WAAR VOOR JE GELD? - Beleggers Belangen

BELEGGERS
BELANGEN
nr. 43 | 23 oktober 2015 | €5,95
KIADIS kent veel potentie én risico's
UNILEVER is zijn hoge waardering
niet waard, ondanks mooie cijfers
CARREFOUR wint terrein in Europa
maar tobt in de opkomende markten
SCHLUMBERGER blijft superieur aan
concurrerende olieservicebedrijven
AP
WAAR VOOR JE GELD?
JAARLIJKS OVERZICHT VERMOGENSBEHEERDERS
Uw klanten willen
maatwerk
U krijgt van ons flexibele
beleggingsoplossingen
Uw klanten hebben verschillende beleggingswensen.
Dat vraagt om maatwerk. NN Investment Partners
beschikt over ruime kennis en expertise in Multi-Asset
beleggen. Onze specialisten denken graag met u mee
over een passende beleggingsoplossing.
Meer informatie? nnip.co/partners
formerly known as
Deze advertentie is uitsluitend opgesteld voor promotiedoeleinden en is geen aanbod noch een uitnodiging om effecten of een beleggingsinstrument te kopen of verkopen of om deel te nemen in een handelsstrategie. Beleggers zouden zelf advies
moeten vragen indien ze twijfelen over de geschiktheid van een belegging. Hoewel de inhoud van dit document met de meeste zorg is samengesteld en gebaseerd is op betrouwbare informatiebronnen, wordt er geen enkele uitdrukkelijke of impliciete
garantie of verklaring gegeven omtrent de juistheid of volledigheid van de informatie. De informatie en mogelijke aanbevelingen in dit document kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. NN Investment Partners B.V., NN Investment
Partners Holdings N.V. en haar dochtermaatschappijen, noch enig andere vennootschap of onderdeel dat behoort tot de NN Group, noch een van haar functionarissen, haar directeuren of werknemers aanvaarden enige aansprakelijkheid of verantwoordelijkheid met betrekking tot de hierin opgenomen informatie of mogelijke aanbevelingen. Het is niet toegestaan dit document te vermenigvuldigen, door te sturen, te distribueren, te verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan
derden, zonder de voorafgaande uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Op deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing.
INHOUD | 3
WEEK 43 | 23 oktober 2015
20 | NEDERLAND
22 | NEDERLAND
30 | INTERNATIONAAL
TomTom te hoog
gewaardeerd
Kiadis heeft veel
potentieel
IAG weert zich
Carrefour scoort in
tegen prijsvechters Zuid-Europa
De omzet groeide wel, maar
de winst bleef achter. De
hoge koers drijft vooral op
overnameverwachtingen.
De beursnieuweling heeft
een veelbelovend middel in
ontwikkeling, maar moet nog
wel wat horden nemen.
De groep rond British
Airways concurreert beter
met Easyjet en Ryanair dan
Lufthansa en Air France-KLM
16 | OMSLAGARTIKEL
11 | TNT EXPRESS
+11,8%
Met extreem goedkope trackers en de mogelijkheid om aandelen
zonder bewaargeld aan te houden, ligt de vraag voor de hand wat
de toegevoegde waarde is van een vermogensbeheerder. Kosten
gaan immers van het rendement af, en aan elke dienst hangt een
prijskaartje. Beleggers Belangen zet het aanbod op een rij.
RECTIFICATIE: In het vorige nummer hebben wij in de rubriek Lezersvragen een
verkeerde biedingsprijs genoemd voor het aandeel Ten Cate. De juiste prijs is
€24,60 en niet €27,50, zoals we abusievelijk hebben gemeld.
Opkomende markten
zijn niet langer de
groeimotor voor het Franse
supermarktconcern.
INHOUD
5 | RAFI EM
-15,4%
Vermogensbeheerders
32 | INTERNATIONAAL
04
04
05
06
08
11
15
16
20
25
28
30
34
36
40
46
48
50
Commentaar
Sociale media
Portefeuilles
Lezersvragen
Beurs en Economie
Assetallocatie
Tips
Omslagartikel
Aandelen Nederland
Update
Analisten
Aandelen Internationaal
Update
Technische Analyse
Koerswijzer
Educatie
Service
Tot slot
15 | ACTIVISION BLIZZARD
WINNEND SPELAANDEEL
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
4 | COMMENTAAR
SOCIALE MEDIA
TRENDING TOPICS
MEEST GELEZEN DEZE WEEK OP
BELEGGERSBELANGEN.NL
KOERSDOELEN EN ANALISTENADVIEZEN
hoofdredacteur:
Johan Brinkman
VIER VAN ONZE VIJF BELGISCHE TIPS (ZEER) WINSTGEVEND
Geen twijfel
over België
D
e nieuwe nummer één op de wereldranglijst van voetbalbond FIFA én thuisland van de verreweg grootste bierbrouwer ter wereld die met een (zeer waarschijnlijke) mega-overname zijn positie verder uitbouwt. België is wel eens minder vaak
− en zeker minder positief − in het nieuws geweest dan afgelopen
week. We zijn niet afgunstig, waarom zouden we, want als Nederlandse belegger kunnen we volop profiteren van de bonheur bij
onze zuiderburen. Sterker nog, jaarlijks besteden we in Beleggers
Belangen uitgebreid aandacht aan de Belgische aandelenmarkt
en wijzen we u op de kansrijke beleggingen alhier. Voor de laatste
keer deden we dat op 20 maart van dit jaar onder de titel 'België is
duur maar er zijn nog altijd koopjes'. Dat was niets teveel gezegd,
want ondanks het grillige beursklimaat heeft de Belgische beurs
het prima gedaan in de zeven maanden die sinds dit artikel zijn
verstreken. Daar waar de AEX-index in die roerige periode -9,9%
rendeerde, hield de Bel20 de schade 'beperkt' tot -7,9%. En waar onze index van middelgrote bedrijven AMX vanaf 20 maart -10,5% noteerde, deed de Belgische tegenhanger Bel Mid het met +1,5% veel
beter. En laten de vijf kooptips die wij u op 20 maart gaven, nu allemaal betrekking hebben op Belgische mid- en smallcaps. Van dit
vijftal staat alleen vastgoedfionds Aedifica nu op een klein verlies.
KBC Ancora, een vennootschap die circa 19 % van de aandelen in
de beursgenoteerde KBC Groep in handen heeft, noteert zo'n 10%
hoger dan in maart. En de rendementen van de overige drie getipte
aandelen maken ons zo mogelijk nog vrolijker. Ondanks − nogmaals − het zeer turbulente beursklimaat het afgelopen halfjaar,
hebben Euronav (de grootste beursgenoteerde tankerrederij ter wereld), Picanol (gespecialiseerd in de fabricage van weefmachines)
en Ter Beke (verse voeding) nu 25% of meer aan waarde gewonnen
sinds wij ze tipten. Dat noemen we nog eens een mooie return op
uw geïnvesteerde vermogen! Overigens zijn de vijf genoemde aandelen in onze ogen nog steeds koopwaardig. Kortom: Nederlandse
beleggers die dit jaar hebben kunnen profiteren van de uitstekende
rendementen op de Belgische beurs, hebben geen enkele reden
om afgunstig te zijn. En voor degenen die de Belgen hun succes
misgunnen: Delhaize is binnenkort lekker van 'ons'!
[email protected]
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
Altijd een populair item op onze site: het uitgebreide overzicht van de gemiddelde koersdoelen
en analistenadviezen door Ivan Snurer. Uit die
lijst valt een gemiddelde analistenverwachting te
destilleren voor de EuroStoxx50 van 13,8% winst
over de komende twaalf maanden. Als de aandelen in deze index allemaal tegelijk hun hoogste
koersdoel halen, staat er in oktober 2016 een plus
van 33% op de borden; komen alle zwarte scenario's uit, dan is de schade -8,7%. Zo groot zijn de
verschillen tussen de uiterste koersdoelen. Met
die wetenschap in het achterhoofd, brengt Ivan
Snurer van alle indexleden de koersdoelen in
kaart en bepaalt met behulp van de huidige koers
hun winstpotentieel voor het komende jaar.
Het resultaat staat op beleggersbelangen.nl. <
Nokia heeft volgens analisten een hoog koerspotentieel.
MEEST BESPROKEN
OP TWITTER
OLIE: WIE HET WEET MAG HET ZEGGEN
Hoe zit het eigenlijk met de olieprijs?
@RTLZ Olieprijs stijgt niet in 2016, denkt IEA.
'Overaanbod blijft'.
@theobesteman ABN: #olie gaat naar $60 dit
jaar.
@_Economie Barclays: “De olieprijs gaat iedereen verrassen”.
@mjknulst Olieprijs gevangen tussen 50- en
200dgs gem. Uitbraak zal bepalend zijn voor
richting, zie begin juli.
@beursanalist De #olieprijs stijgt dan wel, maar
de voorraden in de US zijn nog super hoog.
@RDStad De Rotterdamse haven blijft doorgroeien, dankzij de lage olieprijs.
@nuzakelijk 'Shell zet belangen in Noordzee in
etalage vanwege lage olieprijs'.
@SlimBeleggen "Lage olieprijs maakt Iran nog
aantrekkelijker voor olieconcerns".
In deze rubriek aandacht voor drie portefeuilles
samengesteld door de redactie van Beleggers Belangen
PORTEFEUILLES | 5
DEFENSIEVE PORTEFEUILLE
OFFENSIEVE PORTEFEUILLE
FARMACIE BRENGT
BESCHEIDEN PLUS
Sterk herstel voor
industriële sector
Het vermeend meevallende cijferseizoen en hoop op meer QE in Europa en
Japan zorgt voor een juichstemming onder veel strategen. Voor de korte
termijn kan dit beleid misschien nog best een positief effect hebben, voor
de lange termijn maakt het de schuldproblematiek alleen maar erger.
tekst: Stephen Hendriks
V
orige maand legde RBS beleggers in
een enquête de vraag voor of de geloofwaardigheid en 'munitie' voor
meer stimulerend beleid van de centrale
banken waren afgenomen. Bijna twee derde van de door deze broker ondervraagde
beleggers antwoordde daarop bevestigend
(overigens was 3% van mening dat centrale
banken überhaupt nooit enige geloofwaardigheid hebben gehad). Dat neemt niet
weg dat meer kwantitatieve verruiming
(QE) door strategen en beleggers toch nog
steeds als een positieve factor voor de (aandelen)markten worden gezien.
Zwakke macro-economische cijfers uit Japan bleken dan ook geen aanleiding tot
pessimisme maar zetten volgens strategen
de deur voor meer QE juist verder open.
Alleen dat al leidde tot hogere aandelenkoersen. Aandelenstrategen van Citi herhaalden vorige week nog maar eens hun
'QE-strategie' voor de Europese aandelenmarkt. Het valt niet uit te sluiten dat meer
QE op korte termijn inderdaad een positief effect op de aandelenmarkt heeft. Op
de lange termijn leidt QE tot een verkeerde allocatie van kapitaal − denk aan meer
inkoop van eigen aandelen in plaats van
meer investeringen − en verstoringen op
de financiële markten. We zullen de assetallocatie van de defensieve portefeuille de
komende weken niet grootschalig aanpassen. Wel zullen we binnen de vermogenscategorieën mogelijk enkele aanpassingen
doorvoeren.
Opvallend aan het deze week aanhoudende, maar bescheiden herstel van de portefeuille was dat de grootste winsten afgelopen week juist door defensieve aandelen
werden geboekt. Met name de drie farmaceuten − Novartis, Roche en Sanofi − uit de
portefeuille presteerden goed. Van dit drietal is Sanofi met een plus van 19,1% dit jaar
de absolute uitblinker. Het Standard Life
Global Absolute Return Strategies Fund
wist deze week het totaalrendement over
dit jaar bijna te verdubbelen tot 1%. <
+21,4% (9 november 2010 20 oktober 2015)
STIJGERS, DALERS, ASSETALLOCATIE EN PERFORMANCE
GROOTSTE STIJGERS
Acomo
Roche
Microsoft
Novartis
Fagron
Coca-Cola
Zurich Insurance
Arcadis
Wal-Mart
Schlumberger
IN %
171,0
150,7
133,3
121,6
99,8
82,6
77,6
58,6
44,4
33,3
x 1000 €
1300
1200
1100
1000
2011
VERDELING
● aandelen
● obligaties
2012
2013
WEGING VERDELING
33,8% ● alternatieven
19,8% ● cash
2014
2015
WEGING
4,6%
41,8%
D
e offensieve portefeuille is bij de slotkoersen van dinsdag goed voor een
winst van 4,2% in 2015. Vooral de
sector industrials presteerde sterk na een
serie goede kwartaalcijfers. Zo was er dinsdag een flinke koerssprong voor United
Technologies en Dover, allebei opgenomen
in de dividendportefeuille. In de offensieve
portefeuille profiteerden onder meer CSX,
General Electric en de Vanguard Industials
ETF. General Electric, dat een jaarrecord
van $29,56 bereikte na sterke kwartaalcijfers, werd door Credit Suisse toegevoegd
aan de US Focus List. <
[email protected]
+19,2% (2 november 2010 20 oktober 2015)
PORTEFEUILLE NL
Een week van
hogere koersen
O
nze Nederlandse aandelenportefeuille laat sinds begin dit jaar een
verder oplopend rendement zien
van 5,6%, wat iets lager is dan dat van de
AEX total return. Vrijdag hebben wij Fagron
om speculatieve redenen (mogelijk bod) in
portefeuille genomen en Docdata met zo’n
10% winst verkocht. Vorige week donderdag
maakte Sligro zijn derdekwartaalcijfers bekend. De zomerperiode was bovengemiddeld goed voor de groothandelsactiviteiten.
Met een autonome omzetgroei van 3,0% wist
Sligro opnieuw marktaandeel te winnen.
Deze week (op donderdag) waren Aalberts,
Acomo en Arcadis aan de beurt. Maandag
volgen de cijfers van BinckBank. In de tussentijd houden wij de vinger aan de pols. <
[email protected]
+32,7% (1 juli 2013 20 oktober 2015)
VOLG OOK DE DAGELIJKSE
UPDATE VAN ALLE
PORTEFEUILLES OP
BELEGGERSBELANGEN.NL
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
6 | LEZERSVRAGEN
LEZERSVRAGEN
Graag ontvangen wij uw actuele beleggingsvragen
op www.beleggersbelangen.nl/vraag. Wij zullen ze
zo snel mogelijk beantwoorden.
Van een defensieve belegging
kunnen we echter niet spreken.
Allereerst moeten de obligatiehouders beseffen dat ze geen
eigenaar worden van de windmolens maar slechts geld lenen
aan de aanbieder, zonder stemrecht en zekerheden. Het eerste
hypotheekrecht ligt bij de bank.
Daar staat een magere vaste
rente-uitkering van 5% per jaar
tegenover. Door de hoge schuldgraad van 70% van de aankoopsom is er nauwelijks een buffer
om tegenvallers in de exploitatie
op te vangen. Zo kan de elektriciteitsproductie lager uitkomen
dan begroot, omdat er bijvoorbeeld geen afnameverplichting
is en wind sowieso onvoorspelbaar is. In 20 jaar kan ook veel
veranderen, bijvoorbeeld op
het gebied van de wetgeving.
Wat gebeurt er met de subsidies
als de kosten voor de Duitse
regering te hoog uitvallen? Voor
aflossing van de obligaties is
verkoop van de windturbines
aan het einde van de looptijd
bovendien noodzakelijk. Het
fonds houdt rekening met een
restwaarde van 33%, maar dat
kan wel eens te optimistisch
zijn gezien de snelle technologische ontwikkelingen. Hoewel de
beleggers hun stukken tussentijds kunnen verkopen via Van
Lanschot, is dat in de praktijk
waarschijnlijk zeer lastig omdat voor elke verkoper ook een
koper moet worden gevonden.
Gezien de lange looptijd en de
wezenlijke risico’s is de geboden rentevergoeding naar onze
mening veel te laag. <
[email protected]
foto: ANP
AEGON-DOCHTER BIEDT KLANTEN BELEGGINGSMOGELIJKHEID
Geen stemrecht, geen zekerheden en een magere rente-uitkering.
TE LAGE VERGOEDING VOOR DE RISICO’S
Het WindShareFund uit
Duitsland, vindt u dat een
interessante belegging?
tekst: Jeroen Boogaard
H
et WindShareFund wil
circa €2,5 mln ophalen bij
Nederlandse particuliere
beleggers met de uitgifte van
obligaties voor €500 per stuk. Er
is geen toezicht van de AFM. De
opbrengst wordt samen met een
banklening van €4,2 mln geïnvesteerd in een of twee windturbines in Duitsland die al (kort)
in gebruik zijn. Windmolens
zijn een interessante groeimarkt
waar ook steeds meer institutionele beleggers hun oog op laten
vallen. Om de afhankelijkheid
van fossiele brandstoffen te
verminderen, wil de Duitse overBELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
heid dat in 2050 het aandeel van
duurzame energie in de totale
stroombehoefte is toegenomen
van nu ruim 25% naar minstens
80%. Windenergie speelt hierin
een belangrijke rol. De transitie
wordt gestimuleerd met hoge
vaste energieprijzen voor duurzame energie. Zodoende heeft
het WindShareFund afspraken
kunnen maken met een Duitse
energiemaatschappij over een
vaste vergoeding per opgewekte
kWh voor de komende 20 jaar,
gelijk aan de beoogde looptijd
van het fonds. Dit levert mogelijk
een vaste inkomstenstroom op.
Wat is uw mening over de
participaties die door de
Nederlandse bank Knab
worden uitgegeven?
tekst: Jaap Barendregt
I
n 2012 is door Aegon Bank,
de banktak van de verzekeraar, internetbank Knab
opgericht. Knab zet ook participaties in de markt ter financiering van de operaties van
Aegon Bank. Ze hebben een
nominale waarde van €5000
en dragen een coupon van 5%.
Dat is onder normale omstandigheden het vloertarief en is
dus aantrekkelijk, gezien het
huidige renteklimaat. Maar het
gaat om een eeuwigdurende
achtergestelde lening en er zijn
dus meer risico's aan verbonden dan aan een spaarrekening
of een spaardeposito.
Om een participatie te mogen
kopen moet de koper rekeninghouder zijn bij Knab. Bo-
vendien mag hij er slechts één
kopen per rekening. Omdat de
lening achtergesteld is, mag Aegon Bank indien zij onvoldoende solvabel is, maatregelen nemen die het rendement van het
bezit van de participatie aantasten. Zo kan zij een of meerdere keren de rentebetaling
overslaan. En omdat de rente
niet-cumulatief is, hoeft de rente achteraf niet alsnog betaald
te worden. Ook kan bij faillissement of andere problemen
de nominale waarde van €5000
worden verlaagd (tot zelfs nul).
Om in te schatten hoe groot
die mogelijkheid is, moet de
verlies- en winstrekening en de
balans van Aegon Bank in de
gaten worden gehouden. Die
LEZERSVRAGEN | 7
bank maakt sinds 2014 winst,
wat mede het gevolg was van
spaarinleg bij Knab. AEGON
Nederland NV of AEGON NV
hebben niet de verplichting om
garant te staan. Aegon Bank
heeft een kredietstatus van A+
bij S&P en A- bij Fitch.
Na aankoop bestaat via een interne Knab-markt de mogelijkheid om maandelijks afscheid
te nemen van de participatie.
Volgens Knab overtrof in die
markt de vraag tot nu toe het
aanbod. In een slechtere markt
(veel hogere marktrente of problemen bij Aegon Bank) kan
dat omkeren. Als dan verkocht
wordt, moeten mogelijk prijsconcessies worden gedaan.
De participaties kennen liquiditeitsbeperkingen die soms
nadelig kunnen uitpakken. Het
renteklimaat is echter gunstig
voor de participaties en zolang
Aegon Bank solvabel en winstgevend opereert, levert de participatie daarom een aantrekkelijk rendement op. <
jaap,[email protected]
MEEST GESTELDE VRAAG
BELEGGINGEN MET PASSIE
Hoe kijkt u aan
tegen beleggen in
wijn?
PROJECTEN UIT MINDERE TIJDEN HEBBEN LAGE MARGES
Zijn er nog tegenvallers te
verwachten voor BAM uit
het Verenigd Koninkrijk?
tekst: Freek Tewes
V
foto: ANP
olgens onze informatie
zijn er geen specifieke
problemen met projecten
in het VK, hoewel tegenvallers
nooit geheel zijn uit te sluiten.
Dat heeft het verleden wel bewezen. In het algemeen kampt
BAM nog met projecten die in
de mindere tijd zijn aangenomen. De hogere kosten die leveranciers en onderaannemers in
rekening brengen vormen voor
bouwers vooral een probleem
als ze langlopende projecten
hebben. Veel opdrachten zijn
tegen zeer lage marges binnengehaald op het dieptepunt van
de crisis. Nu de materiaalkosten
en prijzen van inhuurkrachten
oplopen, kunnen deze projecten
in het rood duiken.
Het Verenigd Koninkrijk levert
samen met Nederland het
grootste deel van de omzet
van BAM. Vanuit die optiek is
het logisch dat, indien er tegenvallers zijn, de kans groot
is dat deze in een van beide
markten zich voordoen. Dat
zegt echter niets over de Britse
markt als zodanig. In de eerste zes maanden van het jaar
bleef de orderportefeuille in
het Verenigd Koninkrijk gelijk,
ondanks het sterkere pond,
doordat BAM zich daar sterker
is gaan focussen op projecten
met een gunstiger risico/rendementsprofiel. Ook de ingezette
reorganisatie ligt tot op heden
nog op schema. <
[email protected]
tekst: Michiel Pekelharing
W
ijn valt in een speciale beleggingscategorie die vaak wordt
aangeduid als investments of passion, oftewel een investering met hartstocht. Andere voorbeelden hiervan zijn klassieke auto’s, kunst en antiek. Kenmerkend voor dit soort beleggingen
is dat naast het rendementspotentieel ook liefhebberij vaak een grote
rol speelt. Een voordeel is dat zo een veel grotere band ontstaat met
de investering dan bij een belegging in meer traditionele categorieën
zoals aandelen en obligaties, maar de keerzijde is dat de liquiditeit
vaak beperkt is en de handelskosten hoger liggen. Ook ontbreekt een
vaste inkomenscomponent, zoals dividend bij aandelen en rente bij
obligaties. Desondanks liegen de rendementen van veel investments
of passion er niet om. Een goed samengestelde wijncollectie had in
het afgelopen decennium een gemiddeld rendement van ruim 9%
opgeleverd en de HAGI Top Index – die het prijsverloop van de meest
exclusieve auto’s weergeeft – is in die periode zelfs met 500% omhoog
geschoten. De winst voor beleggers zal door kosten voor aan- en verkoop, advies en opslag een stuk lager liggen.
