gullfoss waterval - Portfolio Yamina

Opdracht morfologie
GULLFOSS WATERVAL
Gullfoss is een waterval die zich situeert in IJsland. De waterval bevindt zich in de rivier Hvitá in
het zuid-westen van IJsland. Deze waterval behoort ook tot één van de toeristische
trekjes. Het is bijvoorbeeld één van de stopplaatsen ven de rondreis de ‘golden circle’. De
‘golden circle’ vertrekt vanuit Reykjavik en gaat naar Pingvellir, Geysir en Gullfoss. Deze
rondreis is in één dag af te leggen.
IJsland zelf is gesitueerd in het noorden net onder de poolcirkel. IJsland ligt op de
midden-Atlantische rug, deze Midden-Atlantische rug is de scheidingslijn van de
Eurazische plaat en de Noord-Atlantische plaat. Als we IJsland op vlak van geologie gaan
bekijken is het een zeer jong land. Het eiland is ontstaan uit vulkanische activiteiten op
de oceaanbodem.
De aardkorts bestaat uit oceanische en continentale platen, deze platen kunnen
verschuiven. Zo kunnen ze bijvoorbeeld op of onder een andere plaat schuiven. De
Eurazische plaat en de Noord-Atlantische plaat, waartussen IJsland ligt, schuiven heel
traag uit mekaar. Dit is zo een 2cm per jaar. Door het uiteendrijven van deze 2 platen,
wordt er een breuklijngevormd. Deze breuklijn, waarop IJsland gelegen is, noemen we de
Midden-Atlantische rug. Door het uiteendrijven van deze 2 platen ontstaat er een kloof in
de lithosfeer. Deze kloof wordt opgevuld door magma van de asthenosfeer. De magma
stapelt zicht op en er ontstaat zo een nieuwe lithosfeer. Op zulke plaatsen (breuklijn)
heerst er vaak vulkanisme. Bij IJsland bleef de magma zich op de plaats opstapelen en
zo ontstond er na vele jaren een eiland genaamd IJsland. Niet alleen het feit dat IJsland
op de Mid-Atlantische rug ligt zorgde voor de vulkanische activiteiten. IJsland is ook
gelegen op een hotspot, dit is een plaats waar de magma tot heel dicht bij het
aardoppervlak komt. Ook deze plaatsen zijn vulkanisch actief. Deze 2 redenen zorgden er
dus voor dat IJsland ontstond door vulkanische activiteiten. Denk maar eens aan de
vulkaanuitbarsting van Eyjafjallajolull. Doordat de 2 platen nog steeds uit mekaar drijven
(en er dus nog steeds magma uit de breuk komt) en de hotspot onder IJsland traag
verschuift, groeit het eiland dus nog steed en krijgt het een langwerpige vorm.
Deze processen die plaatsvonden op IJsland waren endogene processen. Deze kwamen
vanuit de aarde bijvoorbeeld tektonische krachten.
Exogene processen:
Nu kunnen we ook verklaren waarom IJsland opgebouwd is uit vulkanisch materiaal en
gesteenten. Het eiland bestaat uit harde basalt lagen en zachte aslagen. Basalt is een
stollingsgesteente dat zeer snel stolt en zich dus aan de oppervlakte bevindt. Aan de
waterval zelf bevinden zich grote rotsblokken en grote platte stenen. De platte stenen
hebben hun vorm te danken aan de sterke vorsten van de winter in IJsland. Water sijpelt
in kleine barstjes in de rotsblok of steen, wanneer het water bevriest zet het uit. Zo duwt
het de kloof een beetje uit mekaar. Wanneer het overdag terug dooit, gaat het water
smelten en vervolgens dieper in de kloof sijpelen die het water zelf groter heeft gemaakt.
Wanneer het dan terug vriest begint het proces weer van het begin. Dit tot de steen
uiteindelijk zal
barsten
en
hier in
schijfjes uiteenvalt. Dit
proces noemen
we
congelifractie. De schijfjes zijn dun en vrij glad.
De waterval Gullfoss is opgebouwd uit 2 trappen deze trappen bestaan uit het harde
gesteente basalt. Het water stort in totaal 32m naar beneden in een diepe kloof. Het
water dat zo diep naar beneden stort zorgt voor opstuivend water waardoor er prachtige
regenbogen ontstaan bovenaan de waterval. De naam gouden waterval heeft Gullfoss
hieraan te danken.
