indien de patiënt geen druk kan uitoefenen op de punctieplaats:
o Voer druk uit op de punctieplaats totdat er geen bloeding meer optreedt
o Breng een pleister of verband aan
o Doe de handschoenen uit en gooi ze weg
o Identificeer de monsters (zie 4.4.)
Ruim de werkplek op en/of maak deze proper
Pas handhygiëne toe zoals beschreven in de procedure Handhygiëne. Bij seriële bloedafnames
kan deze stap overgeslagen worden. De handhygiëne na de huidige patiënt en voor de
volgende patiënt vallen dan samen. Pas dan enkel handhygiëne toe VOOR patiëntencontact.
Dit kan enkel gelden op een dienst bloedafname.
4.4. Identificatie van monsters
Zorg ervoor dat alle monsters correct werden geïdentificeerd volgens de procedure Identificatie van
monsters voor het klinisch laboratorium
P.6/9
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
Enkele aandachtspunten hieruit zijn:
-
Schrijf je GZA nummer op de etiketten bestemd voor de afnamebuizen.
Monsters worden steeds NA de afname geïdentificeerd en bij de patiënt. Het vooraf kleven
van patiëntenetiketten of klaarzetten van afnamebuizen is niet volgens de correcte procedure!!!
4.5. Verpakking en verzending van de aanvraagformulieren met bijhorende
monsters naar het klinisch laboratorium
De monsters dienen zo snel mogelijk afgeleverd te worden aan het klinisch laboratorium.
Volg hierbij de procedure:
Verpakking en intercampus transport van monsters voor het klinisch laboratorium GZA: richtlijnen van
het klinisch laboratorium voor diensten.
4.6. Hygiëne en voorraad van de werkplek
Laat de werkplek hygiënisch achter. Vul lege voorraad aan. Kijk de vervaldatum van de afnamebuizen
na. Gebruik nooit vervallen afnamebuizen.
4.7. Mogelijke complicaties
-
-
-
-
Hematoom: dit kan ontstaan doordat de naaldopening niet volledig in de vene zit of doordat de
stuwband niet werd gelost voor het verwijderen van de naald. Stop de procedure onmiddellijk,
druk goed aan totdat het bloeden stopt. Leg een verband aan en zeg dat dit 15min dient aan te
blijven. Kies een andere punctieplaats.
Accidenteel aanprikken van een zenuw: dit kan men merken doordat de patiënt een tinteling,
verdoving of elektrische schok voelt distaal of proximaal van de punctieplaats. Stop de
procedure onmiddellijk en prik aan op een andere plaats. Meldt dit aan de arts of supervisor.
Accidenteel aanprikken van een arterie: dit kan men merken doordat er zich zeer snel een
hematoom vormt of doordat de afnamebuizen zéér snel vullen. Stop de procedure onmiddellijk
en duw de punctieplaats gedurende 5 minuten stevig aan. Leg een verband aan en zeg dat dit
15min dient aan te blijven. Kies een andere punctieplaats. Meldt dit aan de arts of supervisor.
Nieuwe afbeelding
Aanhoudende bloeding: raadpleeg een arts indien het bloeden van de punctieplaats niet stopt
na 5 minuten. Leg een knelverband aan dat gedurende 15 minuten ter plaatse blijft.
Syncope: stel de patiënt gerust, laat de patiënt liggen en plaats de benen hoger dan het
lichaam (benen omhoog houden, patiënt achterover kantelen met stoel,…), maak spannende
kledij los.
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.7/9
-
Littekenvorming: laattijdige complicatie, niet te vermijden
Infectie van de punctieplaats: raadpleeg een arts
5. Evaluatiecriteria en borging
- evaluatiecriteria: iProva meldingen (complicaties bloedafname, staalverwisselingen, …), audits,
inscholingen
- opgevolgd door klinisch laboratorium
- de procedure wordt geëvalueerd door het klinisch laboratorium. Naar aanleiding van onduidelijkheden
of wijzigingen zal de procedure door het klinisch laboratorium worden bijgestuurd.
6. Bijhorende documenten
formularium ontsmettingsmiddelen
IPSG-1 Identificatie van de patiënt.
www.labogidsgza.be
Handhygiëne
Afval
Identificatie van monsters voor het klinisch laboratorium
Verpakking en intra-campus transport van monsters voor het klinisch laboratorium GZA
Intraveneus poortsysteem (IPS)
Afname hemoculturen met Vacuette adaptorset
7. Bronvermelding, evidentie en wetgeving
7.1. Bronvermelding:
- WHO. WHO guidelines on drawing blood: Best practices in phlebotomy. 2010.
- CLSI. Procedures for the collection of diagnostic blood specimens by venipuncture; Approved
standard-Sixth Edition.H3-A6. Vol. 27 No. 26.
7.2. Evidentie: n.v.t.
7.3. Wetgeving:
 Bevoegdheden verpleegkundigen:
Een bloedafname is een B2 handeling (B6 Technisch verpleegkundige verstrekking) en behoort
tot “Verpleegkundige activiteiten die verband houden met het stellen van de diagnose en de
behandeling”. De bloedafname kan gebeuren door veneuze en capillaire punctie of langs
aanwezige arteriële katheter. Een arteriële punctie is een C-handeling (medisch toevertrouwde
handeling)

Medisch Laboratorium Technoloog: Koninklijk besluit betreffende de beroepstitel en de
kwalificatievereisten voor de uitoefening van het beroep van medisch laboratorium
technoloog en houdende vaststelling van de lijst van handelingen waarmee deze laatste
door een arts kan worden belast. (B.S. 10 juli 1993): “Handelingen waarmee een arts met
toepassing van artikel 5, § 1, eerste lid, van het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967
een medisch laboratorium technoloog kan belasten. 1. Staalafnames 1.1. Bloedafneming door
veneuze of capillaire punctie, of langs aanwezige arteriële catheter. 1.2. Staalafneming en
collectie van secreties en excreties met uitsluiting van invasieve handelingen.”
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.8/9
8. Disclaimer
Dit document is eigendom van GZA vzw en mag niet zonder toestemming van de directie,
clustermanager of medisch diensthoofd verspreid worden buiten GZA. Dit geprint document is enkel
geldig indien de inhoud overeenstemt met de definitieve geldige elektronische versie wat impliceert dat
dit vóór ieder gebruik moet gecontroleerd worden wanneer het document niet in een ‘gecontroleerde
kaft’ wordt bewaard.
Goedkeuring
Goedgekeurd door :
Ver Elst Kristien
Van Looy Luc
Van Der Mussele Herman
[Goedgekeurd Door 4]
[Goedgekeurd Door 5]
Ref. nr.: -
Dit document is enkel geldig indien de inhoud overeenstemt met de geldige elektronische versie in het procedureboek :
http://portaal.gza.be - Kennisbank – Procedureboeken – GZA Beleid en Procedures
- Veneuze bloedafname met vacutainer 3.0
P.9/9