Wijn heeft verschillende voordelen ten opzichte van de andere beleggingen in dit segment. Op veilingen kan al voor enkele honderden euro’s een mooie doos worden aangeschaft, terwijl de instapdrempel voor de andere investeringen met hartstocht veel hoger ligt.
Professionele partijen kunnen via het liv-ex platform andere kopers
of verkopers vinden om zo tegen een relatief lage spread − zonder
veilingkosten − te handelen. Voordat tot een aankoop wordt overgegaan is het namelijk zaak om de markt goed in kaart te brengen,
zowel wat betreft de kwaliteit van de oogst in verschillende jaren
als de kenmerken van de producent. Het is verstandig om bij de
aanschaf en opslag samen op te trekken met een partij met kennis
van de markt en goede aan- en verkoopkanalen zoals een gespecialiseerde wijnhandelaar. Na de fraudezaak met piramidespel Bordeaux
Advisory in Nederland en de problemen bij het Britse Premier Cru
Wine Investments moeten alle alarmbellen bij beleggers afgaan als
ze aanbiedingen ontvangen waarbij een organisatie wijnen zegt aan
te schaffen en op te slaan, zonder dat de belegger toegang heeft tot
zijn eigen collectie. Dat laatste is van doorslaggevend belang om er
zeker van te zijn dat de collectie ook daadwerkelijk in bezit is – en
om de mogelijkheid te hebben om zelf van de wijn te genieten als
het gehoopte rendement uitblijft. <
[email protected]
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
8 | BEURS EN ECONOMIE
LAGE RENTE ZET AAN TOT MEER IN PLAATS VAN MINDER SPAREN
Onverdiende straf
KORTE RENTE VS
%
6,0
Het besluit van de Federal Reserve om de rente in september niet te verhogen betekent dat het lage rentebeleid nog langer aanhoudt. De economie
is daar echter niet meer bij gebaat. Het zet bedrijven niet aan tot investeren en consumenten niet tot consumeren.
4,0
2,0
gebracht. Er zijn vele factoren te benoemen
die de investeringen van bedrijven stimuleren, maar de rente hoort daar toch echt niet
bij, zo concluderen de drie Amerikaanse
onderzoekers.
auteur:
Stephen Hendriks
W
at een slap economisch herstel.
Ruim 6,5 jaar na het dieptepunt
van de financiële crisis vond
de Federal Reserve het vorige maand nog
steeds te vroeg om de historisch lage rente
te verhogen (zie grafiek). En op het moment
van schrijven woedt de speculatie onder
economen dat de ECB de termijn van zijn
kwantitatieve verruiming (QE) zal verlengen. Dat is het gevolg van de opvallende stijging van de euro ten opzichte van de dollar
van de afgelopen maanden. Sinds medio
maart is de euro-dollarkoers met meer dan
8% gestegen. Dat heeft volgens economen
van Citi alles te maken met de wat tegenvallende macro-economische data uit de VS.
De opmars van de euro zou voor de ECB wel
eens reden kunnen zijn de variant van QE
uit te breiden of te verlengen. Welkom in
de wereld van 'concurrerende kwantitatieve
verruiming', concludeert Citi cynisch. RBSstrateeg Alberto Gallo gaat nog een stap
verder. Hij vindt dat centrale banken de
wereld in een 'QE-val' hebben laten lopen,
waarbij het probleem van een overmatig
hoge schuld is aangepakt met de creatie
van nog meer schuld. Die schuld is echter
niet ingezet voor arbeidsproductiviteitsverhogende investeringen maar heeft geleid tot financiële bubbels. De zich voortslepende QE-programma's met een zeer
lage (kapitaalmarkt)rente tot gevolg hebben ook niet tot een versnelling van de economische groei geleid. Strateeg Gallo haalt
een studie aan van de MIT Sloan School of
Management die de factoren die bedrijven
aanzetten tot investeren in kaart hebben
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
‘96 ‘98 ‘00 ‘02 ‘04 ‘96 ‘98 ‘00 ‘12 ‘14
Deze rente ligt op het laagste niveau in de
laatste twintig jaar.
EENZIJDIG BELICHT
De door de centrale banken laag gehouden
rente heeft − in tegenstelling tot wat vaak
wordt aangenomen − niet alleen weinig
positieve invloed op de investeringen maar
ook niet op de consumptieve bestedingen
van gezinnen. Dat is de conclusie van economen van Deutsche Bank. Het lijkt juist
voor de hand te liggen dat een lage rente de
consumptie stimuleert. Het wordt dan immers goedkoper om kredieten aan te gaan.
Volgens Deutsche Bank zijn economen
BEZIT VERSUS SCHULD IN VS
Er zijn vele factoren
die investeringen van
bedrijven stimuleren,
maar de rente hoort
daar toch echt niet bij
‘52
echter te veel bezig met de schuldkant van
de financiële situatie van gezinnen en te
weinig met de activazijde van de 'gezinsbalans'. Dat is onterecht want de bezittingen
van Amerikaanse gezinnen zijn veel groter
dan hun schulden (zie grafiek). En de lage
rente raakt ook de bezittingen van gezinnen, denk aan de spaargelden.
Volgens Deutsche Bank ligt door het stimulerende beleid van de Federal Reserve
de (reële) rentevoet 2,5 procentpunt lager
dan de historische (mediane) waarde. En
dat heeft grote gevolgen gehad voor de inkomsten uit spaargeld. De broker schat dat
Amerikanen zo'n $110 bln aan spaargeld
hebben uitstaan. Door de te lage rente zijn
in $ bln
100
80
60
40
20
‘64
‘76
‘88
‘00
‘12
Qbezittingen huishoudens Qschulden huishoudens
De bezittingen van Amerikaanse gezinnen
zijn veel groter dan hun schulden.
bron: FRB, Haver, Deutsche Bank
zij ongeveer $360 mrd aan rente-inkomsten
misgelopen. Dat is ongeveer 2% van het
totale Amerikaanse bbp, aldus Deutsche
Bank. Het gevolg is dat Amerikanen niet
minder, maar juist meer zijn gaan sparen
om de rente-inkomsten weer in lijn met
hun financiële doelstellingen te brengen.
De broker schat dat de spaarquote − het
percentage van het beschikbaar inkomen
dat wordt gespaard − daardoor een kleine
procentpunt is gestegen. Voor die Amerikanen voelt de lage rente waarschijnlijk als
een volstrekt onverdiende straf. <
VOOR MEER PRIKKELENDE
OPINIES, GA NAAR
BELEGGERSBELANGEN.NL
Het evenement
voor een dag vol
winterbelevenissen
Het magazine Landleven organiseert op 19 en 20 december Landleven Winter:
hét gezelligste winterevenement voor wie van het echte landleven houdt.
Geniet van ouderwets ijsvertier op de ijsbaan, een prachtig verlichte boerderijwandeling,
heerlijke winterkost en verwarm u met chocolademelk bij een vuurtje. In de kruidentent
hoort u hoe we vroeger onze hardnekkige winterkwaaltjes bestreden en ziet u de
koperslager, houtsnijder en mosterdmaker aan het werk. Maak ook kennis met echte
rendieren en imposante Schotse Hooglanders. Dát is Landleven Winter.
Ga naar www.landlevenwinter.nl
ASSETALLOCATIE | 11
VERLOOP IN DIVERSE ASSETCATEGORIEËN VRAAGT OM CONSTANTE AANDACHT
MARKTSENTIMENT
BLIJFT WISSELEND
Veel bedrijvennieuws uit binnen- en buitenland, wikkende en wegende
centrale banken in China, Europa en de VS, en wisselende sentimenten op
de grondstoffenmarkt. Kortom: beleggers moeten constant alert blijven.
tekst: Johan Brinkman
A
andelenbeleggers hebben een mooie
week achter de rug met in Nederland fraaie koerswinsten voor TNT
Express en Unilever en met internationaal
SAP, Carrefour, Intel en General Electric als
uitblinkers. Maar er waren ook tegenvallers,
zoals Nesté, Wal-Mart en IBM. Een wisselend beeld gaven ook de grondstoffen, waar
de rally in goud doorzet, terwijl die bij olie
is afgebroken. Welke impact het verloop
van de grondstofprijzen heeft op de markt
van high-yieldobligaties, kunnen we zien
bij bedrijfsobligaties. De komende week
zal wederom bedrijvennieuws de markten
domineren, terwijl beleggers ook hun ogen
gericht moeten houden op de ECB (gisteren, na onze deadline) en de Fed (volgende
week). Tot slot blijven ook de ontwikkelingen in China om aandacht vragen. <
AANDELEN
NEDERLAND
tekst: Freek Tewes
D
e afgelopen vijf dagen tot en met
woensdagmiddag wist de beurs zo’n
3,5% te winnen. Veruit het grootste
deel van de winst werd op donderdag geboekt, toen de AEX 2,2% hoger sloot. Dat
was ook de eerste handelsdag voor Intertrust, dat voor €15,50 per aandeel naar de
beurs ging. Na vijf dagen is het aandeel nauwelijks van zijn plaats gekomen. Unilever
WEEKPERFORMANCE AEX PER 20 OKT
GROOTSTE STIJGERS
TNT Express
Unilever
RELX
IN %
+11,8
+5,9
+5,4
GROOTSTE DALERS
Delta Lloyd
ArcelorMittal
Aalberts Industries
IN %
-7,5
-6,5
-5,2
(+4,7%) was donderdag de grote smaakmaker. Het bedrijf zag de omzet in het derde
kwartaal met 9,4% groeien, tot €13,4 mrd,
waar analisten rekenden op €13,2 mrd. De
onderliggende omzetgroei bedroeg 5,7%,
de consensus was 3,9%. USG People (+5,9%)
was blikvanger onder de midcapfondsen.
Het heeft een herfinanciering gedaan, waarbij het een nieuwe kredietfaciliteit heeft
afgesloten van €450 mln. Daardoor dalen
de financieringskosten aanzienlijk. Smallcapper Macintosh ging bijna 20% onderuit
nadat het bedrijf bekendmaakte een stevig
boekverlies te verwachten bij de verkoop
van de Britse ketens Brantano en Jones
Bootmaker.
Vrijdag wist de AEX nog een klein procentje te winnen. De grootste daler was Aalberts
Industries (-3,7%), dat te lijden had onder
een pessimistische trading-update van de
Zweedse sectorgenoot SKF. Midcapper NSI
won bijna 6% procent nadat het aankondigde dat het een portefeuille van zeven kan-
toorpanden heeft overgenomen voor €143,5
mln. Macintosh zag na het koersdebacle
van donderdag opnieuw bijna 40% van zijn
beurswaarde verdampen.
Maandag was een rustige en kwartaalcijferloze dag voor de AEX (+0,3%). In New York
gaan beleggers zich wat meer zorgen maken
om de bedrijfswinsten.
Dinsdag moest de AEX wat van de opgebouwde winst prijsgeven, de index sloot een
half procentje lager. Door goede cijfers over
de kredietverlening in de eurozone wordt
de verwachting aangewakkerd dat de ECB
geen extra stimuleringsmaatregelen zal nemen, terwijl dit de beurs juist een steuntje
in de rug zou geven. De koersontwikkeling
van TNT Express (+10,1%) sprong het meest
in het oog. Halverwege de middag werd
gemeld dat de overname door FedEx kon
doorgaan. PostNL (+8,3%), dat een belang
van 14,75% in TNT Express heeft, was de
sterkste stijger onder de midcapfondsen.
Tot het nieuws over TNT doorkwam, stond
TomTom (-1,8%) in de schijnwerpers. Het
bedrijf boekte het derde kwartaal een omzet
van €254 mln, €20 mln meer dan een jaar
geleden en in lijn met de marktverwachting.
De winst kwam €4 mln lager uit. TomTom
herhaalde zijn prognose voor het hele jaar,
waaronder een verwachte omzet van €1
mrd. In de smallcapindex vervolgde Macintosh (-11,2%) zijn vrije val.
Woensdag koerste de AEX rond het middaguur een half procentje hoger. KPN, Base,
Mobistar en Proximus hebben een schikking getroffen in alle rechtszaken die er tussen hen lopen over de tarieven van mobiele
telecommunicatiediensten van €120 mln,
waarvan €66 mln wordt betaald aan Base.
Ook na de verkoop van Base aan Telenet
blijft KPN het recht houden op het merendeel van de schikkingsopbrengsten van Base. Het bedrag valt echter tegen.
De ECB kwam donderdag met een rentebesluit en een toelichting op het verloop van
het grootschalige opkoopprogramma. <
VOLG OOK DE DAGELIJKSE
ANALYSE OP
BELEGGERSBELANGEN.NL
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
12 | ASSETALLOCATIE
AANDELEN
INTERNATIONAAL
STAATSOBLIGATIES
VS, EUROPA EN CHINA
tekst: Johan Brinkman
tekst: Jeroen Boogaard
22 oktober 2010 = 100
150
D
e stemming op de aandelenmarkten
bleef afgelopen week goed, maar er
waren ook enkele ondernemingen
die beleggers zwaar teleurstelden in de eerste volle week van het nieuwe kwartaalcijferseizoen. De belangrijkste drijver voor de
goede sfeer op de beurzen waren de ontwikkelingen in China. Daar bleek de economie
in het derde kwartaal iets minder sterk gegroeid dan in het tweede kwartaal, maar die
terugval was wel minder sterk dan gevreesd.
De op een na grootste economie ter wereld
groeide vorig kwartaal met 6,9% ten opzichte van een jaar eerder en daarmee kwam de
groei voor het eerst sinds 2009 onder de 7%.
Economen hadden – na een groei van 7% in
het tweede kwartaal – gerekend op een terugval naar 6,5%.
Nu is er altijd veel af te dingen op de geloofwaardigheid van de economische data die de Chinese autoriteiten naar buiten
brengen, maar beleggers reageerden per
saldo enthousiast. De Shanghai Composite rendeerde in een week tijd +4,0% en was
daarmee een van de koplopers van de 93
hoofdindices die persbureau Bloomberg
bijhoudt. Sinds het dieptepunt van de Chinese aandelenbeurs op 26 augustus heeft de
Shanghai Composite in de afgelopen kleine
twee maanden een rendement geboekt van
+17,0%, tegenover +4,7% voor de Amerikaanse S&P500 en +3,6% voor de Europese
Stoxx600 in dezelfde periode. Ondanks het
veel grilliger verloop van de Chinese beurskoers ontlopen de rendementen dit jaar tot
nu toe van de Shanghai Composite en de
Europese Stoxx600 elkaar met beide +5,9%
nauwelijks. Over geheel 2015 gemeten bleef
– in tegenstelling tot de periode 2009-2014
– de Amerikaanse S&P500 wel achter. Vooral door de onzekerheid over het moment
van de eerste Fed-renteverhoging sinds vele
jaren – wordt het toch nog dit jaar of inderdaad pas in 2016? – bedraagt het rendement
van de breed samengestelde S&P500 dit
jaar tot nu toe -1,4%.
In het kielzog van de Shanghai Composite
kenden ook vrijwel alle andere belangrijke
aandelenbeurzen een positieve week. Alleen
de Braziliaanse IBOV (-0,6%) en de Japanse
Nikkei en de Spaanse IBEX (beide -0,2%)
gaven licht terrein prijs. Met + 2,1% behoorde overigens ook de AEX tot de koplopers.
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
100
2011
QS&P500
2012
QStoxx600
2013
2014
2015
QShanghai Composite
In tegenstelling tot de afgelopen jaren loopt
de VS dit jaar achter bij China en Europa.
Maar het was niet allemaal rozengeur en
maneschijn voor aandelenbeleggers afgelopen week. In Europa beloonden beleggers
de cijfers van de Duitse automatiseerder
SAP en de Franse retailer Carrefour met een
weekrendement van respectievelijk +4,3%
en +3,7%. Ons advies op Carrefour houden
we op pagina 32 tegen het licht; voor SAP
blijven we bij een fundamenteel houdadvies. Daarentegen vielen de kwartaalcijfers
van Nestlé (-2,1% op weekbasis) investeerders tegen. De stand van zaken bij het Zwitserse voedingsmiddelenconcern behandelen we op pagina 34.
Ook de VS kende een paar uitschieters. Aan
de ene kant werden de cijfers van technologieconcern Intel (+4,4%) en General Electric
(+3,3%) goed ontvangen. De ontwikkelingen
bij het industrieel conglomeraat bespreken
we op pagina 34, ons oordeel over het technologieconcern blijft neutraal. Aan de andere kant waren de markten geschokt door
de berichten van Wal-Mart en IBM. Bij WalMart betrof het geen kwartaalcijfers, maar
een update van de verwachtingen voor de
komende drie jaar. Op weekbasis moest het
aandeel 12,0% prijsgeven – wij geven ons
oordeel op pagina 25. En IBM gaf maandag
een winstwaarschuwing af voor het lopende
boekjaar. En zo behoorde ook het technologieconcern afgelopen week met -6,0% tot de
grootste dalers. We laten ons advies overigens op 'houden' staan.
Tot halverwege volgende maand zijn er vrijwel dagelijks toonaangevende internationale bedrijven die de boeken openen. Ondertussen moeten beleggers ook de geluiden
vanuit de centrale banken van Europa, de
VS en China goed blijven volgen. <
V
oor beleggers in staatsleningen
staan er op de korte termijn twee
belangrijke zaken op de agenda.
Donderdag, na onze deadline, komt de Europese Centrale Bank (ECB) met haar rentebesluit en volgende week vergadert de Federal Reserve. Terwijl de Amerikaanse centrale bank op het punt staat de rente voor
het eerst sinds 2006 te verhogen, neemt de
druk op de ECB toe om meer te doen om
de groei in de eurozone te stimuleren. De
zwakke wereldeconomie, de recente aansterking van de euro en dalende grondstofprijzen wegen immers op de inflatie en bedreigen het fragiele economische herstel.
Beleggers speculeren er dan ook op dat
Mario Draghi en consorten snel zullen besluiten om het huidige opkoopprogramma
te vergroten en/of te verlengen. De centrale
bank koopt sinds maart dit jaar voor €60
mrd per maand schuldpapier op en gaat
hier tot september 2016 mee door.
Positieve data over de kredietverlening in
de eurozone verkleinen echter de kans dat
Frankfurt nu al extra maatregelen neemt.
Afgelopen dinsdag meldde de ECB dat de
Europese banken hun kredietvoorwaarden
in het derde kwartaal hebben versoepeld,
wat erg belangrijk is voor een verder herstel van de economie en waaruit blijkt dat
het opkoopprogramma wel degelijk een
positief effect heeft. Op dit nieuws besloten beleggers wat winst te nemen, waar-
TIENJAARSRENTE
1 januari 2015 = 100
150
100
50
feb
QDuitsland
apr
jun
aug
okt
QVS
De Duitse tienjaarsrente stijgt op bericht over
soepeler kredietvoorwaarden in Europa.
COLUMN | 13
door de staatsrente in de eurozone over
de gehele linie steeg. De tienjaarsrente in
Duitsland nam het voortouw en klom op
weekbasis met circa 10 basispunten naar
0,63%. Ook in de Verenigde Staten steeg de
tienjaarsrente iets, van 1,97% naar 2,05%
op woensdag. Nieuwe macro-cijfers gaven
een gemengd beeld over de staat van de
Amerikaanse economie. De industrie gaat
door een lastige periode, maar goede cijfers
over de arbeidsmarkt, huizenmarkt en het
consumentenvertrouwen wijzen erop dat
’s werelds grootste economie op het groeipad blijft. Niettemin houdt de markt er rekening mee dat de rente pas volgend jaar
wordt verhoogd. De timing is echter minder
relevant. Belangrijker is dat de rente door
het ontbreken van inflatie naar verwachting nog lang op een laag niveau zal blijven.
Dat is goed voor staatspapier, ofschoon er
natuurlijk al veel slecht macro-nieuws in de
koersen is verwerkt. <
BEDRIJFSOBLIGATIES
tekst: Karel Mercx
ging van afgelopen week positiever naar de
toekomst dan vorige week.
Het herstel zet duidelijk door. Op 1 oktober
stond de laagste koers ($82,36) van dit jaar
op de borden en op 25 februari de hoogste
koers ($91,87) van dit jaar. (Koers en rendement bewegen tegengesteld). Beleggers
deden daarna de high-yieldobligaties in de
verkoop vanwege de problemen in de Amerikaanse grondstoffensector. Eind 2014 betaalden de obligaties van grondstoffenbedrijven zo'n 400 basispunten meer rente dan
Amerikaanse staatsobligaties. Nu is het door
de koersdaling van deze obligaties zelfs 1100
basispunten. Uit de Credit Default Swaps
(CDS) blijkt dat 9% van de bedrijven uit de
grondstoffensector de komende 12 maanden niet zal overleven. De andere bedrijven
uit de iBoxx High Yield Index zaten eind
2014 ook op 400 basispunten meer rente dan
staatsobligaties. Deze zijn echter maar opgelopen tot nu ruim 500 basispunten. Uit de
gemiddelde CDS-koers blijkt dat de markt
verwacht dat minder dan 2% van de nietgrondstoffenbedrijven failliet zal gaan. Het
effectieve rendement van de HYG is op dit
moment 5,54%. Dat impliceert dat beleggers
nog steeds vertrouwen hebben in de Amerikaanse high-yieldmarkt. <
H
igh-yieldobligaties zijn obligaties van
bedrijven die een hoge rente betalen.