IJsland is bedekt met vele gletsjers. Gletsjers hebben een grote invloed op het
landschap. Ze bewegen zeer traag bergafwaarts en nemen materiaal van de berg mee
zoals rotsblokken. Het gletjer-afval en de gletsjer zelf snijden in de bodem en eroderen
zo de bodem. Er ontstaat zo een u-vormig dal. Het materiaal dat de gletsjer gedurende
een hele periode had meegenomen, wordt aan het einde van de gletsjer achtergelaten.
De rivier Hvitá is een gletsjer rivier, ze neemt het smeltwater van de hoger gelegen
gletsjers met zich mee. Deze rivier wordt niet alleen gevoed door het smeltwater van de
gletsjers maar ook door regenwater. De kilometerslange kloofdal waarin het water stort
is echter niet gevormd door gletsjers. Ze is ontstaan uit terug schrijdende erosie van de
rivier. Regressieve erosie gebeurt doordat, in fase 1, een rivier stroomt van hoog naar
laag. De rivier stroom over een harde basalt laag en daarna over een zachte laag
bijvoorbeeld as. In fase 2 gaat de rivier de zachtere lagen sneller eroderen dan de
hardere lagen en er ontstaat een verval. Het water gaat steeds dieper naar beneden
vallen waardoor de zachte laag steeds meer erodeert en meegevoerd wordt door de
rivier. Er gaat uiteindelijk een holte ontstaan achter de waterval door het water dat
voortdurend naar beneden stort. Dit is zeer gevaarlijk omdat de harde laag boven deze
holte geen steun meer heeft. Wanneer dit overhangende deel te zwaar gaat wegen, zal
dit stuk afbreken. Zo ontstaat er een kloof in het landschap die steeds meer naar
achteren trekt door de terug schrijdende erosie.
Het water van deze rivier heeft een witte, grijsachtige kleur omdat het het smeltwater
van de gletsjers met zich meevoert. In dit smeltwater zit ook het gletsjer-afval, dit afval
geeft een witte, grijsachtige kleur aan de rivier.
Deze processen noemen we exogene processen omdat deze bovenop het aardoppervlak
plaatsvinden.
BRONNEN:
HAKO, Geyser en gullfos, internet, 2012-04-05, (http://www.ijsland-info.nl/geyser-en-gullfoss.html)
WIKIPEDIA, gullfos, Internet, 2011-05-11, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Gullfoss)
WIKIPEDIA, ijsland, internet,2011-05-11 (http://nl.wikipedia.org/wiki/IJsland)
WIKIPEDIA, mid-oceanische rug, internet, 2012-05-21, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Midoceanische_rug)
KLOSE, T., Gullfoss, the story behind Iceland's most famous waterfall, internet, 2012-04-05,
(http://www.gullfoss.org/)
ROBIN, ontstaan van IJsland, internet, 2007-03-21,
(http://www.scholieren.com/werkstukken/29191)
WIKIPEDIA, Porous scoria, internet, 2011-01-06,
(http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Porous_scoria.jpg)
EYJAFJALLAJOKULL, Gullfos, Internet, 2010-04-19,
(http://www.boston.com/bigpicture/2010/04/more_from_eyjafjallajokull.html)
WEBMASTER, vulkanisme, internet,2012-04-05,
(http://www.geoloog.net/foto/geofotozoek.php?pagina=2)
CENTERAAL, platentektoniek, internet, 2012-04-06,
(http://www.daeme104.centerall.com/page506_2.php)
WIKIPEDIA, waterval,Internet, 2012-05-17, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Waterval )
Natural wonders of Iceland, internet,2011-08-23, (http://like-my-photo.com/natural-wonders-oficeland/)
BLEU FUNNIES, Gullfos, internet, 2012-04-06,
(http://www.flickr.com/photos/bluedelliquanti/5107328466/sizes/o/in/photostream/ )
Kamer, F., Uitleg over vulkanisme in IJsland, internet, 2004,
(http://home.planet.nl/~krame493/vulkanisme_ned.html)
TEATSCHE, Gulfos, internet, 2012-04-05, (http://www.flickr.com/search/?w=all&q=gullfos&m=text)
wetenschappelijk tijdschrift:
PETERTRUG, Gullfos waterval, internet, 01-06-2008,
(http://www.nationalgeographic.nl/community/foto/bekijken/gullfoss-waterval)