Dat doen ze omdat zij een zwakke
financiële balans hebben. Zijn beleggers
enthousiast over de toekomst, dan kopen
zij graag obligaties van zwakke bedrijven,
omdat die in een tijd van economische
groei zullen overleven. Beleggers verdienen dan hoge rendementen. Als beleggers
economische krimp vrezen, dan verkopen
zij high-yieldobligaties. Zij betwijfelen dan
of bedrijven met een zwakke balans kunnen overleven. Het is daarom interessant
om deze obligaties te volgen. Dit kan voor
sommige beleggers lastig zijn, omdat veel
bedrijfsobligatie-indices niet gratis te volgen zijn. De belegger kan echter ook naar de
aandelenmarkt kijken waar ETF’s genoteerd
staan met als onderliggende waarde highyieldobligaties. De bekendste high yield-ETF
is de iShares Iboxx High Yield ETF (tickercode HYG). In deze ETF zit iets minder dan
$14 miljard. In de afgelopen week is HYG
gestegen met 0,99%, van $84,75 naar $85,59.
Dit betekent dat de rente op high-yieldobligaties is gedaald. Betaalt een bedrijf rente,
dan komt dat niet bij de koers van de ETF,
maar gaat dat één keer per maand naar de
belegger. Beleggers kijken door de koersstij-
COMMODITIES
tekst: Michiel Pekelharing
H
et sentiment op de oliemarkt is binnen anderhalve week behoorlijk
omgeslagen. Daarbij spelen zorgen
van handelaren over de afzwakkende groei
in China een grote rol. De economie is in
het derde kwartaal met 6,9% gegroeid. Dat
roept de vraag op of de overheid de doelstelling van een groei van 7% in heel 2015
kan waarmaken. China is goed voor 12%
van de wereldolieconsumptie en daarmee is het land na de Verenigde Staten de
grootste verbruiker. De olieprijs kwam ook
onder druk te staan doordat de Wereldbank dinsdag de prijsschatting voor een
vat verlaagde van $57 naar $52. Sinds vrijdag 9 oktober is de prijs van WTI-olie met
7,7% gedaald naar $45,84, terwijl de prijs
van Brent met 7,0% terugviel naar $48,83.
De negatieve berichten overschaduwden
de positieve signalen voor de olieprijs. De
Iraanse minister van oliezaken Bijan Zanganeh vertelde bijvoorbeeld dat in zijn
auteur:
Karel Mercx
DE TWEE VASTE SYSTEEMRISICO'S
Usual
suspects
I
k heb het in deze column regelmatig over
de Amerikaanse consument en over de
economie van China. Dit komt omdat dit
de enige twee factoren zijn die groot genoeg
zijn om de hele wereldeconomie in een
recessie te duwen. Dit zogeheten systeemrisico is het waard om nauwlettend in de gaten te houden. Eerst over de impact van de
Amerikaanse consument. Deze groep is zo
krachtig dat zij 17% uitmaakt van de totale
wereldeconomie. Is er iets met deze groep
aan de hand, zoals de hypotheekproblemen
die in 2008 naar buiten kwamen, dan heeft
de rest van de wereld daar meteen ook last
van. De huidige staat van de Amerikaanse
consument is goed. De dienstensector
groeit sterk en nog nooit in de geschiedenis
zijn er 61 maanden op rij nieuwe banen
gecreëerd.
Betreffende China: in 2005 telde het communistische land voor 4% mee in de totale
wereldeconomie. Na de flinke groeispurt
van de afgelopen tien jaar is dat tegenwoordig al 13%. Problemen in de economie van
China zijn nu groot genoeg om de rest van
de wereld in een recessie te duwen. Maar
omdat de Chinese economie met 6,9% per
jaar groeit is er, net als bij de Amerikaanse
consument, geen gevaar. Chinezen zijn gokkers en daarom bestaat er een groot verschil
tussen beurs en economie. De economie van
China is sinds 2007 meer dan verdubbeld
en de belangrijkste index in Shanghai staat
nog steeds tientallen procenten lager dan in
2007. Laat u daarom niet op het verkeerde
been zetten: de slechte beursprestaties in
China impliceren niet dat het slecht gaat
met de Chinese economie.
Er is nu geen gevaar voor het systeem, maar
u begrijpt nu wel waarom ik zo vaak schrijf
over de staat van de Amerikaanse consument of over de Chinese economie. <
[email protected]
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
14 | ASSETALLOCATIE
ogen alle Opec-landen ontevreden zijn
met de huidige prijs. Ze zouden liever een
niveau zien van $70 tot $80, maar volgens
Zanganeh betekent dit niet dat er bij de
volgende Opec-vergadering een productiebeperking wordt aangekondigd. Dat zal
voor een deel te maken hebben met de dalende productie in andere regio’s. Onlangs
voorspelde de organisatie dat er volgend
jaar in de Verenigde Staten minder olie
en gas uit de grond gehaald wordt dan het
lopende jaar, terwijl er aanvankelijk nog
een groei van 2% werd voorspeld. Daar
komt bij dat de afzwakking van de Chinese groei tot nu toe niet heeft geleid tot een
afvlakking van de vraag naar olie. De invoer sinds eind 2014 ligt 9% hoger dan in
dezelfde periode van vorig jaar. Het meest
waarschijnlijke scenario voor de langere
termijn is daarom de combinatie van een
productie die rond het huidige niveau
blijft hangen, terwijl de consumptie verder
groeit. Als de prijs terugvalt richting $40
kan derhalve een aantrekkelijke instapmogelijkheid ontstaan.
Terwijl de rally van de olieprijs is afgebroken, heeft de opleving van de goudprijs
doorgezet. Het edelmetaal is in iets meer
dan twee maanden met circa 10% gestegen. Dat is deels een reactie op een correctie met ruim 30% in de afgelopen drie jaar,
maar daarnaast speelt mee dat de dollar
de laatste maanden heel licht terrein heeft
verloren op de euro. Het risico dat de ECB
het opkoopprogramma voor obligaties
doorzet of uitbouwt – en zo de euro onder
druk zet – maakt het onverstandig om nu
positie te kiezen in goud, waarvan de prijs
in dollars noteert. <
GOUD EN OLIE
90
80
aug
1,20
D
e laatste weken is het rustig op de
valutamarkt. Een graadmeter van de
beweeglijkheid van valuta’s, de JPMorgan Global FX Volatility Index, is gezakt
naar 9,6%. In september stond deze index
nog boven de 11%. De voor de hand liggende reden van deze kalmte is dat de Amerikaanse centrale bank in september de rente niet heeft verhoogd. Valutahandelaren
wachten nu af welke centrale bank wat gaat
doen. Dit is ook het geval bij het valutapaar
EUR/CHF, de euro tegenover de Zwitserse
frank.
De SNB, de Zwitserse centrale bank, wil liever niet dat de frank in waarde toeneemt.
Een hoge waarde van de frank maakt de
producten van Zwitserse bedrijven als Nestlé of Roche duurder. De afgelopen maanden is de koers van de EUR/CHF iets opgelopen; de frank is dus in waarde gedaald
tegenover de euro (zie grafiek). Er gaan
echter geruchten dat de ECB met extra
monetaire verruimingsmaatregelen gaat
komen om de inflatie aan te jagen. De persconferentie van de ECB vindt donderdag
plaats na het ter perse gaan van dit nummer. Als er inderdaad nieuwe maatregelen
aangekondigd worden, zal de EUR/CHFkoers waarschijnlijk dalen. De SNB moet
dan kiezen of ze dit laat gebeuren waardoor
ze een hoop kritiek van exporterende bedrijven over zich heen zal krijgen, of ingrijpen in de markt door bijvoorbeeld euro’s te
1,10
1,00
nov
jan
mrt
mei
jul
sep
Zolang de koers rond het huidige niveau blijft
hangen, zal de SNB daar vrede mee hebben.
kopen en franks te verkopen, wat een positief effect heeft op de EUR/CHF koers. Een
andere maatregel om de frank niet in waarde te laten toenemen is de nu al negatieve
rente nog verder te verlagen. Geld aanhouden in Zwitserland kost dan geld.
We denken dat zolang de koers van de EUR/
CHF rond het huidige niveau van ongeveer 1,08 blijft, de SNB daar vrede mee zal
hebben. Mocht het paar wegzakken naar
tussen de 1,00 en 1,05, dan is er een gerede
kans dat er ingegrepen gaat worden. Dat
zou dus een mooi moment kunnen zijn om
een (long)positie in te nemen in het paar.
Een forse stijging van het paar voorzien we
op korte termijn niet, daarvoor zijn de economische resultaten in de eurozone nog
altijd te mager. De dreiging van extra monetaire maatregelen door de ECB blijven dus
ook boven de markt hangen. <
Jubelstemming consumenten Nederland
100
jul
EUR/CHF
CONSUMENTENVERTROUWEN OP HOOGSTE NIVEAU IN RUIM ACHT JAAR TIJD
20 juli 2015 = 100
Qgoud
VALUTA’S
tekst: Hildo Laman
sep
okt
QWTI-olie
Terwijl de rally van de olieprijs is afgebroken,
heeft de opleving van de goudprijs doorgezet.
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
D
e vluchtelingencrisis, de problemen van China tot retailbedrijven als Macintosh en de misère van Oranje ten spijt, is de stemming onder consumenten
in oktober aanzienlijk verbeterd ten opzichte van september. Het CBS meldde
dinsdag dat het consumentenvertrouwen 3 punten hoger uitkwam en nu 8 bedraagt, het hoogste niveau in ruim acht jaar tijd. De toename van het vertrouwen ligt vooral in een positievere houding van de Nederlandse consument over
het economisch klimaat. De koopbereidheid verbetert ook. Met 8 ligt het consumentenvertrouwen in oktober ver boven het gemiddelde over de afgelopen
twintig jaar (-8). Het vertrouwen bereikte in april 2000 de hoogste stand ooit
(27). Het dieptepunt werd bereikt in februari 2013 (-44). Mogelijk houdt de vertrouwenstoename ook verband met de terugkeer van de rust op de beurs na de
turbulentie in de zomermaanden. Zowel de AEX als de AMX staat dit jaar tot nu
toe weer op een rendement van ruim +5,0 en de AScX zelfs op ruim +20,0%.
TIPS | 15
TIP VAN DE WEEK
ACTIVISION BLIZZARD
TIPTERUGBLIK
Tyson Foods
21 oktober 2014
Het vele gebruik van computer- en telecomapparatuur stelt ook digitale
spellenmakers als Activision Blizzard in staat hun graantje mee te pikken.
tekst: Jaap Barendregt
I
n de digitale spellenindustrie staat Activision Blizzard al jaren aan de top. Bekende uitgaves zijn Call of Duty (van Activision Publishing) en World of Warcraft
(van Blizzard Entertainment). De verkoop
van de spellen loopt deels via de winkel. Gebruikers kunnen een abonnement afluiten
of tijdens het spelen per game betalen. Gespeeld kan worden via de PC, maar ook via
consoles; spelcomputers als die van Sony
(Playstation) of Microsoft (xBox). De laatste
ACTIVISION BLIZZARD
30
25
20
nov
jan
mrt
mei
jul
sep
Beleggers waarderen het aandeel, getuige de
koers bij het huidige wisselende beursklimaat.
ACTIVISION BLIZZARD
Fondscode (ISIN)
Beurs
Hoogste koers 12 mnd*
Laagste koers 12 mnd*
Beurswaarde
Koers-winstverhouding 2015 (t)
Dividendrendement (t)
ATVI
Nasdaq
$34,31
$18,43
$27,7 mrd
25,2
0,7%
* intraday
tijd is het spelen via de mobiele telefoon en
de tablet sterk in opkomst.
Activision Blizzard heeft in de afgelopen
jaren zijn aanbod succesvol aangepast aan
de spelapparatuur. Ook is de spreiding van
de inkomsten verbeterd. Zo hebben nieuwe
spellen van Blizzard dit bedrijfsonderdeel
minder afhankelijk gemaakt van het jarenlange succes van World of Warcraft. Dit
maakt Activision Blizzard minder gevoelig
voor een eventuele misser doordat een product niet aanslaat. Het opvallende is echter
dat de omzet over de laatste vier jaar, sinds
wij het aandeel volgen, is gedaald: van $4,8
mrd in 2011 naar $4,4 mrd over 2014. De
nettowinst per aandeel ontwikkelde zich
wel gunstig in de periode: van $0,946 naar
$1,130. Daarbij paste het bedrijf geregeld
de eigen verwachtingen naar boven aan, al
dient vermeld te worden dat die eigen inschattingen vaak aan de conservatieve kant
zijn. Het dividend over de periode steeg van
$0,18 naar $0,23.
In het laatste kwartaal overtrof het bedrijf
andermaal de analistenverwachtingen en
stelde het de winstverwachting voor het
hele jaar met $0,10 per aandeel naar boven bij, tot $1,30 per aandeel. De reden
hiervoor is dat de lopende edities en de
nog dit jaar uit te geven games de omzet
en de winst zullen stimuleren. Het succes
van het bedrijf blijkt tevens doordat het
per eind augustus is opgenomen in de S&P
500-index.
De waardering van Activision Blizzard is
met 24,6 aan de hoge kant gezien de trage
winststijging. Doordat het bedrijf solide
presteert, verdient het echter toch een plekje in een aandelenportefeuille. <
Activision Blizzard: kopen
slotkoers 20 oktober: $33,82
tekst: Jeroen Boogaard
S
inds ons koopadvies een jaar geleden
is de koers van vleesproducent Tyson
Foods met 20% gestegen, tegen een
plus van 5% voor de S&P 500. Beleggers waren sceptisch over de op het eerste gezicht
vrij dure overname van Hillshire, maar
deze is goed uitgepakt. Niet alleen vallen
de synergievoordelen veel hoger uit, ook is
het aandeel van de beter renderende bereide vleesmaaltijden sterk toegenomen. Dit
past binnen de strategie van Tyson om de
afhankelijkheid van de volatiele commodity-vleesproductie te verminderen. Het bedrijf gaat door op deze weg en blijft inzetten
op eigen merken. Dit zal leiden tot hogere
winstmarges en een stabielere winstgroei.
Doel is een wpa-groei van minstens 10% per
jaar. Zoals wij voorzagen heeft de markt de
transitie uiteindelijk opgepakt en het betere groeiprofiel beloond met een hogere
waardering. De k/w van 12,7 voor 2016 is
echter zeker niet te hoog, zodat het aandeel
in portefeuille kan blijven. <
[email protected]
+20,4%
Tyson Foods: houden
TYSON FOODS
Fondscode (ISIN)
Beurs
Hoogste koers 12 mnd*
Laagste koers 12 mnd*
Beurswaarde
Koers-winstverhouding 2015 (t)
Dividendrendement (t)
TSN
NYSE
$47,22
$37,10
$17,0 mrd
13,8
0,90%
* intraday
foto: ANP
ACTIVISION BLIZZARD HEEFT
HOGE AMUSEMENTSWAARDE
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
16 | OMSLAGARTIKEL
INHOUDSOPGAVE
Pagina
17
18
19
vermogensbeheerder
ABN Amro
ABN Amro Mees Pierson
Alex Vermogensbeheer
Antaurus Vermogensbeheer
ASN Vermogensbeheer
Bank ten Cate & Cie
Beer & Van Stapele
Berben's Effectenkantoor
Care IS Vermogensbeheer
Castanje Vermogensbeheer
Dohmen & Otten Vermogensbeheer
Double Dividend
OVERZICHTEN VAN ONDERSTAANDE
VERMOGENSBEHEERDERS ALLEEN
VIA WWW.BELEGGERSBELANGEN.NL
ACTIEF MANAGEMENT MEESTAL GELEVERD TEGEN FORSE MEERPRIJS
a
VERGOEDING MOET
WEL REDELIJK ZIJN
b
Wanneer u een vermogensbeheerder gaat kiezen, loont het om niet over
één nacht ijs te gaan. Er zijn grote verschillen tussen beheerkosten, stijl
en rapportage. Het jaarlijkse overzicht van Beleggers Belangen maakt het
vergelijken van beheerders gemakkelijk.
c
d
tekst: Wubbe Bos
R
endement is waar beleggen om draait.
En omdat kosten direct van dat rendement afgaan, is het belangrijk om te
kijken of er voldoende tegenover die kosten
staat. De goedkoopste trackers ter wereld
kosten slechts 0,05% en het aanhouden van
losse aandelen kan tegenwoordig zonder
bewaargeld. De eerste vraag die de belegger
zich dan ook moet stellen is wat een beheerder toevoegt. Vergelijk bijvoorbeeld zijn prestaties met een veelgebruikte index, maar kijk
ook of de beheerder in staat is de risico's voor
u in te schatten. Welke vergoeding is redelijk
voor het uit handen nemen van zorgen, goede rapportage en actief management?
De waarde die een belegger toekent aan
goede service en duidelijke rapportage verschilt per persoon; het is belangrijk om
in het keuzeproces te bepalen hoe u daar
over denkt. Is online contact voldoende
of wilt u ook graag seminars over de strategie bij kunnen wonen? Want aan dit
soort activiteiten hangt een prijskaartje.
Vermogensbehoud is sinds de crash in 2008
een belangrijk aandachtspunt voor vermo-
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
gensbeheerders. Het is echter niet gemakkelijk te zien wie zich het best tegen de beurskrach van morgen heeft gewapend. Van
belang is ook om stil te staan bij mogelijke
performancefees. De aandelenmarkten zijn
namelijk volatiel en mooie winsten zijn daarom niet per definitie geheel toe te schrijven
aan de vermogensbeheerder. Als een performancefee moet worden betaald nadat de
koers is gekelderd, kan dat onterecht aanvoelen. Investeren in een fonds met een highwatermark kan dat voorkomen.
Met deze zaken in het achterhoofd, heeft
Beleggers Belangen ook dit jaar weer de beheerders van Neerlands vermogen langs de
meetlat gelegd. Het resultaat staat op de pagina's hiernaast en op beleggersbelangen.
nl. Volgende week in nummer 44 publiceren we deel 2 met daarin een overzicht van
behaalde rendementen van een deel van
deze beheerders.
Mist u een beheerder, klopt er iets niet of
zou u meer willen weten? Mail uw suggesties en vragen naar: beleggersbelangen@
reedbusiness.nl. <
e
f
g
h
i
j
ER Capital Vermogensbeheer
Evi Van Lanschot
Finsens Investment Consultancy
Fintessa Vermogensbeheer
For Tomorrow
Hens Vermogensbeheer
Hof Hoorneman Bankiers
IBS Asset Management
Index Capital
Indexus
ING Beheer
ING Private Banking
Insinger de Beaufort
IVM Caring Capital
Kaya Capital
Knab
Laaken Asset Management
Lombard Odier Netherlands Branch
Luyben & Brouwer
Meijers Weijerman
Mercurius
NNEK
Nobel Vermogensbeheer
Oxby
Rabo Beheerd Beleggen
Rabo Rendemix
Rabo Vermogensmanagement
Sem.nl
Sequoia Vermogensbeheer
Staalbankiers
T&E Inmaxxa
Theodoor Gillissen Bankiers
Tielkemeijer & Partners
Today's Vermogensbeheer
Triodos Bank
Trustus Capital Management
Van Lanschot A la Carte
Velthuyse & Mulder
Wierda en Partners
Wijs & Van Oostveen
Wilgenhaege
OMSLAGARTIKEL | 17
ABN AMRO
Minimuminleg
Kosten
vast
staffelkorting
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
ALEX VERMOGENSBEHEER
€100.000
All-in fee; tarief hangt af van het gekozen profiel
en de omvang van het vermogen, incl. btw:
defensief:
1,33%
matig defensief:
1,45%
matig offensief:
1,63%
offensief:
1,75%
zeer offensief:
2,00%
Over het meerdere boven €200.000 t/m €400.000:
15%; over het meerdere boven €400.000: 30%.
Schriftelijk kwartaaloverzicht en een jaarlijks
revisiegesprek; dagelijks inzicht in portefeuille en
rendement via internetbankieren; waarde van de
portefeuille via app voor mobiel bankieren.
Actieve vermogensallocatie door het Global
Investment Committee (GIC) met goed trackrecord; fondsselectie door ABN Amro-adviseurs.
Nee.
Maatwerkproducten op het gebied van hedgefunds, grondstoffen en onroerend goed.
Eigen beleggingsadviseur; regelmatig seminars;
ISAE 3402-verklaring aanwezig.
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
€25.000
1,0% op het beheerd vermogen per jaar
(incl. btw) + kosten van 15 basispunten voor
obligatietrackers.
Nee.
10% over de vermogensgroei – alleen wanneer
het totale vermogen is gegroeid ten opzichte van
de hoogste eindejaarsstand in vorige jaren.
Online inzage in de portefeuille; ieder kwartaal
een digitale rapportage; indien gewenst een
gesprek op kantoor; telefonisch servicegesprek
na drie maanden; fiscaal overzicht aan het einde
van het jaar; elk kwartaal een online presentatie
met toelichting over het gevoerde beleid;
Maandelijkse nieuwsbrief.
Actief beheer en vermogensbehoud.
Niet met de Vermogensbeheerrekening; wél door
middel van Zelf Beleggen.
Nee.
Online seminars; beleggingstrainingen;
ABN AMRO MEES PIERSON
Minimuminleg
Kosten
vast
staffelkorting
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra's
€100.000
All-in fee; tarief hangt af van het gekozen
mandaat, het profiel en de omvang van het
vermogen; bij Multi Manager Mandaat, incl. btw:
defensief:
1,21%
matig defensief:
1,39%
matig offensief:
1,39%
offensief:
1,57%
zeer offensief:
1,57%
Over het meerdere boven €2,5 mln tot 10 mln: 20%,
over het meerdere boven €10 mln tot 20 mln: 30%,
over het meerdere boven €20 mln: 40%.
Schriftelijk kwartaaloverzicht en meermaals
revisiegesprek; dagelijks inzicht in portefeuille en
rendement via internetbankieren; waarde van de
portefeuille via mobiel bankieren app.
Actieve vermogensallocatie door het Global
Investment Committee (GIC) met een goed
trackrecord; managerselectie door ABN Amro
Advisors; portefeuille ingevuld met innovatieve
mandaatfondsen.
Vanaf €2,5 mln volledig maatwerk mogelijk.
Maatwerkproducten op het gebied van hedgefunds, grondstoffen en onroerend goed.
Eigen vermogensbeheerder; nieuwsbrieven;
private banking service; ISAE 3402-verklaring
aanwezig.
ANTAURUS VERMOGENSBEHEER
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
€250.000
Beheerfee: 1,0-1,5% (excl. btw) over het
beheerde vermogen; mutatiekosten per
transactie.
Transactiekosten depotbank.
In overleg.
Ieder kwartaal een digitale rapportage; 24/7
online inzage in de portefeuille.
Institutionele benadering, rechtstreeks contact
met ceo/cfo Nederlandse bedrijven, combinatie
vermogensbeheer en financiële planning,
persoonlijke benadering, maatwerk.
Ja, in overleg.
Deel van de portefeuille als themabelegging
(bijvoorbeeld long-short-aandelenstrategie).
Digitale nieuwsbrief; seminars; persoonlijke
vermogensbeheerder; directe toegang tot
onafhankelijke intermediair.
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
18 | OMSLAGARTIKEL
ASN VERMOGENSBEHEER
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
€250.000
Beheerfee tot €1 mln: 1,3% per jaar
tot €2 mln: 1,1%,
tot €4 mln: 0,8%,
tot €10 mln: 0,6%,
boven €10 mln: maatwerk.
Transactiekosten: 0,175% over het beheerd
vermogen.
Doorlopend via internet; overzichtelijke
kwartaalrapportage. Minstens een keer per jaar
een persoonlijk gesprek.
Langjarige ervaring; duurzaam vermogensbeheer
sinds 1990; ASN Bank heeft de doelstelling om in
2030 klimaatneutraal te zijn
Ja, mits duurzaam; geen derivaten, commodities
of andere afgeleide financiële producten.
Ja, mits duurzaam.
Online community duurzame projecten,
interessante bijeenkomsten en inhoudelijke
duiding duurzaamheid.
BEER & VAN STAPELE WEALTH MANAGEMENT
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
BANK TEN CATE & CIE
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
Beleggingsadvies: €500.000; vermogensbeheer:
€500.000; vermogensregie: €5 mln.
Vermogensregie: in overleg;
vermogensbeheer: 0,25% beheerfee per kwartaal
(incl. aan- en verkoopprovisie);
beleggingsadvies: vast 0,125% per kwartaal.
0,3% transactiekosten.
Nee.
Online inzicht; dagafschrift bij elke mutatie
of maandafschrift; elk kwartaal een uitvoerig
rapport en Beursvisie; jaaroverzicht voor de
belastingaangifte.
Onafhankelijkheid bij beleggingskeuzes; geen
eigen huisfondsen of producten; persoonlijke
benadering en focus op doelstellingen cliënt.
Ja, mits passend binnen risicoprofiel.
Nee.
Eigen private bankier; bancaire faciliteiten zoals
creditcard, effectenkrediet en bankgarantie;
speciale (netwerk)bijeenkomsten voor cliënten;
transparante en aantrekkelijke kostenstructuur.
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
€250.000
€50 per kwartaal + fee afhankelijk van de omvang
van het belegd vermogen:
tot en met €250.000: 0,25%,
over het meerdere tot €500.000: 0,25%,
over het meerdere tot €1 mln: 0,2%,
over het meerdere boven €1 mln: 0,15%.
Transactiekosten: €6,50 + 0,1% over het totale
bedrag met een minimum van €10.
10% van de netto waardetoename van de
portefeuille (alle kosten zijn incl. btw).
Ieder kwartaal schriftelijk; de portefeuille is online
op de voet te volgen; veelvuldig telefonisch en/of
persoonlijk contact.
Discretionair Vermogensbeheer; maatwerk,
actief beheer en persoonlijke aandacht; DSI
geregistreerde werknemers, niet gelieerd aan
een grootbank of verzekeringsmaatschappij.
Ja, in overleg.
Ja, in overleg.
Gratis persoonlijke financiële planning.
BERBEN'S EFFECTENKANTOOR
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra's
€150.000
€600 + 0,9% over het beheerd vermogen.
Korting op beheervergoeding:
boven €400.000 beheerd vermogen: 10%;
boven €750.000: 20%;
boven €1,25 mln: 30%;
boven €2,5 mln: 40%;
boven €5 mln: 50%;
kosten zijn per jaar en exclusief btw.
Transactiekosten en bewaarloon depotbank.
Nee.
Realtime online, compleet maandoverzicht.
Internationale beleggingen (altijd beursgenoteerd
en liquide); valuta-expertise; multi assets expertise.
Nee, klanten kiezen wel een strategie die past bij
het risicoprofiel.
Alleen transparante en beursgenoteerde stukken.
Financiële planning; diverse bijeenkomsten.
HET COMPLETE JAAROVERZICHT VERMOGENSBEHEERDERS VINDT U
IN DE DIGITALE EDITIE OP WWW.BELEGGERSBELANGEN.NL
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
OMSLAGARTIKEL | 19
CARE IS VERMOGENSBEHEER
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra's
€100.000
Bewaarloon (servicefee depotbank):
tot €50.000: 0,2% per jaar,
over het meerdere tot €250.000: 0,1%,
over het meerdere tot €5 mln: 0,05%,
over het meerdere boven €5 mln: 0,01%.
Beheervergoeding:
tot €1 mln: 0,8% per jaar;
over het meerdere tot €2,5 mln: 0,6%,
over het meerdere boven €2,5 mln: 0,4%.
Tarieven zijn exclusief btw en worden per
kwartaal achteraf in rekening gebracht.
Transactiekosten depotbank.
Nee.
24/7 online inzage; persoonlijk kwartaaloverzicht;
periodiek updategesprek.
Focus op vermogensbehoud door afbouw
van aandelen bij toenemende risico's en breed
gespreide beleggingsportefeuilles door gebruik te
maken van index trackers.
Ja, mits passend binnen het beleggingsprofiel.
Ja, alleen beursgenoteerd en dagelijks
verhandelbaar.
Persoonlijke interactie; meerdere
kennisoverdrachtbijeenkomsten per jaar;
nieuwsbrieven en kennisdocumenten.
DOHMEN & OTTEN VERMOGENSBEHEER
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra's
€100.000
€100.000-€1 mln: 1,25% van het vermogen
boven €1 mln: 1% per jaar over het beheerd
vermogen.
Transactiekosten BinckBank, SNS Securities of
ABN Amro.
Nee.
24/7 online inzage in portefeuille; kwartaalrapportage; meervoudig persoonlijk contact.
Waardebeleggen individuele aandelen;
dividendaandelen; individuele bedrijfsobligaties
VS en Europa.
Ja, mits passend binnen beleggersprofielen.
Alleen beursgenoteerd.
Uitgebreid netwerk van financieel analisten en
activistische beleggers.
CASTANJE VERMOGENSBEHEER
Minimuminleg
Kosten
vast
variabel
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra’s
€300.000
Beheerfee: €1000 + 0,9% over het beheerd
vermogen tot €1 mln,
over het meerdere tot €2,5 mln: +0,8%,
over het meerdere boven €2,5 mln: 0,7%.
Bewaarloon: kosten depotbank.
Internettarief ABN Amro of BinckBank, tarief
Gilissen.
Nee.
Uitgebreide kwartaalreportage, schriftelijk
en/of per e-mail; regelmatig een persoonlijk
gesprek.
Fundamentele research en individuele aandelen/
obligaties; veel aandacht voor risicobeheersing;
volledige transparantie in kosten (inkoopvoordelen voor de klant); naast de lage aan- en
verkoopkosten wordt er weinig gebruikgemaakt
van beleggingsfondsen of -producten, waardoor
de zichtbare en onzichtbare portefeuillekosten
laag zijn.
Ja, in overleg, mits passend binnen het
beleggingsprofiel.
Nee.
Online inzage in beheerd vermogen;
vast persoonlijk contact met ervaren
vermogensbeheerder.
DOUBLE DIVIDEND
Minimuminleg
Kosten
vast
performancefee
Rapportage
Specialiteit
Eigen wensen
Alternatieven
Extra's
€33 (DD Property Fund), € 130 (DD Equity
Fund), € 250.000 (vermogensbeheer).
Beheerfee: 0,35-0,80% per jaar, excl. btw
Nee.
Online inzicht; kwartaalrapportage en contact zo
vaak als nodig is voor goede nachtrust.
Beleggen: 100% financieel en maatschappelijk
verantwoord.
Maatwerk: zoveel mensen, zoveel wensen.
Missie gerelateerde beleggingen (MRI).
KISS: geen stuctured products, geen hedgefunds.
-
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
20 | AANDELEN NEDERLAND
TOMTOM
10
8
6
nov
Het verkeerscentrum van TomTom Mobility Solutions in Amsterdam.
OMZET GROEIT; WINST BLIJFT ACHTER DOOR VALUTATEGENWIND
TOMTOM VEEL TE DUUR
De positieve ontwikkeling van de omzet zet door bij TomTom, maar de
winst blijft nog achter. De waardering van het aandeel rijmt niet met de
huidige resultaten. We denken nog steeds dat een mogelijke overname van
TomTom de koers van het aandeel hoog houdt.
tekst: Hildo Laman
I
n het derde kwartaal heeft TomTom een
omzetstijging van 8,4% bereikt. Dat is
een verbetering van de groei in het voorgaande kwartaal, toen de omzet met 5,0%
steeg. In het eerste kwartaal was de omzet
nog vrijwel gelijk aan een jaar eerder. Er is
dus een duidelijk stijgende lijn. De nettowinst daarentegen blijft dit jaar achter. In
het derde kwartaal verdiende TomTom €1,7
mln, €0,01 per aandeel, ofwel 70,7% minder dan hetzelfde kwartaal vorig jaar. Een
van de oorzaken van deze daling is de lagere waarde van de euro ten opzichte van de
dollar. Het effect van valuta op de operationele winst was €5,3 mln. Maar ook de kosten voor onderzoek en ontwikkeling waren
hoger, net als die voor marketing. Dit is op
KERNCIJFERS
In mln €
Omzet
Oper. winst
Nettowinst
W.p.a. (€)
Q3 '15
254,2
4,9
1,7
0,01
Q2 '15
264,6
0,6
2,5
0,01
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
Q1 '15
205,3
-5,1
-6,9
-0,03
zich geen probleem; deze laatste twee posten moeten op langere termijn uitmonden
in hogere omzet, en daarmee hogere winst.
Vanwege de lage winst het afgelopen kwartaal verlagen we onze winsttaxatie voor
2015 naar €0,05 per aandeel. Voor volgend
jaar laten we onze schatting van €0,15
staan. De k/w op basis van deze cijfers is bijzonder hoog; op basis van de 2015-taxatie
is de k/w maar liefst 196, en voor 2016 65.
Dit is deels te verklaren met de verwachting
dat de winst de komende jaren flink kan
toenemen. Maar we denken nog steeds dat
een belangrijker reden voor de hoge waardering het idee is dat er mogelijk een bod
gedaan zal worden op TomTom.
GEPRIKKELDE FANTASIE
We hebben al vaker geschreven dat de
overname van de navigatietak van Nokia,
HERE genaamd, tot gevolg heeft gehad dat
TomTom door veel beleggers ook als potentiële prooi wordt gezien. Een mogelijke koper zou Apple zijn. Dit prikkelt de fantasie
van TomTom-beleggers omdat Apple een
overvolle portemonnee heeft. TomTom is
jan
mrt
mei
jul
sep
De hoge waardering rijmt al maanden niet
meer met de resultaten.
op de beurs op dit moment iets meer dan
twee miljard euro waard. Met een eventuele overnamepremie zou TomTom bijvoorbeeld drie miljard kosten. Een dergelijk
bedrag is voor Apple geen enkel probleem.
Die redenatie klopt op zich natuurlijk wel,
maar het feit dat TomTom gemakkelijk te
betalen is voor Apple, wil nog niet zeggen
dat dit ook gaat gebeuren. De oprichters
van TomTom hebben nog altijd meer dan
45% van de aandelen, en kunnen daardoor
vrijwel zeker een mogelijke overname tegenhouden, mochten ze dat willen.
De situatie maakt het lastig een advies te
geven; aan de ene kant zou een bod op
TomTom de huidige koers rechtvaardigen,
aan de andere kant zou het uitblijven daarvan voor een flinke koersdaling kunnen
zorgen. Beleggers die hopen op een overname gooien in dit laatste geval namelijk
de handdoek in de ring. We sluiten een
overname niet uit, maar we zijn er ook weer
niet van overtuigd dat het er van komt. Als
duidelijk wordt dat er geen overname inzit, zullen beleggers in TomTom geduldig
moeten wachten tot de resultaten verder
verbeteren. <
CONCLUSIE
Het aandeel TomTom is gezien de huidige bedrijfsresultaten duur. Dit is al een tijd zo, waarschijnlijk door overnamespeculatie. De waardering is gerechtvaardigd als de resultaten
drastisch blijven verbeteren, of er inderdaad
een bod komt. We herhalen: 'houden'.
TomTom: houden
openingskoers 21 oktober: €9,63
AANDELEN NEDERLAND | 21
TEGENVALLENDE VERKOOPPRIJS FASHION UK ZET DRUK OP FINANCIËLE POSITIE
MACINTOSH
MACINTOSH IN GEVARENZONE
Macintosh lijdt mogelijk een teleurstellend groot boekverlies van €40-50 mln
op de verkoop van de Britse schoenentak. Beleggers vrezen het ergste.
4
tekst: Peter Schutte
2
D
e beurskoers van Macintosh is verder afgegleden tot bijna pennystockniveau. Oorzaak zijn tegenvallende biedingen op de te koop staande Britse
schoenenwinkels. Het concern noemt geen
prijs maar spreekt wel over een boekverlies
van €40-50 mln. Media in het Verenigd Koninkrijk melden dat de Britse investeringsmaatschappij Alteri £20 mln, oftewel €27,2
mln, over heeft voor de vestigingen van
Brantano en Jones Bootmaker in het land.
Dat zou een teleurstellende 12% van de omzet impliceren. Het boekverlies neemt een
hap uit het eigen vermogen van €116,6 mln
en zal daarmee de toch al magere solvabiliteit van 26,6% doen terugvallen tot een procent of 17. Alle ogen zijn nu gericht op de
verkoopopbrengst van Kwantum. Analisten
rekenen gemiddeld nog steeds op circa €50
mln. Het concern zou daarmee nagenoeg
schuldenvrij kunnen zijn. Uiteraard moet
dit nog wel gerealiseerd worden.
Beleggers moeten vooral ook oog hebben
voor de kwaliteit van de resterende activiteiten: de schoenenketens in de Benelux. En
daar zijn wij niet zo enthousiast over. Macintosh moet forse bedragen investeren om
de winkels up-to-date te maken, de concurrentie − zowel offline als online − is de laatste
jaren fors toegenomen en het bedrijf voert
daarin een achterhoedegevecht. Banken zullen ook niet zo toeschietelijk meer zijn, waardoor het voortbestaan van Macintosh aan
een zijden draadje is komen te hangen. <
nov
jan
mrt
mei
jul
sep
De koers is bijna teruggelopen tot pennystockniveau.
CONCLUSIE
De risico’s van een belegging in Macintosh
worden met de dag groter. De kans op een
omvangrijke aandelenemissie bij verdere tegenvallers is zeer aanwezig. Het verkoopadvies blijft van kracht.
Macintosh: verkopen
openingskoers 21 oktober: €1,04
ADVERTENTIE
100% BROKER. 80% GOEDKOPER*.
TARIEVEN EURONEXT AMSTERDAM
AANDELEN
€
2, 00
€
+0,02%
OPTIES
0, 85
€
PER CONTRACT
FUTURES
1, 00
PER CONTRACT
€
TURBO’S
2, 00
+0,02%
Open nu een gratis account op www.degiro.nl
2014
Voordeligste
keuze
FD
2014
Winnaar
kostenonderzoek
Consumentenbond
*Gemiddelde besparing in 16 producten t.o.v. 5 brokers, zie www.degiro.nl/tarieven.
2014
+
2015
Winnaar
brokeronderzoek
VEB
2014
Winnaar
kostenonderzoek
Cash magazine
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
22 | AANDELEN NEDERLAND
Het middel ATIR verhoogt de mogelijkheden voor stamceltransplantatie enorm.
SUCCES CELTHERAPIE BEPALEND VOOR TOEKOMSTIG KOERSVERLOOP
BELEGGER KIADIS
MAG ZICH NOG
NIET RIJK REKENEN
Beursnieuwkomer Kiadis heeft een middel in ontwikkeling dat kan helpen
om complicaties bij stamceltransplantaties te voorkomen. Het medicijn
heeft de potentie om uit te groeien tot een mooie inkomstenbron, maar
voor het zover is moeten nog enkele flinke hordes worden genomen.
tekst: Michiel Pekelharing
H
et is lang geleden dat ondernemingen de weg naar het Damrak zo goed
wisten te vinden als dit jaar. Doordat
in de stroom beursintroducties grote namen zaten zoals ABN Amro, GrandVision
en Lucas Bols, werd de komst van Kiadis
Pharma enigszins ondergesneeuwd. Het
biotechbedrijf heeft sinds 2 juli een notering aan Euronext Amsterdam. Met de
emissie werd €34,7 mln opgehaald en de
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
huidige beurswaarde komt op €152 mln.
Ook het koersverloop spreekt vooralsnog
weinig tot de verbeelding. Het aandeel viel
op de eerste handelsdag terug tot bijna
1% onder de introductieprijs van €12,50.
Sindsdien schommelt de koers in een
bandbreedte tussen €10,75 en €12,50.
De activiteiten van Kiadis kunnen de fantasie in theorie een stuk meer prikkelen. Het
bedrijf heeft een celtherapie ontwikkeld
die de mogelijkheden voor stamceltransplantaties bij patiënten met onder meer
leukemie of erfelijke bloedaandoeningen
enorm vergroten. Bij het zogeheten Allodepleted T-cell ImmunotheRapeutics – kortweg ATIR – worden de stamcellen van de
donor en de via straling behandelde cellen
van de patiënt samengevoegd en behandeld met een speciaal middel. Hiermee
wordt voorkomen dat er een afweerreactie
komt van de cellen uit het transplantaat
tegen de ontvanger. Dit wordt aangeduid
als graft-versus-host-disease. Het gevaar op
deze reactie heeft tot gevolg dat alleen tot
dit soort behandelingen wordt overgegaan
als er een geschikte donor is gevonden,
zoals een broer of zus met dezelfde bloedeigenschappen. In veel gevallen is die echter niet voorhanden: volgens Kiadis kan bij
circa 35% van de patiënten die dringend
een stamceltransplantatie nodig hebben
geen geschikte donor worden gevonden. Bij
ATIR is het al voldoende als de bloedeigenschappen van beide partijen gedeeltelijk
overeen komen.
De inzet van de nieuwe therapie kan in
theorie een oplossing vormen voor circa
19.000 bloedkankerpatiënten per jaar. Omdat het middel een enorm verschil kan maken voor een relatief kleine groep mensen
AANDELEN NEDERLAND | 23
heeft ATIR zowel in Europa als in de Verenigde Staten de status van weesgeneesmiddel gekregen. De belangrijkste kenmerken
van deze status zijn dat het keuringsproces
vaak versneld kan worden doorlopen en
dat het medicijn voor een periode van tien
jaar (Europa) of zeven jaar (Verenigde Staten) exclusief op de markt gebracht mag
worden.
Dat kan een lucratieve aangelegenheid
zijn, aangezien de kosten die biotech- en
farmaciebedrijven voor dit soort middelen
in rekening brengen de laatste jaren razendsnel zijn opgelopen. Een aanlokkelijk
vooruitzicht voor biotechbeleggers – en het
schrikbeeld voor ziektekostenverzekeraars
– is een medicijn zoals Opdivo tegen huidkanker, waaraan producent Bristol-Myers
Squibb een prijskaartje heeft gehangen van
meer dan $150.000 per jaar. Op basis van
de hoge prijzen en de omvang van de potentiële doelgroep heeft het er alle schijn
van dat ATIR mogelijk kan uitgroeien tot
een zogeheten blockbuster: een medicijn
met een jaaromzet van $1 mrd of meer.
ONDERZOEKSHORDEN
Voor beleggers is het echter veel te vroeg
om zich al rijk te rekenen. Allereerst moeten er verschillende onderzoekshorden
genomen worden voordat het product op
de markt gebracht kan worden. In het eerste kwartaal van 2016 komen de resultaten
naar buiten van een onderzoek met ten
minste 23 patiënten waarbij gekeken wordt
naar de overlevingskansen in een periode
van zes maanden na een stamceltransplantatie. Daarnaast gaat de onderneming voor
het eind van dit jaar een test starten met 15
leukemie-patiënten om in kaart te brengen
of een tweede behandeling met ATIR de
kansen op genezing verder kan vergroten.
Bij gunstige uitkomsten van beide testen
kan vervolgens het Fase 3-onderzoek van
start gaan, waaruit naar voren gaat komen
of de therapie voldoende veilig en effectief
is voor een marktdebuut. Tot slot wordt in
de laatste fase van het onderzoekstraject
ook gekeken of het nodig is om te waarschuwen voor mogelijke bijwerkingen.
Zelfs als het middel alle hordes met succes neemt, ligt het moment waarop Kiadis
daadwerkelijk gaat verdienen aan ATIR dus
nog enkele jaren in de toekomst. Bovendien bestaat altijd het risico dat er een concurrerend middel op de markt komt nog
voordat ATIR geïntroduceerd kan worden,
waardoor de uiteindelijke opbrengst minder hoog is dan gehoopt.
Kiadis blijft voorlopig
verlies maken en het
voornaamste doel van de
beursgang was dan ook
om voldoende middelen
op te bouwen voor het
financieren van het
onderzoek naar ATIR
Het doorlopen van de verschillende onderzoeksfasen is een kostbare aangelegenheid. Kiadis blijft in de voorzienbare toekomst verlies maken en het voornaamste
doel van de beursgang was dan ook om voldoende middelen op te bouwen voor het financieren van het onderzoek. In de eerste
helft van het jaar stegen de uitgaven aan
onderzoek en ontwikkeling van €2,2 naar
€4,7 mln. Het operationele verlies verviervoudigde tot €11,9 mln doordat de overige
kosten met maar liefst een factor tien (van
€0,7 mln naar €7,0 mln) omhoog schoten
als gevolg van allerlei uitgaven die Kiadis
in het kader van de beursgang heeft gedaan. Eind juni had de onderneming nog
maar €2,5 mln in kas, maar die middelen
zijn inmiddels aangevuld met €31,2 mln
netto-opbrengsten van de beursgang van
2 juli. Daarmee kan Kiadis enkele jaren
vooruit.
PARTNER
De kans dat de onderneming het hele onderzoekstraject zelf moet financieren is bovendien klein. Grote farmacie- en biotechbedrijven helpen kleinere spelers vaak bij
het ontwikkelen van nieuwe producten. In
ruil voor mijlpaalbetalingen bij het nemen
van belangrijke onderzoekshordes en royalties als een product eenmaal op de markt
is gebracht, krijgen deze partijen toegang
tot veelbelovende middelen waarvan ze de
marketing en verkoop voor hun rekening
kunnen nemen. Begin 2011 leek Kiadis
een dergelijke partner te hebben gevonden
in het Amerikaanse Hospira. Dit concern
maakte een jaar later echter al een einde
aan de samenwerking omdat door het aantreden van een nieuwe topman de focus op
andere projecten kwam te liggen.
Het vinden van een ontwikkelingspartner
zou in verschillende opzichten een steun
in de rug betekenen voor de onderneming.
Eventuele mijlpaalbetalingen zouden winstgevendheid wat dichterbij kunnen brengen
en door de steun van een grote partij komt
het potentieel van ATIR meer in de schijnwerpers te staan. Ondanks de recente beursgang is het bedrijf bij beleggers bepaald niet
prominent in beeld, want op sommige handelsdagen worden slechts enkele honderden aandelen verhandeld. Een andere factor
die de koers in beweging kan krijgen is de
publicatie van de onderzoeksresultaten in
het eerste kwartaal van 2016. Zolang Kiadis
nog geen producten op de markt heeft en de
kaspositie goed gevuld is, zal het naar buiten komen de van de financiële cijfers weinig effect hebben op het koersverloop. <
CONCLUSIE
De combinatie van het lange onderzoekstraject en de grote potentie van ATIR maakt
Kiadis tot een belegging met een hoog risico
en mogelijk ook een hoog rendement. Zonder
uitzicht op een positieve nieuwsstroom is
een houdadvies nu het meest op zijn plaats.
Kiadis Pharma: houden
openingskoers 21 oktober: €11,33
KERNCIJFERS
Omzet
Operationele kosten
Nettoresultaat
h1 2015
€11,7 mln
-€9,6 mln
h12014
€2,9 mln
-€3,5 mln
KIADIS PHARMA
12,00
11,50
11,00
jul
aug
sep
okt
Kiadis kent een korte, en nog niet al te
opzienbarende beursgeschiedenis.
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
24 | AANDELEN NEDERLAND
ALLE PRODUCTGROEPEN PRESTEREN STERK
EENMALIG FEESTJE UNILEVER
UNILEVER
40
Eenmalige factoren betekenden een sterke boost voor de verkoopvolumes
van Unilever, resulterend in goede kwartaalcijfers.
35
tekst: Pepijn Schreurs
30
H
et concern rapporteerde bijzonder
sterke omzetcijfers over het derde
kwartaal. De kwartaalomzet bedroeg
€13,4 mrd, dat is 9,4% meer dan een jaar eerder, mede dankzij een valuta-effect van 2,9%.
Opvallend was de ontwikkeling in onderliggende omzet van 5,7%. Hierin zat een grote
volumecomponent van 4,1 procentpunt. Alle vier de productgroepen (persoonlijke verzorging, voeding, drank & ijs en huishoudelijke producten) behaalden bovengemiddelde groei. In opkomende markten noteerde
Unilever een versnelling in de onderliggende omzetgroei naar +8,4%, geheel door betere volumes. In Europa kromp wederom het
gemiddelde prijsniveau, wat werd gecompenseerd door betere verkoopvolumes.
Unilever meldde dat de vergelijkbare groei
over het gehele boekjaar uit zal komen bovenin de bandbreedte van 2-4%. Na de eerste negen maanden staat de teller op 3,8%,
wat impliceert dat Unilever in het vierde
kwartaal rekent op 3,5-4% groei. We gaan
er daarom vanuit dat eenmalige meevallers het uitzonderlijke kwartaal verklaren,
eerder dan een structureel sterkere prestatie van Unilever. Het concern noemt de
zwakke vergelijkingsbasis in China, hogere verkopen voorafgaand aan een prijsverhoging in Zuid-Amerika en goed zomerweer in West-Europa. De vergelijkbare
omzet van het concern groeit over de lange
termijn nog steeds langzamer dan die van
de concurrenten. <
nov
jan
mrt
mei
jul
sep
Eenmalige meevallers zijn voldoende in de
koers verwerkt.
CONCLUSIE
Onze visie op Unilever is ongewijzigd: het
bedrijf is kwetsbaarder en groeit minder snel
dan zijn conurrenten. Daarom is het aandeel
een even hoge waardering niet waard. Het
advies blijft 'verkopen'.
Unilever: verkopen
openingskoers 21 oktober: €40,09
ADVERTENTIE
www.keyword.nl – software en boeken voor de ambitieuze belegger
Software voor:
t5FDIOJTDIF"OBMZTF
t,PFSTJOGPSNBUJF
t1PSUFGFVJMMFCFIFFS
Beleggen met
technische analyse
"VUFVS)BSSZ(FFMT
QBHJOBT
é
*4#/
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
Praktijkgids Indicatoren
"VUFVS3PNCPVU,FSTUFOT
QBHJOBT
é
*4#/
Educatie voor beleggers en traders
%POEFSEBHBWPOEOPWFNCFS
8PSLTIPQNFUQSPGFTTJPOFFMGVUVSFTUSBEFS+VSKFO%BNTUÏ
,JKLPQwww.tradersclub.nl
Succesvol traden in
opties, futures en turbo’s
"VUFVST .JDIBFM"ISFOT
)BSSZ(FFMTFO
3PNCPVU,FSTUFOT
QBHJOBTé
*4#/
UPDATE | 25
UPDATE ARTIKELEN + TIPS
WAL-MART
SLIGRO
Forse winstdaling in het vooruitzicht.
Groothandels lopen prima; supermarkten blijven kwakkelen.
tekst: Pepijn Schreurs
tekst: Pepijn Schreurs
D
e retailer zette zijn verwachtingen
voor de financiële prestaties in de
komende drie jaren uiteen. Het aandeel ging prompt 10% onderuit. Dat het
concern in een overgangsfase zit en dat er
meer investeringen en lagere winsten in het
vooruitzicht liggen, mag voor niemand een
verrassing zijn geweest. Nu Wal-Mart de
verwachte schade in cijfers uitdrukt, is die
toch groter dan gedacht.
Zoals we vorige week schreven investeert
Wal-Mart in de kwaliteit van zijn personeel
en pakt het de opbouw van het online verkoopkanaal serieus aan. Vanwege de kosten die daarmee gepaard gaan werd de verwachting voor de winst per aandeel in het
lopende boekjaar eerder dit jaar al teruggeschroefd naar $4,40-4,70. In het daaropvolgende jaar zal de winst per aandeel nog eens
6-12% dalen vanaf dat niveau, en dan twee
jaar vlak blijven. Het concern gaat uit van
een jaarlijkse omzetgroei van 3-4% in deze
periode. Tegelijkertijd heeft Wal-Mart aangekondigd $20 mrd aan aandeleninkoop uit
te geven in de komende twee jaar, wat het
aantal uitstaande aandelen met zo’n 10%
beperkt. Om op de genoemde daling van
de winst per aandeel uit te komen, moet
het bedrijf dus uitgaan van een fors lagere
winst. De roep om kostenbesparingen of
desinvesteringen neemt daarom toe.
De investeringen in personeel hadden in
de voorgaande maanden al een grote verbetering van de klanttevredenheid tot gevolg. Met het online kanaal richt Wal-Mart
zich vooral op ophaalservices, wat strategisch gezien een slimme zet is. We vinden
de koersreactie overdreven en herhalen het
houdadvies. <
H
Intertrust Singapore.
INTERTRUST
De beursintroductie van Intertrust
Group is vrij geruisloos verlopen.
tekst: Michiel Pekelharing
H
et trustkantoor heeft sinds donderdag 15 oktober een notering aan Euronext Amsterdam. Intertrust levert
belastingadvies en administratieve diensten aan middelgrote bedrijven, multinationals en vermogende particulieren. Bij
de beursgang werd €486 mln opgehaald
via het plaatsen van 31,4 miljoen aandelen tegen een introductieprijs van €15,50.
Dat was enigszins aan de onderkant van
de bandbreedte van €14,50 tot €19,00. De
eerste stappen van Intertrust op de beurs
veroorzaakten weinig ophef. Op de eerste
handelsdag viel het aandeel met 0,3% terug, maar op 19 oktober klom de koers tot
boven de introductieprijs. De kans is heel
groot dat het aandeel tot de publicatie van
de resultaten over het derde kwartaal op
maandag 2 november rond het huidige
koersniveau blijft hangen. Intertrust krijgt
een houdadvies. <
et derde kwartaal bracht weinig verrassingen voor Sligro. Herstel van de
Nederlandse economie zorgt voor
meer omzet, een trend die het bedrijf naar
eigen zeggen vooral bij de supermarkt-tak
steun gaf. De zomerperiode was bovengemiddeld goed voor de groothandels van
Sligro, de keten won wederom aan marktaandeel door een autonome omzetgroei van
3,0%. Het marktaandeel bedraagt nu 23%
en kan volgens Sligro groeien tot 30-35%.
Daarna is de rek er in Nederland uit. Dat is
een van de redenen dat het bedrijf de uitbreidingsplannen naar België concreet aan
het maken is. Eind 2016 wordt voorzichtig
begonnen met een klein aantal groothandels, de ambitie is om er een top-3- positie te
veroveren. De nieuwe filialen zullen worden
ingericht volgens de formule ‘Sligro 3.0’ die
ook stapsgewijs in Nederland in de praktijk
wordt gebracht. Internationale uitbreiding
en de restyling zullen de winstgevendheid in
de komende jaren enigszins beperken.
De supermarktketen EMTÉ blijft een zorgenkindje. Met een vergelijkbare omzetgroei van
slechts 0,5% blijft de tak wederom achter bij
zijn concurrenten. Ook voor de supermarkten is een nieuwe formule in de maak, die
het tij wellicht kan keren. Voor de rest van
het boekjaar gaat Sligro uit van een bescheiden omzetherstel voor het concern als geheel, een kostenbesparingsprogramma zal
de winstgevendheid ondersteunen.
We hebben weinig vertrouwen in een snelle
ommekeer bij de supermarktdivisie. Voor
het concern als geheel vinden we de huidige
k/w van 17 daarom rechtvaardig, en gaan we
niet verder dan 'houden'. <
advies 13 oktober: houden
slotkoers: $66,73
advies 9 oktober: niet inschrijven
introductiekoers: €15,50
advies 22 juli: houden
openingskoers: €34,50
advies 20 oktober: houden
slotkoers: $58,75
advies 21 oktober: houden
openingskoers: €15,62
advies 21 oktober: houden
openingskoers: €34,05
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
28 | ANALISTEN
tekst: Pepijn Schreurs
Société Générale
LUFTHANSA
Waarschijnlijk sterke kwartaalcijfers, maar uitdagende omstandigheden houden aan.
D
e Europese luchtvaartsector had een
topzomer. Daarom zal Lufthansa
volgende week donderdag (29 oktober) waarschijnlijk sterke kwartaalcijfers
presenteren. Topman Carsten Spohr gaf
al aan dat het verwachte ebit-resultaat van
€1,5 mrd voor dit boekjaar comfortabel gehaald zal worden, zelfs na correctie voor de
kosten van stakingen. Analist Michael Kuhn
van Société Générale rekent op een ebit van
€1,0 mln in het derde kwartaal, een toename ten opzichte van vorig jaar van 25%.
Vooral de passagiersluchtvaart loopt goed.
Kuhn verhoogt zijn prijsdoel voor Lufthansa
naar €14,50, maar waarschuwt voor een teveel aan optimisme en houdt het advies op
'houden'. Het luchtvaartconcern heeft namelijk nog een aantal serieuze uitdagingen
het hoofd te bieden. Lufthansa heeft nog
steeds geen overeenstemming bereikt met
de vakbonden en loopt daarom het risico
op meer stakingen. Hoewel het bereiken
van een deal goed zou kunnen zijn voor de
koers van het aandeel, kostten de stakingen
het bedrijf dit jaar al €130 mln. Daarnaast
verliest Lufthansa de concurrentiestrijd
met discountmaatschappijen in Duitsland
en met Turkish Airlines op routes naar Azië.
Tot slot blijven alle luchtvaartbedrijven
kwetsbaar voor politieke onrust.
Société Générale verhoogt zijn verwachting
voor de ebit over volgend boekjaar met 3%
naar €1,6 mrd en houdt 2017 ongewijzigd
op €1,7 mld. Analist Kuhn merkt op dat
de zomer van 2015, waarin alle factoren
(vraag, valuta's, weer) ideaal waren, zich
waarschijnlijk niet in 2016 zal herhalen. Hij
ziet daarnaast het inzakken van de vrachtvervoerdivisie als een bedreiging voor het
concern. Het verwachte herstel richting
het eind van het jaar blijft uit, waardoor de
analist pessimistischer is geworden over
de vooruitzichten van de tak. De markt
voor luchtvracht verkeert volgens hem in
een fase van structurele overcapaciteit. Hij
schroeft zijn ebit-verwachting voor de divisie voor de komende twee jaar terug met
32% en 35%. <
Bernstein
CHEMIE
Bernstein blikt vooruit op de cijfers
over het derde kwartaal.
A
ankomende week rapporteert vrijwel de gehele Europese chemiesector zijn kwartaalcijfers. In een vooruitblik waarschuwen analisten van Bernstein voor het effect van een piek in de prijs
van petrochemische grondstoffen. Door
storingen bij kraakinstallaties deze zomer
lag de prijs van stoffen zoals ethyleen en
propyleen erg hoog. De lage kosten van olie
en nafta zijn niet terug te zien in de prijs
van deze producten.
Hogere prijzen voor petrochemicalieën
zouden volgens de analisten kunnen zorgen voor een positieve verrassing bij de
chemietak van BASF. In het eerste kwartaal profiteerde die divisie ook al van de
hogere marges bij nafta-krakers. Bernstein verhoogt zijn geschatte ebitda-marge
voor de tak naar 21,1% en rekent op een
winst per aandeel over het derde kwartaal van €1,34, dat is 2,9% hoger dan de
consensus. Zorgen over overcapaciteit en
een vertraging in China zijn volgens de
analisten overdreven. De eigen olie- en
gasdivisie van het bedrijf biedt daarnaast
bescherming tegen volatiliteit in inkoopkosten. BASF krijgt een koersdoel van €97
en een koopadvies.
Bedrijven die de petrochemicalieën nodig
hebben als grondstof, zoals Solvay, zullen
volgens de analisten moeite hebben gehad
om de winstmarges op peil te houden. Ze
hebben namelijk ook te maken met lagere
prijzen voor hun eindproduct. Daarbij mag
gezegd worden dat de inkoopkosten wel lager zijn dan een jaar geleden, waardoor de
margeontwikkeling jaar-op-jaar niet per se
slecht hoeft te zijn. De analisten zetten in
op een toename van 7% in de terugkerende
ebitda. Ook gaan ze er vanuit dat Solvay bij
de cijferpresentatie meer informatie zal geven over de voortgang van de overname van
Cytec. Het koersdoel is €117 en het advies
'houden'.
De beide gassenproducenten Air Liquide
en Linde krijgen van Bernstein een koopadvies. Samen hebben de bedrijven een sterke
marktpositie waardoor er weinig druk op
de prijzen is. Daarnaast groeit het rendement op geïnvesteerd vermogen weer en
ontwikkelt de omzetgroei zich goed. Voor
Air Liquide gaan de analisten uit van een
vergelijkbare omzetgroei in het derde kwartaal van 3,7%, bij Linde is dat 3,3%. Met het
hogere groeicijfer verovert eerstgenoemde
een lichte voorkeurspositie. <
BELEGGINGSADVIEZEN
ABN Amro
Citigroup
Credit Suisse
Deutsche Bank
Goldman Sachs
ING
J.P.Morgan
Morgan Stanley
SNS Securities
Theodoor Gilissen
UBS
K = kopen
AALB
AGN
AH
ATC
BOKA
DL
DSM
GTO
HEIA
INGA
KPN
MT
NN
H
H
K
H
H
O
K
K
K(V)1
O
H
K
H
H
H
O
O
O
O
H
H
O
O
O
K
O
K
H
K
K
H
K
K
H
K
H
K
K
H
O
K
O
H
K
V
H
K(H)
H(K)
K
H
H
H
K
O
K
V
K
H
V
K
H
K
K
K
K
H
H
H
H
K
K
K
O
O
O
O
O
O
O
H
H
O
O
H
V
K
K
K
H
H
K
V
H
H
V
O
K
K
H
K
H
K
H
O
K
H
O
V
H
V
K
K
H
K
O
H
K
H
K
H
K
K
K
K(H)
V
K
K
K
K
H
O
K
K
K
V
K
K
H(K)
K
K
K
H
K
K
V
K
K
K
H
V
K
K(H)
V
K
V
K
H
K
K
H
O
K
H
K
V
O
O
O
H
O
O
O
H
O
O
O
V = verkopen
H = houden
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
AKZA ASML
O = tijdelijk geen oordeel
OCI
COLUMN | 29
Schroders
SNS Securities
VALUTA
HEINEKEN
Paniekerige berichten over een valuta-oorlog slaan de plank mis.
Consolidatie in de sector is goed
nieuws voor de brouwer.
O
bligatie-analist Alan Cauberghs van
Schroders maakt zich niet zoveel
zorgen over een valuta-oorlog, omdat we de recente waardeschommelingen in
de valutamarkten niet als zodanig moeten
zien. Volgens Cauberghs is alleen sprake
van aan valuta-oorlog als centrale banken
doelbewust de waarde van hun munt verlagen om de export en het concurrentievermogen te verbeteren. Hij concludeert dat
bij de recente waardeverlaging van de Chinese yuan andere motieven een rol speelden. Hoewel dat besluit wellicht ook de
economie zal ondersteunen, was het vooral
bedoeld om de yuan in aanmerking te laten komen voor de status van wereldwijde
reservevaluta bij het IMF. Daarnaast wil de
Chinese centrale bank de economie beschermen tegen de volatiliteit in de waarde
van de munt, die gepaard gaat met de transitie van een door export gedreven naar een
door consumptie gedreven systeem. Een
tactische zet in een valuata-oorlog was het
volgens de analist in ieder geval niet. Ook
de sterke depreciaties van de Braziliaanse réal en de Russische roebel zijn niet als
zodanig aan te merken. Die zijn namelijk
een gevolg van lokale economische zwakte,
en niet van monetair beleid. Hoewel Cauberghs rekent op volatiele wisselkoersen in
opkomende markten en oplettendheid aanraadt, is er naar zijn mening absoluut geen
sprake van een valuta-oorlog. <
PHIA RAND RDSA
D
e analisten van SNS bekijken de
kansen van Heineken nu het competitieve landschap in de biersector
ingrijpend verandert. Na het samenvoegen
van SABMiller en AB Inbev is de Nederlanse brouwer de tweede ter wereld, gemeten
naar volume. Molson Coors zal flink uitbreiden door het resterende belang in MillerCoors in te lijven, en nummer vier Carlsberg loopt door de zwakke Russische markt
ver achter op zijn concurrenten.
SNS ziet de deal als zeer positief voor Heineken. Ten eerste zal de concurrentie op prijs
en om overnameprooien afnemen als er een
speler minder in de markt is. De analisten
gaan er ook vanuit dat SABMiller, zodra
het onder controle van AB Inbev komt, net
als het moederbedrijf minder aggressief
zal zijn met prijsverlagingen. Daarnaast zal
de combinatie een voorbeeld stellen als het
gaat om kostenbesparing en winstmarges
waardoor ook Heineken zich genoodzaakt
zal zien efficiënter te werken. Als laatste
merken de analisten op dat het nieuwe concern niet met Heineken concurreert in de
markt voor premiumbier. De brouwer kan
ongehinderd zijn premiumstrategie blijven
uitvoeren en zal in de toekomst met minder
moeite margeverbetering kunnen behalen.
De analisten laten ook hun licht schijnen
over een volgende mogelijke overnameprooi in de sector en zien Diageo als meest
voor de hand liggende kandidaat. <
REN
TNTE
UL
UNA
VPK
K
K
H
H
H
H
H
H
WKL
K
K
K
H
K
K
K
K
O
V
H
H
H
V
K
K
H
K
O
K
H
H
K
K
O
H
O
O
O
K
K
K
H
K
K
H
K
K
H
K
H
H
H
O
O
H
O
H
O
V
H
V
K
H
H
H
H
V
H
O
K
H
V
K
V
H
V
H
V
K
H
O
K
H
H
H
H
K
K
V
K
H
V
K(H)
K
K
V
H
H
K
K
1
Adviesverhoging DSM
ABN Amro is een stuk positiever
geworden over DSM. Het chemiebedrijf heeft verschillende
mogelijkheden om de winstgevendheid op te krikken. Vooral de
bezuinigingsplannen van DSM
bevallen ABN Amro. Het advies
wordt van 'verkopen' in één klap
opgetrokken naar 'kopen'.
Adviezen per 18 oktober 2015
auteur:
Pepijn Schreurs
DODE BELEGGER PRESTEERT HET BEST
Ondermaats
rendement
P
articuliere beleggers behalen gemiddeld genomen vrij slechte resultaten.
Een bekend rapport van Richard Bernstein Advisors bevat een grafiek van jaarlijkse
rendementen over de periode 1993-2013
van een aantal beleggingen, afgezet tegen
het resultaat van de gemiddelde belegger.
Jan Modaal behaalde een rendement van
iets boven de 2%, nog minder dan het rendement op kortlopende staatsobligaties. Een
ander vaak gehoord feitje over particuliere
beleggers komt van een oud-werknemer van
Fidelity. De vermogensbeheerder heeft naar
verluidt onderzoek gedaan naar de prestaties
van zijn klanten en komt tot de conclusie dat
één groep er met kop en schouders bovenuit
steekt: degenen die zijn overleden of vergeten
dat ze een rekening hebben.
Waarom doen de actieve particulieren het zo
matig? Het is niet omdat u zo slecht handelt.
Voor elke transactie is een koper en een verkoper. Als een groep beleggers een hoger rendement haalt dan de markt, moet een andere
groep het slechter doen. We weten echter
uit onderzoek dat professionele beleggers
zoals fondsbeheerders het gemiddeld niet of
nauwelijks beter doen dan de markt. Het kan
dus niet zo zijn dat particuliere handelaren
gemiddeld vaker aan de verkeerde kant van
een transactie staan.
De werkelijke oorzaak ligt in kosten. Uit onderzoek van econoom Terry Odean blijkt dat
particulieren structureel te veel handelen, en
daarom te veel kwijt zijn aan transactiekosten. In de grote dataset van beleggers die hij
analyseerde is het rendement sterk negatief
gecorreleerd met het aantal transacties. Een
teveel aan vertrouwen in de eigen kennis lijkt
hieraan ten grondslag te liggen. De vrouwelijke beleggers in de onderzoeksgroep hebben
hier minder last van, en halen gemiddeld een
1 procentpunt hoger rendement. <
[email protected]
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
30 | AANDELEN INTERNATIONAAL
IAG WEERT ZICH BETER TEGEN PRIJSVECHTERS DAN AIR FRANCE-KLM EN LUFTHANSA
LUCHTVAART MET
DRIE SNELHEDEN
Binnen de Europese luchtvaart vindt al jaren een groot gevecht plaats.
Alleen de combinaties rondom British Airways (IAG) weten vooralsnog
de strijd met de prijsvechters Ryanair en Easyjet succesvol te voeren. De
koersontwikkeling geeft een reëel beeld van de relatieve prestaties.
foto: ANP
tekst: Peter Schutte
De situatie op thuishaven Heathrow werkt in het voordeel van British Airways.
D
e als uiterst cyclisch te boek staande
luchtvaartsector kreeg bij de recente
koerscorrectie de hardste klappen,
maar nu de rust weer wat is teruggekeerd
zijn dit ook de aandelen die het sterkst oplopen. Wie echter naar de koersgrafiek over
het afgelopen jaar kijkt ziet grote verschillen
tussen de Europese luchtvaarbedrijven. De
International Consolidated Airlines Group
(IAG), de groep rond British Airways, met onder meer Iberia en prijsvechter Vueling uit
Spanje, presteert veruit het best. Het jaarrendement van IAG bedraagt 77%, fors meer dan
Lufthansa (+23%) en Air France-KLM (+8%).
Alleen de uiterst succesvolle Ierse prijsvechter Ryanair (+54%) komt in de buurt. De Britse
discounter Easyjet staat op een 12-maands
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
Zonder de goedkope
olie was het verschil
van de grote drie met
de prijsvechters nog
groter geweest
rendement van 29%. De grote koersverschillen zijn niet zomaar: ze worden gesteund
door relatief sterke bedrijfsprestaties van met
name IAG en Ryanair.
In grote lijnen kan worden gesteld dat de
twee prijsvechters Ryanair en Easyjet steeds
verder knagen aan het winstmodel van de
drie grote Europese carriers. Dit vijftal heeft
tezamen circa 42% van de Europese luchtvaartmarkt in handen, wat aangeeft dat er
nog veel fragmentatie is. IAG staat al veel langer bloot aan de aanwezigheid van discounters en heeft dan ook al veel eerder en dieper
in de kosten gesneden dan Air France-KLM
en Lufthansa. Het stukken efficiëntere IAG
weet daardoor het hoofd veel beter boven water te houden. Ook beperkingen in de groeimogelijkheden van luchthaven Heathrow
werken voor IAG gunstig ten opzichte van de
prijsvechters. Air France-KLM en Lufthansa
reageren beide veel te traag met kostenbesparingen en moeten ook nog eens een zware
strijd voeren tegen de vakbonden en het eigen personeel. Lufthansa neemt in de winstprognoses al langer stakingskosten mee.
Prijsvechters zijn vooral actief op de kortere
routes binnen het Europese continent, de
‘short haul’. IAG is met name sterk met transatlantische vluchten, vooral richting Noord(British Airways) en Zuid-Amerika (Iberia). Op
deze routes is de opmars van maatschappijen
uit het Midden-Oosten nog relatief beperkt.
Air France-KLM en Lufthansa vliegen relatief
veel richting gebieden waar stevige prijsdruk
heerst door maatschappijen als Emirates, Etihad en Qatar Airways. IAG plukt daarnaast de
vruchten van de grote inspanningen om Iberia weer in de plus te krijgen.
Last but not least is de financiële positie van
IAG een stuk sterker dan die van Air FranceKLM en Lufthansa. Vanaf 2017 rekenen analisten zelfs op een nettokaspositie voor de
Brits-Spaanse combinatie. Air France-KLM
en in mindere mate Lufthansa moeten alle zeilen bij zetten om niet in de financiële
problemen te komen. Zo bedraagt de verhouding nettoschuld/ebitda bij Air FranceKLM 3,8, met een negatief eigen vermogen.
Lufthansa kent een wel gezonde schuldratio
van 1,0, maar de solvabiliteit bedraagt slechts
17,5%. Goede kans dat IAG over 2015 voor het
eerst sinds de vorming in 2011 dividend zal
uitkeren. Ook dat is natuurlijk een koerstrigger. Van Lufthansa en Air France-KLM wordt
de komende jaren geen winstuitkering verwacht. De grotere financiële armslag biedt
IAG ook meer mogelijkheden te investeren in
de eigen vloot en organisatie.
GOEDKOPE OLIE
Over de afgelopen twaalf maanden is de
olieprijs gedaald van $85 tot rond de $50
per vat. Dit vormt een grote katalysator voor
AANDELEN INTERNATIONAAL | 31
de winsten in de luchtvaartsector. De grote
drie profiteren hier opvallend veel meer van
dan de prijsvechters. Voor dit jaar heeft Air
France-KLM zich voor 76% van het verwachte
verbruik ingedekt tegen een prijs van $57,80
per vat. IAG is voor liefst 88% ingedekt tegen
een prijs van $56. Lufthansa betaalt in 2015
$72,7 per vat voor 79% van het verbruik en
voor 2016 $71 voor 69%. Ryanair zit zelfs voor
2016 nog voor 90% van het verbruik vast aan
$91 per vat. Voor 2017 is 70% afgedekt op een
$65,7. Easyjet bungelt onderaan met een 88%
hedge voor 2015 op $92,2 en voor 2017 liefst
80% tegen $84,4 per vat. Zonder het voordeel
van de relatief flink lagere kerosinerekening
zouden de bedrijfsprestaties van de gevestigde orde nog veel magerder afsteken bij die
van de pure prijsvechters.
Lufthansa zag de inkomsten per stoel per
kilometer in de eerste jaarhelft met liefst
5,7% dalen, met name ingegeven door prijsdruk. De lagere brandstofrekening bood
compensatie. Vanaf 2017 lijkt dit relatieve
kostenvoordeel voor de grote spelers echter
beduidend af te nemen en ligt een verdere
marktvergroting voor Ryanair en Easyjet in
het verschiet. Zeker nu Ryanair de ticketprijs
nog forser wil verlagen.
VERWACHTINGEN
Lufthansa verwacht nog altijd een onderliggende ebit van meer dan €1,5 mrd, tegen
€1,17 mrd over 2014. Dit is exclusief stakingskosten. De omzet zal licht lager uitkomen
dan de €30 mrd over 2014. Dit lijkt makkelijk haalbaar na een veel beter dan verwacht
tweede kwartaal. Met een k/w van nog geen 6
verdisconteren beleggers de bedrijfsrisico’s
in. IAG rekent op een ebit van meer dan €2,2
mrd, bijna een verdubbeling. Het aandeel
SUPERSTOCK
EUROPESE LUCHTVAARTBEDRIJVEN
Shanghai Airport
20 oktober 2014 = 100
150
125
100
nov
jan
QIAG
mrt
mei
QLufthansa
jul
sep
QAir France-KLM
Ook op de beurs is IAG ver weggelopen bij
de twee grote Europese concurrenten.
wordt tegen 8 keer de verwachte winst voor
dit jaar verhandeld. Ryanair kent een k/w van
20 en Easyjet van 14. <
CONCLUSIE
Winst- en groeikansen lijken juist in de koersen verdisconteerd. Wij volstaan dan ook met
houdadviezen voor IAG, Lufthansa, Ryanair en
Easyjet. Air France-KLM blijft 'verkopen'.
Air France-KLM: verkopen
openingskoers 21 oktober: €6,30
IAG: houden
openingskoers 21 oktober: 595p
Lufthansa: houden
openingskoers 21 oktober: €13,65
PRIJSVECHTERS HEBBEN HOOGSTE MARKTKAPITALISATIE PER EURO OMZET
Verschillen in beurswaarde verklaard
E
fficiëntie wordt door beleggers nergens zo hoog gewaardeerd als in de luchtvaartsector. Ryanair is goed voor een jaaromzet van circa €6,5 mrd en kent
een beurswaarde van €17,9 mrd, 2,75 keer de omzet. Easyjet genereert ongeveer eenzelfde omzet als Ryanair en wordt tegen 1,4 keer de omzet verhandeld.
Lufthansa haalt een omzet van circa €31 mrd en blijft steken op een beurswaarde van €6,3 mrd, oftewel 0,2 keer de omzet. Air France-KLM zit op een omzet
van €25 mrd en wordt gewaardeerd tegen slechts 0,08 keer de omzet. IAG is dit
jaar goed voor een omzet van circa €21,5 mrd en telt een beurswaarde van bijna
€16 mrd, een ratio van 1,35. Beurswaarde en efficiency gaan hand in hand. Ryanair stevent de komende jaren af op ebit-marges van 25%, het dubbele van IAG
en het drievoudige van Lufthansa. Easyjet is goed voor ebit-marges van circa
14,5%. Air France-KLM zit in de rode cijfers.
tekst: Peter Schutte
W
aar veel luchtvaartmaatschappijen het moeilijk hebben, bieden
vliegvelden veelal een stabieler
en rendabeler alternatief. Luchthavenbelasting is een belangrijke inkomstenbron
voor vliegvelden die door de carriers juist gehekeld wordt. Een van de snelst groeiende
luchthavenaandelen – en toch nog redelijk
gewaardeerd – is Shanghai International
Airport, eigenaar van de vliegvelden Pudong
en Hongqiao. De luchthavens in de Chinese
miljoenenstad groeien bijzonder snel. Sinds
dit jaar mag Shanghai zich zelfs de belangrijkste hub van China noemen, nog voor Beijing. Bezien over de eerste vijf maanden van
dit jaar werden ruim 48 miljoen passagiers
verwerkt. Het aantal internationale passagiers steeg met liefst 20%. Over de afgelopen
vijf jaar is de omzet van Shanghai Airport met
gemiddeld 12% gestegen, terwijl de winst per
aandeel met bijna een kwart per jaar toenam.
Over 2015 zal de luchthavengroep circa $6,5
mrd omzet boeken; de marktconsensus ligt
op een winst per aandeel van $1,30. Volgend
jaar zou dat kunnen oplopen naar $1,60. De
huidige waardering van circa 15 keer de winst
over 2016 lijkt dan ook zeker niet te hoog. De
groei lijkt de komende jaren door te zetten,
mede door de komst van Shanghai Disneyland. Shanghai Airport betaalt ook nog wat
dividend uit, maar het rendement blijft beperkt tot circa 1-2%, wat overigens wel weer
positief afsteekt bij de meeste Europese airlines. De meeste analisten hebben Shanghai
Airport op de kooplijst staan, vanwege de
snelle groei en de relatief lage waardering.
Ook wij adviseren de stukken op te pikken. <
SHANGHAI INTERNATIONAL AIRPORT
Fondscode
Beurs
Koers
Beurswaarde
K/w 2015 (t)
Hoogste koers*
Laagste koers*
Dividendrendement
Jaaromzet
Nettowinst
www.shanghaiairport.com
600009.SS
Shanghai
29,12 yuan
$8,84 mrd
23,6
41,26 yuan
14,20
1,3%
$6,5 mrd
$375 mln
* 12 maanden, intraday
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
32 | AANDELEN INTERNATIONAAL
Carrefour laat zijn hypermarchés nog altijd groeien.
SUCCES OP FRANSE THUISMARKT BLIJFT DE CRUCIALE FACTOR
ZUID-EUROPA GROEIMOTOR
VOOR CARREFOUR
De groei in Zuid-Europa is mooi, maar het
concern is toch grotendeels afhankelijk van
aanhoudend succes in de Franse markt,
waar het 45% van zijn omzet verdient. Hier
noteerde Carrefour in het derde kwartaal een
toename in de vergelijkbare omzet van 1,6%;
een verbetering ten opzichte van het wat matige tweede kwartaal en bovendien het elfde
kwartaal van groei op rij. In de voorbije jaren heeft het bedrijf veel geïnvesteerd in de
modernisering van de winkels. Daarbij is
het assortiment versimpeld, het prijsniveau
verlaagd en gewerkt aan het succes van alle
formaten winkels. In de laatste rapportage
meldt Carrefour omzetgroei bij zowel de grote hypermarchés (+0,7%) als de kleinere lokale winkels (+4,1%). Dat Carrefour zijn hypermarchés nog steeds laat groeien is een sterke
prestatie, die ook broodnodig is vanwege het
grote aantal winkels in dit formaat. Hoewel
het concern ook ophaalpunten introduceerde voor online bestelde boodschappen, blijft
het totaal aan online verkopen nog ver achter
bij Franse concurrenten zoals Leclerc.
OPKOMENDE MALAISE
Casino blinkt niet meer uit
Opkomende markten zijn een pijnpunt, met
name China. De omzet daar kromp in het
tweede kwartaal al hard, ook in de laatste cijferrapportage liepen de verkopen snel terug
(-10,6%). Carrefour werkt aan de positionering van de Chinese winkels maar een snelle
ommekeer is in de huidige marktomstandigheden onwaarschijnlijk. Overigens zorgen positieve valuta-effecten voor een sterke
niet-gecorrigeerde groei in Azië. Een tegenovergestelde situatie speelt zich af in ZuidAmerika, de andere belangrijke regio voor
Carrefour. Ondanks economische malaise
groeide de vergelijkbare omzet er 16,0%. De
budget-formules van het concern draaien
juist nu erg goed. De waardevermindering
van de Braziliaanse real zorgt echter voor een
omzetkrimp na terugrekenen naar euro’s.
Ook blijft verdere verslechtering van de ZuidAmerikaanse economie een reële bedreiging
voor het succes van de winkelketens. <
D
CONCLUSIE
Nadat jarenlang opkomende markten zorgden voor groei is die rol nu
plotseling weggelegd voor thuismarkt Europa. Carrefour plukt eindelijk de
vruchten van modernisering van zijn winkels.
tekst: Pepijn Schreurs
T
erwijl Carrefours winkels in opkomende markten klappen te verwerken krijgen, vormt Europa een stabiele groeimotor. De Europese vergelijkbare
omzet groeide in het derde kwartaal 3,5%.
Waar de cijfers op thuismarkt Frankrijk al
langere tijd bovengemiddeld goed waren,
volgt nu ook succes voor Carrefour in de rest
van het continent. Voorlopers zijn Spanje
en Italië, waar het supermarktconcern in
het vorige kwartaal een vergelijkbare omzettoename van 4,6% en 5,9% noteerde. Dit
ging in ieder geval in het eerste halfjaar niet
ten koste van de winstmarge, een knappe
prestatie die het succes van de winkelformules onderstreept.
ECONOMISCH KLIMAAT WERKT TEGEN IN BRAZILIË EN AZIË
e Franse retail van Casino doet het met een omzetgroei van 2,4% beter dan
die van Carrefour. Dat komt door sterke prijsverlagingen, die wel de toch al
magere winstmarge schaden. In het tweede kwartaal was het ebitda-resultaat
van de Franse divisie negatief. Voor Casino zijn de activiteiten in Zuid-Amerika
belangrijker, en die lopen beduidend minder dan die van Carrefour. Bij de supers behaalde het bedrijf een groei (ex-valuta) van 5,2%. Casino heeft daarnaast
een elektronicaketen, waar in het huidige macro-economische klimaat in Brazilië erg weinig vraag naar is. De omzet daalde (ex-valuta) 22,8%. Omdat Casino
ook nog een slecht lopende Aziatische divisie heeft, noteerde het concern als
totaal een krimp in de vergelijkbare omzet van 2,1%.
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
De goede Europese cijfers hebben het aandeel terecht omhoog gestuwd, maar beleggers dreigen de opkomende markten, het
grote aantal hypermarchés en het beperkte
onlinekanaal te vergeten. Dat in acht nemend,
vinden we Carrefour niet koopwaardig.
Carrefour: houden
openingskoers 21 oktober: €28,65
AANDELEN INTERNATIONAAL | 33
DE INTERNATIONALE ACTIVITEITEN MAKEN HET ONDERSCHEID
SCHLUMBERGER
SCHLUMBERGER NOG STEEDS
KLASSE APART IN OLIESERVICE
90
Hoewel het ook voor Schlumberger moeilijke tijden zijn, laat het bedrijf op
het gebied van omzetontwikkeling en operationele marges de concurrentie ver achter zich. Het ingezette transformatieproces werpt zijn vruchten
af. Het zorgt voor lagere kosten en een sterke concurrentiepositie.
80
70
tekst: Freek Tewes
nov
S
chlumberger presenteerde vorige
week donderdag de derdekwartaalcijfers. De omzet zat wat onder de
consensus, terwijl de winst per aandeel iets
hoger was dan verwacht. Waar het olieserviceconcern eerder uit ging van marktherstel
volgend jaar, is de verwachting nu dat pas
in 2017 de lucht zal opklaren. Oorzaken van
die vertraging zijn de lagere vraag uit China
en het extra olieaanbod (1 mln vaten olie
per dag) uit Iran.
Schlumberger behaalde in het derde kwartaal een omzet van $8,5 mln (consensus
8500), wat 6% lager is op kwartaalbasis en
33% onder het niveau van een jaar geleden
ligt. De wpa kwam uit op $0,78 (consensus
0,77), 11% lager dan in het tweede kwartaal
en 48% lager dan een jaar geleden. Als verwacht kreeg de Noord-Amerikaanse omzet
de grootste tik. Deze daalde met 47% op
jaarbasis. De operationele marge kwam uit
op 8,9%, vergeleken met 19,4% vorig jaar.
De internationale omzet (buiten Noord-Amerika) lag op jaarbasis 27% lager. Hier
was de operationele marge 23,7%, tegenover 24,6% vorig jaar.
VOORSPRONG OP CONCURRENTIE
Daarmee is meteen het grote verschil met
de concurrentie geschetst. Waar Schlumberger nauwelijks een kwart van zijn omzet
uit Noord-Amerika haalt, is dit bij concurrenten Halliburton (50%) en Baker Hughes
(40%) een veel groter deel. De Noord-Amerikaanse markt ligt er door prijsdruk een
stuk slechter bij dan de internationale.
Daarnaast heeft Schlumberger in internationale markten relatief veel hogemargeactiviteiten, waardoor de marge in het derde
kwartaal slechts 90 basispunten moest inleveren ten opzichte van een jaar geleden.
De marktleider in Noord-Amerika, Halliburton, presenteerde maandag zijn kwartaalcijfers. Door zijn grotere afhankelijk-
jan
mrt
mei
jul
sep
Het aandeel heeft behoorlijk onder druk gestaan, maar lijkt nu uitgebodemd.
Schlumberger is ver met innovatie.
heid van de thuismarkt en het hogedrukpompsegment vielen bij dit bedrijf hardere
klappen dan bij Schlumberger. De omzet
daalde op jaarbasis met 41% tot $3.2 mln.
De wpa belandde $0,06 in het rood door afboekingen en buitengewone kosten in verband met de acquisitie van Baker Hughes.
Voor deze posten kwam de winst per aandeel uit op $0,31, 78% lager op jaarbasis. De
marge van de Noord-Amerikaanse activiteiten van Halliburton ging van 19,2% een jaar
geleden naar bijna nul. De internationale
marge daalde 250 basispunten en kwam uit
op slechts 15,8%.
TRANSFORMATIEPROCES LOONT
Dat Schlumberger minder wordt geraakt
door de malaise op de grondstofmarkten
komt niet alleen door de beperkte exposure richting de Amerikaanse markt en
de grote diversiteit aan producten. Een
andere factor die het bedrijf een voordeel
verschaft ten opzichte van de concurrentie is het eind 2007 ingezette, en vorig jaar
verder bijgepunte transformatieproces. De
veranderingen hebben het bedrijf door de
economische crisis geloodst en werken nu
nog door. Het proces heeft het mogelijk
gemaakt dat Schlumberger nieuwe en verdergaande technologische vernieuwingen
kan doorvoeren tegen 60% lagere R&D-kosten. Daarnaast is de improductiviteit met
80% afgenomen. Hierdoor is de gemiddelde mankracht per project beduidend afgenomen, waardoor de operationele kosten
dalen en meer nieuwe klanten worden
aangetrokken.
Dat bleek ook in het derde kwartaal, waarin
de omzetkosten $6,8 mrd bedroegen, terwijl dit vorig jaar nog $9,7 mrd was. Daarbij
wist Schlumberger ondanks de moeilijke
marktomstandigheden dit kwartaal $1,7
mrd aan vrije kasstroom te genereren. Dat
maakt het mogelijk dat het bedrijf dit jaar
voor $2,5 mrd aan dividend uitkeert, wat
bijna het dubbele is vergeleken met vijf jaar
geleden. <
CONCLUSIE
Schlumberger laat al ruim twee jaar ieder
kwartaal betere omzetten en operationele
marges zien dan zijn rivalen Halliburton, Baker Hughes en Weatherford. Het dividend is
ook zeker, terwijl dat bij concurrenten nog te
bezien valt. Wij handhaven ons koopadvies.
Schlumberger: kopen
slotkoers 20 oktober: $75,55
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
34 | UPDATE
UPDATE ARTIKELEN + TIPS
NESTLÉ EN
DANONE
Naast Unilever kwamen ook de
twee andere Europese voedingsconcurrenten met omzetcijfers.
tekst: Jaap Barendregt
H
et is nuttig om ter vergelijking van de
cijfers van Nestlé, Unilever en Danone de autonome omzetgroeicijfers te
analyseren: de omzetgroei zonder wisselkoerseffecten en zonder buitengewone posten en effecten van acquisities of verkochte
onderdelen. De drie voedingsbedrijven presenteren voor het eerste en derde kwartaal
alleen omzetcijfers.
In het derde kwartaal versloeg Unilever
voor het eerst sinds tijden de twee concurrenten: de autonome omzetgroei bedroeg
5,7%, tegenover respectievelijk 4,2 en 4,6%
voor Nestlé en Danone. Dat komt deels door
seizoensinvloeden, wat blijkt uit het feit dat
Unilever voor heel 2015 slechts een stijging
van iets meer dan 3% verwacht (zie pagina
24). Danone houdt het voor 2015 op een autonome groei van 4 tot 5%. Nestlé stelde zijn
verwachtingen bij van 5 naar 4,5%, en dat leverde een negatieve koersreactie op.
Nestlé kende enkele tegenslagen, met name
in de opkomende markten India en China.
De autonome omzetgroei van -0,5% trok
het totaal naar beneden, en dat verklaart de
aanpassing van de jaarverwachting. Water
presteerde sterk, met een autonome groei
van 6,8%. Danone behaalde ook een omzetgroei van 6,8% bij water en profiteerde
van de populariteit van westerse babyvoeding in China (+10,9%) na het voedingsschandaal aldaar. Danone weet langzamerhand de zuiveldivisie weer op het goede
spoor te krijgen, zoals Nestlé er met veel
inspanning in is geslaagd om zijn kant-enklaarmaaltijden en diepvriesproducten
met een gezonder imago weer beter te laten
presteren. Bij ijs (en Europese diepvriesproducten) lijkt Unilever te sterk voor Nestlé.
De Zwitsers willen deze activiteiten laten fuseren met die van de Britse ijsretailer R&R.
De autonome groeicijfers van zowel Nestlé
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
als Danone zijn structureel hoger en stabieler dan die van Unilever, vandaar dat wij een
voorkeur houden voor deze twee bedrijven;
een belegger kan per slot van rekening niet
overal in beleggen. De drie voedingsgiganten hebben ongeveer dezelfde (hoge) k/w:
22 voor Unilever en Nestlé en 20 voor Danone. We handhaven de houdadviezen voor
Nestlé en Danone. <
advies Nestlé 16 september: houden
openingskoers: CHF73,40
advies Nestlé 21 oktober: houden
openingskoers: CHF73,65
advies Danone 16 september: houden
openingskoers: €54,36
advies Danone 21 oktober: houden
openingskoers: €59,10
ten steeg met 1%. Dat zijn geen geweldige
resultaten. Nu de bonus van de verkoop van
veel financiële activiteiten bijna in de koers
zit, verlagen we ons advies naar 'houden'. <
advies 15 september: kopen
slotkoers: $25,30
advies 20 oktober: houden
slotkoers: $28,78
POSTNL EN
TNT EXPRESS
Overname TNT Express belangrijke
stap verder.
tekst: Jaap Barendregt
GENERAL
ELECTRIC
Niet de derdekwartaalcijfers maar
de voortgang bij de afsplitsing van
de financiële tak leidde tot koersstijging.
tekst: Jaap Barendregt
G
eneral Electric (GE) maakt grote vorderingen bij de afsplitsing van de
financiële tak. Deze heeft in het verleden tot beweeglijkheid bij de resultaten
geleid, wat de koersvorming en waardering
van GE negatief beïnvloedde. GE heeft van
de Fed toestemming gekregen om financiële dienstverlener Synchrony Financial af
te splitsen. Aan aandeeelhouders GE wordt
het aanbod gedaan hun aandelen GE om te
ruilen voor die van Synchrony, met een voordeel van 7%. De omruilperiode eindigt in de
week van 16 november. Het plan leidt tot
reductie van het aantal aandelen GE en een
aandeleninkoop.
De resterende activiteiten stonden in het derde kwartaal onder druk, vooral de medische
tak en olie en gas. De omzet nam met 1% af
en de nettowinst van voortgezette activitei-
D
e Europese Commissie maakt geen
bezwaar tegen de overname van TNT
Express door FedEx. Daarmee is een
belangrijke horde genomen; er is nu nog
toestemming nodig van Brazilië en China.
De koersstijging van TNT Express op 20 oktober (van €6,86 naar €7,55) in de richting
van het bod van €8,00 geeft aan dat de beleggers er weer vertrouwen in hebben. Wij
hebben het advies 'aanmelden' staan.
PostNL is voor ruim 14% aandeelhouder in
TNT Express. Het aandeel reageerde dan
ook positief op het bericht. Operationeel
gezien gaat het echter niet voorspoedig met
PostNL. De Nederlandse postactiviteiten
staan onder druk. Ook loopt er een onderzoek naar misbruik van marktmacht. Daar
staat de grotere kans op de overname van
TNT Express en een met 7,6 lager waardering tegenover. Ons advies blijft 'houden' . <
advies TNT 7 oktober: aanmelden
openingskoers: €6,69
advies TNT 21 oktober: aanmelden
openingskoers: €7,68
advies PostNL 5 augustus: houden
openingskoers: €4,13
advies PostNL 21 oktober: houden
openingskoers: €3,69
Simplify your life.
Richtinggevend voor bedrijven en pensioenfondsen
elipsLife verzekert u graag. Als risicoverzekeraar bieden wij heldere oplossingen,
transparante premieberekening en contracten zonder kleine lettertjes. En dat doen we
voor alle klanten, ongeacht hun omvang. Vertrouw op elipsLife. www.elipsLife.com
36 | TECHNISCHE ANALYSE
BEURSBAROMETER
AEX TEST 450
AEX
tekst: Hendrik Jan Davids, directeur VDVM research & consultancy. Data: vwd group
N
og steeds beweegt de AEX-index
binnen een horizontale bandbreedte, wat maakt dat er op dit moment
sprake is van een neutraal technisch beeld.
Positief is dat de AEX-index momenteel de
bovenkant van de bandbreedte rond 450 onder druk zet. Een eventuele doorbraak opent
de ruimte naar het niveau van het 40-weeks
gemiddelde, dat nu rond 470 beweegt. Tegelijkertijd staan nog lang niet alle signalen op
groen. Het feit dat de index zich nog onder
de gemiddeldelijn bevindt, is negatief. Ook
de onderliggende MACD-indicator heeft nog
geen opwaartse kruising laten zien. Vandaar
dat het 450-niveau niet zonder slag of stoot
zal worden doorbroken. Het risico bestaat
dat de weerstand juist de index weer naar de
onderkant van de bandbreedte drukt. Deze
wordt bepaald door de uitschieters in augustus en september, die nagenoeg samenvallen met het psychologische steunniveau
rond 400. Wij verwachten derhalve dat de
FUGRO
AEX-index in de komende weken binnen de
bandbreedte zal blijven.
Goud staat al lange tijd niet meer op de voorpagina's van de financiële media. Dat komt
omdat het edelmetaal sinds het hoogtepunt
in 2011, boven $1900, langzaam maar zeker
is afgegleden. De laatste twee jaar was er
sprake van een duidelijk gedefinieerd dalend trendkanaal. De reden om de goudprijs
te bespreken, is dat goud zich opmaakt voor
een stijging naar de bovenkant van het trendkanaal. Een aantal aspecten van het technische beeld begint te verbeteren. Zo is recent
de dalende weerstandslijn gebroken die binnen het trendkanaal zichtbaar is. Daarbij is
het positief dat de MACD-indicator onlangs
in opwaartse richting is gekruist. Een laatste
horde doet zich voor rond $1180, het niveau
van het 40-weeks gemiddelde. Als ook deze
horde is uitgenomen, kan de goudprijs verder stijgen naar de bovenkant van het trendkanaal rond $1275. <
GOUD
NEDERLAND
HOOP DOET LEVEN
Vorige week merkten we op dat steunniveaus goed hun werk doen. Nu worden ook weerstandsniveaus gebroken. Voor het eerst sinds lange tijd voegen
we daarom een nieuw koopadvies toe: SBM Offshore.
ICT AUTOMATISERING
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
FUGRO laat zich van zijn beste kant zien.
De dalende trend waarin het aandeel gevangen zat, is nu gebroken. De eerste aanwijzing dat het neerwaartse momentum
aan kracht heeft verloren, was de succesvolle test van de steun op €15 van begin
oktober. Daaruit bleek dat de verkoopdruk
niet sterk genoeg was om de dalende trend
een krachtig vervolg te geven. Inmiddels is
Fugro opgeveerd vanaf het €15-niveau en
daarbij is de dalende weerstandslijn gebroken. Daarmee is het einde van de dalende
trend afdoende bewezen, een verwachting
die wordt ondersteund door het feit dat de
onderliggende MACD-indicator nu een positieve kruising laat zien. In de komende
weken ligt een meer zijwaarts koersverloop
in het verschiet. De bovengrens wordt daarbij gevormd door het 40-weeks gemiddelde,
dat zich iets boven €20 bevindt. Mocht Fugro deze weerstand breken, dan ontstaat een
interessant opwaarts potentieel naar het
hoogtepunt van 2015, rond €27. Voorlopig
beperkt de genoemde ondergrens rond €15
echter het neerwaarts potentieel. Wel wordt
het advies verhoogd naar 'houden'.
ICT AUTOMATISERING heeft zich jarenlang in een stijgende trend bevonden.
Het technische koopadvies dat daarmee
gepaard ging, dateerde uit juni 2013. Maar
ook langjarige trends komen ooit aan hun
eind, en in het geval van ICT Automatisering is eigenlijk sprake van een gelijkma-
TECHNISCHE ANALYSE | 37
tige overgang naar een zijwaartse trend.
De koers komt namelijk al ruim een half
jaar nauwelijks van zijn plaats. Inmiddels
is het aandeel onder het 40-weeks gemiddelde terechtgekomen, een aanwijzing dat
de stijgende trend verzwakt is. De MACDindicator bevestigt dit negatieve beeld, met
een kruising tot onder de nullijn. Al met al
moeten we constateren dat het positieve
momentum verloren is gegaan. Erg is dat
niet, want het koopadvies heeft een fraaie
60% gerendeerd. Het innemen van nieuwe
posities is echter niet meer aan de orde.
ICT Automatisering kan zelfs afglijden naar
het steunniveau rond €5,90. Gelet op de genoemde verslechtering van het technische
beeld, is een adviesverlaging naar 'houden'
op zijn plaats.
SBM OFFSHORE is het eerste aandeel
sinds lange tijd dat boven een belangrijke
weerstand weet uit te bereiken. In het geval
van SBM is dat de weerstand rond €12,50.
Met dit wapenfeit is een nieuwe stijgende
trend gestart. Er tekent zich in de weekgrafiek namelijk duidelijk een patroon van
hogere toppen en bodems af. Net als bij de
hierboven besproken aandelen, is de bevestiging een positieve kruising van de MACDindicator. Het beeld is nu sterk genoeg om
te kunnen rekenen op een verdere stijging
in de komende maanden. Een logisch richtpunt daarvoor is het hoogtepunt uit 2013,
dat dichtbij €16 ligt, maar waarschijnlijk
gaat dit koersniveau niet in een rechte lijn
worden bereikt. Tussentijdse correcties
bieden dan juist interessante aankoopmomenten. Gelet op de verbetering van het
technische beeld, is een adviesverhoging
naar 'kopen' gerechtvaardigd.
TKH is sinds eind 2014 hard gestegen.
De stijgende trend in de weekgrafiek is
in augustus dan ook uitgemond in een
historisch hoogtepunt boven €40. Dat er
vervolgens een correctie optreedt in het
koersverloop, is niet meer dan normaal en
past binnen de contouren van de stijgende trend. Minder normaal is de duur en
omvang van de correctie. Hierdoor zijn namelijk zowel de stijgende steunlijn als het
40-weeks gemiddelde gebroken. Deze grafiektechnische ijkpunten hadden tussen
€33-35 voor steun moeten zorgen, maar dat
is niet gebeurd. Daardoor hebben wij geen
vertrouwen meer in een structurele opmars
naar hogere koersniveaus. Integendeel: wij
zien over de komende weken eerder een
zijwaarts tot lager koersverloop. Ook hier
wordt de verzwakking in het technische
beeld ondersteund door een kruising van
de MACD-indicator tot onder de nullijn.
Gelet op het gebrek aan opwaarts potentieel, is het niet meer dan logisch dat het advies wordt verlaagd naar 'houden'.
DOCDATA heeft de smaak van de stijgende
trend weer te pakken. In de zomer werd deze trend nog flink onder druk gezet nadat
Docdata tot onder het 40-weeks gemiddelde was gezakt. Gelukkig had de onderliggende steunlijn voldoende kracht om een
verdere verzwakking van het technische
beeld te voorkomen. Inmiddels is er weer
voldoende koopinteresse en is het beleggers gelukt om het aandeel weer boven het
40-weeks gemiddelde te duwen. Daarmee
worden de stijgende trend en het positieve
technische beeld bevestigd. In de komende
weken is een verdere opmars waarschijnlijk. Het hoogtepunt van 2015, rond €23, zal
daarbij sneuvelen. Interessant wordt het
hoe Docdata zich gedraagt rond het €25-niveau. In april 1998 werd hier namelijk het
historische hoogtepunt neergezet. Mogelijk zal daar enige verkoopdruk ontstaan.
Tot die tijd houden we vast aan het bestaande koopadvies. <
SBM OFFSHORE
TKH GROEP
DOCDATA
ADVIEZEN NEDERLAND
Fugro
ICT Automatisering
SBM Offshore
TKH
Gemalto
Kardan
Randstad
Docdata
Heineken
Wessanen
advies
houden
houden
kopen
houden
houden
houden
kopen
kopen
kopen
kopen
adviesdatum
16-okt.-15
16-okt.-15
16-okt.-15
16-okt.-15
4-sep.-15
6-aug.-15
16-jan.-15
29-dec.-14
19-mei-14
26-apr.-13
startkoers
€18,60
€6,50
€13,06
€31,34
€60,58
€0,24
€41,40
€19,60
€52,13
€2,54
koersdoel
€16,00
€76,86
€25,00
€80,00
€13,00
resultaat
23,0%
12,2%
48,3%
243,6%
opmerking
breekt met dalende trend
gaat over in zijwaartse trend
nieuwe stijgende trend
valt uit stijgende trend
steunniveau op 57,50
test steun rond 0,18
goede steun rond 50
nieuw momentum
sterk trendprofiel
goede steun rond 8,50
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
38 | TECHNISCHE ANALYSE
EUROPA
VOORTMODDEREN
BNP PARIBAS
In tegenstelling tot Nederland, zijn er in Europa geen aandelen met een
tastbare verbetering van het technische beeld. Integendeel: BNP Paribas
en Deutsche Telekom vallen zelfs uit hun stijgende trend.
BNP PARIBAS zette begin dit jaar de
eerste stap in een nieuwe stijgende trend
nadat de weerstand op €51 was doorbroken. Een opmars naar het hoogtepunt van
de laatste zes jaar, rond €60, was toen niet
meer dan logisch en werd ook gerealiseerd.
In augustus faalde echter een tweede poging om het weerstandsniveau te doorbreken. Opvallend is dat het €60-niveau sinds
eind 2009 al meerdere keren voor de nodige
verkoopdruk heeft gezorgd. Tot op de dag
van vandaag drukt deze weerstand een belangrijk stempel op het technische beeld.
Inmiddels is de koers teruggevallen tot de
oude weerstand, die nu als steun fungeert
op €51. Het 40-weeks gemiddelde is daarbij gesneuveld. Al met al is er onvoldoende
houvast om te spreken van een stijgende
trend. Eerder is er sprake van een zijwaarts
koersverloop, tussen €51 aan de onderkant
en €60 aan de bovenkant. Uit dit zijwaartse trendprofiel kan niets anders dan een
houdadvies volgen.
DEUTSCHE TELEKOM kende een goede
start van 2015, met een doorbraak tot boven de weerstand rond €13. De acceleratie van de stijgende trend wist het aandeel
in april zelfs tot boven de €17 te brengen.
De daaropvolgende correctie past op zich
prima binnen het technische beeld. Twijfels over een voortzetting van de stijgende
trend kregen wij in juli, bij het onvermogen
van Deutsche Telekom om uit te stijgen
boven het hoogtepunt van dit jaar. Inmiddels is de koers van het aandeel ook onder
het 40-weeks gemiddelde gezakt. Al met al
raakt hiermee het technische beeld beschadigd. Wij verwachten dan ook geen sterke
koersontwikkeling in de komende weken
tot maanden, maar eerder een zijwaarts tot
lager koersverloop met €13 als ondergrens.
Het gebrek aan opwaarts momentum wordt
bevestigd door de kruising van de MACDindicator tot onder de nullijn. Een adviesverlaging naar 'houden' is onvermijdelijk.
AB INBEV staat in de schijnwerpers sinds
de aangekondigde fusie met SABMiller.
Echter, gezien de koersreacties heeft het
voor beleggers allemaal niet zo veel om
het lijf. Het aandeel bevindt zich namelijk
in een neutraal technisch beeld, en wordt
in evenwicht gehouden door positieve en
negatieve elementen. Negatief is dat AB
Inbev zich alweer enkele maanden onder
het 40-weeks gemiddelde bevindt. Positief
is dat het aandeel nog steeds leunt op de
langjarige stijgende steunlijn rond €95, die
het koersverloop beschermt. Uiteindelijk
verwachten wij dat de positieve krachten
zullen winnen. Een bewijs daarvoor wordt
echter pas geleverd als het aandeel op basis
van een weekslotkoers eindigt boven €105.
Tot die tijd voelen wij ons het meest comfortabel bij een houdadvies. <
DEUTSCHE TELEKOM
AB INBEV
ADVIEZEN EUROPA
BNP Paribas
Deutsche Telekom
Adecco
Bayer
AB Inbev
Klépierre
BASF
Deutsche Post
Santander
Sanofi
advies
houden
houden
houden
houden
houden
houden
houden
houden
verkopen
houden
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
adviesdatum
16-okt.-15
16-okt.-15
2-okt.-15
11-sep.-15
4-sep.-15
4-sep.-15
14-aug.-15
13-jun.-15
29-mei-15
9-okt.-15
startkoers
€54,99
€15,15
€71,10
€118,90
€95,39
€38,81
€76,29
€26,45
€6,48
€86,03
koersdoel
€5,80
-
resultaat
20,0%
-
opmerking
gaat over in zijwaartse trend
houdt stijgende trend niet vol
test steun rond 70
stevige steun rond 108
technische beeld neutraal
test steun rond 38
veert op van steun rond 65
veert op van steun rond 23
negatief koersbeeld
verlaat stijgende trend
TECHNISCHE ANALYSE | 39
VERENIGDE STATEN
NIEUWE WEG OMHOOG
AMAZON
Vorige week bespraken we General Electric en McDonald's, die boven
weerstanden uitbreken en nieuwe stijgende trends starten. Ook Amazon
en Philip Morris International staan in de schijnwerpers.
AMAZON (AMZN) startte in februari een
nieuwe stijgende trend. Toen in april de
weerstand op $405 werd gebroken, kreeg
het technische beeld een positieve impuls
en sindsdien heeft de stijgende trend zich
voortgezet. Inmiddels laat het aandeel de
hoogste weekslotkoers in zijn beursgeschiedenis zien, en dat is een krachtige
bevestiging van de stijgende trend. Wij verwachten dat Amazon zich in de komende
weken moeiteloos opwerkt naar het eerder
gestelde koersdoel op $600. Tussentijdse
correcties vinden een goed vangnet in de
vorm van de stijgende steunlijn onder de
bodems vanaf begin 2015. Op dit moment
bevindt de steunlijn zich rond $530. Elke
terugval hiernaartoe zien wij als een goedkoop instappunt om verder te profiteren
van het positieve trendbeeld. Alle reden om
het bestaande koopadvies nogmaals onder
de aandacht te brengen.
PHILIP MORRIS INTERNATIONAL (PM)
heeft lang gekwakkeld. In de weekgrafiek
is te zien dat het aandeel zich eigenlijk al
meer dan een jaar binnen een brede bandbreedte beweegt. Aan de onderkant is deze
bandbreedte begrensd door een tweetal
bodems rond S76. Aan de bovenkant fungeren enkele koerstoppen rond $91 als bovengrens. Binnen de bandbreedte breekt
Philip Morris nu een dalende weerstandslijn, wat een teken is van kracht. Wij gaan
er dan ook van uit dat zich in de komende
weken een verdere opmars zal voordoen
naar de bovenkant van de bandbreedte,
rond $91. Een aanvullend positief element
van het technische beeld is de onderliggende relatievesterktelijn. Na een jarenlange
dalende trend, ontstaat hier nu een nieuwe
stijgende trend. Dat betekent dat beleggers
meer interesse hebben in Philip Morris dan
in andere aandelen binnen de S&P500. Het
zou ons dan ook niet verbazen als Philip
Morris uiteindelijk de bandbreedte aan de
bovenkant zal verlaten. Tot het zo ver is,
handhaven wij het houdadvies.
PHILIP MORRIS INTERNATIONAL
WAL-MART (WMT) laat zien dat niet alle
Amerikaanse aandelen de weg omhoog vinden. In het geval van Wal-Mart bleek al in
augustus dat een dalende trend onvermijdelijk was. Toen sneuvelde namelijk het belangrijke steunniveau rond $72. Inmiddels
maakt de dalende trend een versnelling
door. Het koersdoel op $56 is weliswaar
binnen handbereik, maar voorlopig zien
wij de huidige trend nog niet keren. Ook
relatief, ten opzichte van de brede S&P500,
is het kommer en kwel. Ook daar maakt de
dalende trend een versnelling door. Daarmee is zowel het absolute als het relatieve
technische beeld negatief. Vandaar dat wij
het nodig vinden om het bestaande verkoopadvies nogmaals onder de aandacht te
brengen. <
WAL-MART
ADVIEZEN VERENIGDE STATEN
General Electric
McDonald's
Verizon Communications
Johnson & Johnson
Procter & Gamble
Wal-Mart
Manpowergroup
Philip Morris International
Amazon
Microsoft
advies
kopen
kopen
verkopen
verkopen
verkopen
verkopen
kopen
houden
kopen
houden
adviesdatum
16-okt.-15
16-okt.-15
18-sep.-15
4-sep.-15
21-aug.-15
21-aug.-15
19-jun.-15
15-mei-15
6-feb.-15
30-jan.-15
startkoers
$28,98
$104,82
$44,57
$91,31
$71,84
$66,54
$90,32
$86,57
$374,28
$40,40
koersdoel
$117,00
$41,00
$83,00
$56,00
$97,00
$600,00
-
resultaat
-0,3%
-7,6%
-4,3%
11,5%
-3,5%
52,5%
-
opmerking
breekt door weerstand rond 28
breekt uit
weerstand rond 45
weerstand rond 98
eerste weerstand rond 75
bevestigt dalende trend
op weg naar koersrecord op 97
technisch beeld verbetert
sterke trend
blijft binnen bandbreedte
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
40 | KOERSWIJZER
AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS
advies
advies
advies
koers
verschil
beurs-
omzet
eigen ver-
dividend
dividend
div. rend.
winst
winst
winst
k/w
zie
FA
TA
20-10
ult. in %
waarde
gem.
mogen '14
2014
2015
2015 in %
2014
2015 (t)
2016 (t)
2015
nr.
31
BOUW & INFRASTRUCTUUR
Arcadis
k
v
23,34
-6,38
1983,9
165.373
10,67
0,60
0,66
2,81
1,23
1,80
2,15
13,0
Ballast Nedam
a
v
0,29
-92,14
5,7
54.918
0,56
-
-
-
-7,10
0,01
0,61
58,6
37
BAM
k
k
4,58
77,87
1232,0
1.604.427
3,07
-
0,10
2,18
-0,02
0,30
0,42
15,3
43
Boskalis Westminster
h
h
41,96
-7,69
5314,0
244.390
25,15
1,60
1,65
3,93
2,76
2,90
3,09
14,5
36
Grontmij
v
h
5,01
41,97
394,3
14.311
1,51
-
0,10
1,99
0,30
0,20
0,40
25,1
23
Heijmans
h
v
6,34
-29,12
134,8
90.970
12,11
-
0,10
1,58
-2,70
0,50
1,10
12,7
42
OCI
v
h
24,03
1,42
5155,1
334.556
12,08
-
0,00
0,00
0,74
1,21
2,24
19,9
36
Oranjewoud
v
o
4,95
-3,34
281,9
150
7,00
-
-
-
-0,47
-
-
-
21
AkzoNobel
h
h
60,03
4,13
15116,9
534.007
25,31
1,45
1,60
2,67
2,16
4,60
4,50
13,1
30
DSM
h
v
45,65
-9,86
8390,0
682.161
32,72
1,65
1,70
3,72
0,62
2,40
3,00
19,0
32
Esperite
h
h
2,15
44,20
22,0
53.204
2,08
-
-
-
-0,52
-0,55
-0,15
-
35
Galapagos
h
k
45,08
191,03
1740,0
263.677
5,28
-
-
-
-1,14
0,35
-1,36
128,8
42
Kiadis Pharma
h
o
11,15
-
154,9
646
0,20
-
-
-
-0,59
-1,20
-0,80
-
43
Pharming
h
v
0,30
-21,85
126,2
2.300.955
0,07
-
-
-
-0,02
-0,10
0,00
-
42
CHEMIE & (BIO)FARMA
DETACHERING
Brunel
h
h
16,45
20,92
835,4
36.772
6,58
0,70
0,75
4,56
0,99
1,09
1,23
15,1
34
DPA
o
h
1,62
-1,64
81,0
6.400
1,02
0,05
0,08
4,93
0,03
0,12
0,13
13,5
14
39
Randstad
k
k
50,88
27,01
9242,5
653.713
18,10
1,29
1,60
3,14
2,54
3,26
3,84
15,6
Source Group
o
o
2,16
-8,47
16,6
41
-0,45
-
-
-
0,49
-
-
-
-
USG People
k
k
13,06
39,88
1067,5
535.720
5,90
0,16
0,20
1,53
0,89
0,96
1,20
13,6
27
34
FINANCIËLE INSTELLINGEN
Aegon
h
v
5,34
-14,76
11357,3
7.046.557
13,10
0,23
0,24
4,50
0,60
0,66
0,74
8,1
Bever
o
o
2,73
70,63
46,6
0
4,97
-
-
-
0,16
-
-
-
-
BinckBank
k
h
7,89
11,97
566,2
147.051
6,20
0,41
0,45
5,70
0,74
0,80
0,89
9,9
31
Delta Lloyd
h
v
7,26
-60,07
1668,2
2.431.523
12,01
1,03
1,03
14,18
1,90
2,09
2,36
3,5
33
Euronext ^
v
h
39,00
45,53
2727,2
60.615
4,88
0,84
1,10
2,82
1,69
2,20
2,30
17,7
37
Flow Traders
h
o
35,06
-
1652,0
47.512
-
-
1,35
3,85
1,46
2,70
3,00
13,0
37
ING
h
h
12,87
18,79
49865,6
12.517.520
15,12
-
0,40
3,11
1,00
1,10
1,16
11,7
42
Intertrust
h
o
15,65
-
1335,4
1.549.104
-0,09
-
-
-
-
-
-
-
43
KAS Bank
v
h
10,37
4,63
164,5
7.099
12,38
0,64
0,64
6,17
0,72
1,46
1,60
7,1
34
NN Group
v
k
28,00
12,70
9535,6
675.866
62,76
0,57
1,10
3,93
1,72
1,89
2,06
14,8
32
Van Lanschot
v
k
21,70
24,71
901,5
10.742
32,93
0,40
0,45
2,07
1,28
1,40
1,53
15,5
42
HANDEL (CONSUMENTEN)
Ahold
h
k
17,45
18,26
14513,9
3.479.886
5,81
0,48
0,53
3,01
0,90
1,04
1,13
16,8
35
Beter Bed
k
h
19,90
15,73
436,5
19.381
3,13
0,65
0,94
4,74
0,77
1,05
1,31
19,0
36
35
GrandVision
h
o
24,48
-
6258,0
168.067
2,63
-
0,29
1,17
12,86
0,89
0,99
27,6
Macintosh º
v
v
1,06
-70,56
27,3
391.902
4,38
-
-
-
-4,20
-0,05
0,39
-
43
Sligro
h
k
34,06
8,98
1499,4
20.328
12,88
1,10
1,22
3,57
1,58
1,89
2,06
18,0
43
Acomo
h
h
21,81
14,70
527,6
16.268
6,33
1,10
1,15
5,27
1,40
1,45
1,60
15,0
32
Fagron ^
k
v
18,81
-45,82
637,7
232.997
4,89
1,00
1,15
6,11
1,52
2,00
2,20
9,4
42
HANDEL (ZAKELIJK)
MTY Holdings
o
o
3,00
-48,36
-
0
1,06
-
-
-
-0,20
-
-
-
-
Reesink
h
o
81,20
8,99
112,3
729
63,64
3,50
3,50
4,31
7,10
7,10
7,50
11,4
18
KPN
ARCELORMITTAL
De Belgische divisie Base heeft een schikking
getroffen met zijn concurrenten in een geschil
over tarieven. Base ontvangt een vergoeding
van €66 mln.
China kondigde aan dit jaar zijn staalexport
sterk te vergroten, wat zorgt voor een overschot op de markt en lagere prijzen. Arcelor
verloor deze week 11,6%.
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
KOERSWIJZER | 41
AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS
advies
advies
advies
koers
verschil
beurs-
omzet
eigen ver-
dividend
dividend
div. rend.
winst
winst
winst
k/w
zie
FA
TA
20-10
ult. in %
waarde
gem.
mogen '14
2014
2015
2015 in %
2014
2015 (t)
2016 (t)
2015
nr.
h
k
0,64
1,50
1,70
9,5
Aalberts
k
h
Accell
h
k
HANDEL (ZAKELIJK)
Stern
14,29
9,88
84,4
2.892
23,72
-
0,10
0,70
33
26,76
9,05
2937,6
302.092
10,63
0,46
0,52
1,94
1,52
1,76
1,96
15,2
34
19,80
45,59
486,8
11.036
10,92
0,61
0,71
3,59
1,06
1,25
1,45
15,8
31
31
INDUSTRIE
Accsys #
h
o
0,92
17,95
82,6
9.172
0,53
-
-
-
-0,07
0,00
0,00
306,7
AMG
h
h
7,15
5,89
202,2
35.742
3,66
-
-
-
0,60
0,85
1,11
8,4
20
Aperam
h
h
29,05
18,16
2267,0
616.395
34,29
-
0,31
1,05
0,91
2,10
2,40
13,8
40
ArcelorMittal
h
v
5,31
-41,59
8718,3
16.719.640
27,12
0,18
0,21
3,90
-0,46
0,50
0,44
10,6
40
Batenburg
h
h
19,41
19,05
46,5
350
15,11
0,60
0,80
4,12
0,81
1,10
1,75
17,6
39
Holland Colours #
h
o
43,26
16,92
37,2
20
30,21
2,00
2,10
4,85
4,02
5,00
5,50
8,7
23
Hunter Douglas
k
h
36,50
5,86
1326,4
899
28,13
1,24
1,35
3,70
3,31
3,30
-
11,1
20
Hydratec
o
o
35,40
11,85
43,3
36
31,32
1,37
-
-
2,91
3,00
-
11,8
-
Inverko
v
o
0,05
-57,80
4,1
252.686
0,07
-
-
-
-
-
-
-
40
Kendrion
h
h
21,32
-1,39
284,1
11.644
11,62
0,85
1,00
4,69
1,56
1,70
2,00
12,5
35
Nedap
h
h
28,50
6,42
193,9
1.201
8,46
1,25
1,25
4,39
1,46
1,60
2,12
17,8
26
Porceleyne Fles º
o
o
9,10
-4,21
6,9
2
12,41
-
-
-
0,20
-
-
-
11
Roto Smeets
v
o
4,50
21,62
15,0
743
9,81
-
-
-
-4,92
-
-
-
35
Ten Cate
a
h
24,38
30,42
670,3
97.386
16,31
0,50
0,50
2,05
0,91
1,20
1,50
20,3
42
LOGISTIEK
Air France-KLM ^
v
v
6,29
-21,02
1844,5
1.870.802
-2,11
-
-
-
-1,81
-0,41
0,50
-
43
IMCD
v
o
32,02
13,55
1718,7
26.598
10,09
0,20
0,48
1,51
0,72
1,76
2,04
18,2
34
PostNL
h
h
3,63
17,06
1622,3
2.745.865
-1,07
-
-
-
0,51
0,48
0,49
7,5
43
TNT Express
a
h
7,55
36,24
4229,8
4.574.219
4,96
0,08
0,09
1,23
-0,36
0,24
0,29
31,6
43
Vopak
v
v
35,87
-16,75
4634,7
310.637
14,88
0,90
0,93
2,58
2,20
2,45
2,55
14,6
35
49
MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT
Ajax #
o
o
8,67
-7,36
153,1
163
4,80
-
-
-
1,20
-
-
-
Brill, Koninklijke
h
o
23,43
-8,94
44,0
500
14,37
1,15
1,17
4,99
1,31
-
-
-
9
RELX
h
k
15,11
17,13
33308,9
2.339.662
2,63
0,36
0,42
2,76
0,55
0,85
0,91
17,8
31
Snowworld #
h
o
7,05
-11,26
20,8
107
2,54
-
0,23
3,26
0,61
0,64
0,83
11,0
22
Telegraaf Media Groep
v
v
4,09
-32,86
186,8
2.912
5,41
-
-
-
-0,73
0,27
0,26
15,4
27
Thunderbird Resorts ($)
o
o
0,44
18,92
10,8
29.430
0,35
-
-
-
-0,49
-0,16
-0,06
-
-
Wolters Kluwer
h
k
29,79
17,50
9022,2
1.190.227
7,03
0,71
0,75
2,52
1,58
1,85
1,99
16,1
38
Fugro º
h
h
17,93
3,85
1551,5
641.096
17,88
-
0,75
4,18
2,04
2,16
2,40
8,3
43
Royal Dutch Shell (*€) º
h
v
24,21
-12,49
156709,0
7.316.530
43,83
1,88
1,88
6,84
3,57
2,50
2,90
11,0
32
SBM Offshore (*€)
h
k
13,04
33,32
2757,3
1.227.022
14,88
-
-
-
1,67
1,80
2,00
8,2
43
OLIE & OFFSHORE
PARTICIPATIEMAATSCHAPPIJEN
AP Alternative Inv. ($)
o
o
34,50
17,07
2695,9
11.342
26,99
-
-
-
-
-
-
-
-
HAL Trust
h
o
164,00
30,42
12556,3
6.317
85,12
5,05
5,72
3,49
7,64
7,94
8,69
20,7
14
Kardan (*€)
h
h
0,20
-8,60
24,4
355.483
0,79
-
-
-
0,05
-
-
-
23
Pershing Square ($)
k
o
22,30
-7,08
5225,2
149.659
27,08
-
-
-
-
-
-
-
24
Tetragon ($)
h
o
9,60
-3,03
1321,4
21.635
13,24
0,63
0,63
6,56
1,00
1,24
1,08
7,8
26
Value8
k
v
9,70
-8,45
78,3
5.014
8,50
0,13
0,14
1,44
0,81
0,85
-
11,4
36
TECHNOLOGIE
ASM International
k
h
31,36
-10,67
2134,0
206.162
26,49
0,54
0,60
1,91
2,16
2,75
2,20
11,4
32
ASM Lithography
h
h
77,64
-13,25
34675,3
2.064.818
17,34
0,70
0,75
0,97
2,74
3,10
3,90
25,0
42
38
BE Semiconductors
k
h
16,03
-13,52
650,2
267.776
8,21
1,50
0,50
3,12
1,90
1,05
0,90
15,3
Docdata
v
k
21,91
10,66
153,3
104.452
6,31
0,55
21,55
-
1,05
-
-
-
43
Neways
h
h
7,80
9,98
88,9
1.891
5,79
0,24
0,15
1,92
0,66
0,57
1,00
13,7
10
38
Philips
h
h
22,41
-7,20
21507,3
2.736.897
11,52
0,80
0,80
3,57
0,46
1,15
1,25
19,5
RoodMicrotec
h
h
0,23
-7,60
11,8
100.945
0,07
-
-
-
-0,04
-0,02
0,01
-
36
TKH
k
h
31,11
18,00
1318,1
139.078
12,45
1,00
1,15
3,70
2,23
2,50
2,76
12,4
43
TomTom
h
k
9,39
69,89
2240,6
1.220.416
3,92
-
-
-
0,10
0,05
0,15
187,9
43
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
42 | KOERSWIJZER
AANDELEN AMSTERDAMSE BEURS
advies
advies
advies
koers
verschil
beurs-
omzet
eigen ver-
dividend
dividend
div. rend.
winst
winst
winst
k/w
zie
FA
TA
20-10
ult. in %
waarde
gem.
mogen '14
2014
2015
2015 in %
2014
2015 (t)
2016 (t)
2015
nr.
40
TECHNOLOGIE (SOFTWARE & DIENSTVERLENING)
AND
h
k
3,80
26,57
13,8
4.352
3,49
-
-
-
0,69
0,70
0,75
5,4
Ctac
o
o
1,90
-3,89
24,4
1.975
0,93
-
-
-
0,14
0,17
0,17
11,2
-
Gemalto
h
h
61,38
-9,64
5490,0
292.056
26,92
0,42
0,48
0,78
2,55
2,50
2,80
24,6
36
ICT Automatisering
h
h
6,37
9,60
55,7
493
3,88
0,23
0,23
3,61
0,56
0,60
0,65
10,6
43
Imtech
h
v
0,04
-98,96
4,9
121.155
2,33
-
-
-
-19,90
-0,79
0,00
-
33
Nedsense
o
o
0,10
-37,50
2,9
8.916
0,11
-
-
-
-0,11
-
-
-
-
Ordina º
v
v
1,00
-20,32
93,9
125.089
1,56
0,02
-
-
0,01
0,05
0,05
20,0
39
Tie Kinetix #
o
o
7,30
23,21
9,2
2.772
4,90
-
-
-
0,41
-0,38
-
-
22
Altice
v
h
19,99
-
21291,9
267.657
19,03
-
-
-
-0,49
0,79
1,29
25,4
41
KPN
h
k
3,22
23,65
13647,7
18.723.680
1,08
0,07
0,10
3,14
0,04
0,06
0,08
57,5
31
TELECOMMUNICATIE
VASTGOEDBELEGGINGSFONDSEN1
Eurocommercial Properties #
k
k
42,25
20,13
2025,8
89.446
29,09
1,98
1,96
4,64
1,96
2,04
2,15
20,7
36
Groothandelsgebouwen
h
o
40,20
21,82
61,0
40
43,69
1,55
-
-
2,85
3,35
-
12,0
20
Klépierre ^
h
h
41,31
15,60
13061,5
306.739
11,34
1,60
1,72
4,15
3,27
2,09
2,19
19,8
25
Nieuwe Steen Investments
v
v
3,94
6,87
565,9
231.117
5,50
0,25
0,23
5,84
-0,96
0,31
0,29
12,7
32
Unibail-Rodamco
h
h
240,65
13,06
23915,2
269.871
171,67
9,60
9,65
4,01
10,92
10,25
11,39
23,5
25
Vastned Retail
h
h
42,10
12,42
804,1
31.011
45,49
2,00
2,07
4,91
2,45
2,25
2,32
18,7
10
Wereldhave
h
h
54,94
-3,61
2214,9
154.048
49,07
2,87
2,90
5,28
2,97
3,25
3,45
16,9
27
Yatra Capital #
v
o
5,71
65,99
27,8
1.073
5,59
-
-
-
-
-
-
-
24
VOEDING & DRANK
Corbion
h
k
21,02
58,87
1313,3
170.966
8,15
1,02
0,39
1,83
-0,34
1,10
1,15
19,2
19
Lucas Bols #
k
o
19,50
-
243,3
13.722
12,26
-
0,70
3,59
0,42
1,10
1,37
17,7
26
Heineken
v
k
78,93
33,89
45406,3
970.021
23,35
1,10
1,24
1,57
3,05
3,44
3,75
23,0
43
Refresco-Gerber
h
o
14,43
-
1165,9
36.175
4,45
-
-
-
0,41
0,78
1,10
18,5
34
Unilever
v
h
40,04
22,66
120185,2
6.039.771
5,02
1,14
1,20
3,01
1,82
1,81
1,82
22,1
43
Wessanen
h
k
9,11
73,38
689,2
110.856
2,03
0,10
0,10
1,10
0,28
0,33
0,35
27,6
18
verschil
ult. in %
beurswaarde
winst
2016 (t)
k/w
2015
zie
nr.
INTERNATIONALE AANDELEN
advies advies
FA
TA
koers
20-10
omzet
gem.
eigen ver- dividend dividend div. rend. winst
mogen '14
2014
2015
2015 in % 2014
winst
2015 (t)
CHEMIE & (BIO)FARMA
Air Liquide
k
h
109,00
5,98
37639,4
713.083
34,38
2,55
2,69
2,47
4,85
5,40
5,70
20,2
32
BASF
h
h
71,50
2,32
65836,6
2.827.550
30,70
2,80
2,89
4,04
5,61
5,50
6,00
13,0
35
Bayer
k
h
110,01
-2,65
91377,7
2.026.521
24,45
2,25
2,50
2,27
4,14
7,25
8,10
15,2
35
Biogen ($)
k
v
265,81
-21,69
62510,3
3.208.169
45,98
-
-
-
12,42
15,78
17,61
16,8
37
DuPont ($)
h
v
57,19
-18,58
51747,7
5.186.549
14,78
1,84
1,87
3,27
4,01
3,10
3,50
18,4
41
Gilead Sciences ($)
k
h
101,66
7,85
149196,8
9.363.150
10,78
-
1,29
1,27
7,95
11,73
11,62
8,7
37
Johnson & Johnson ($)
k
v
97,59
-6,67
270237,1
8.541.247
25,19
2,80
2,95
3,02
5,80
5,95
6,42
16,4
42
Linde
k
h
147,84
-4,12
27646,4
433.318
76,81
3,15
3,45
2,33
5,91
9,20
8,94
16,1
32
Merck ($)
k
v
50,39
-11,27
141930,2
11.449.598
17,32
1,76
1,80
3,58
3,49
3,49
3,77
14,4
33
NIEUWE STEEN INV.
DELTA LLOYD
Voor een bedrag van €143,5 mln heeft het
vastgoedfonds zeven kantoorpanden overgenomen. De acquisitie draagt per direct €0,04
bij aan het resultaat per aandeel.
Rabobank schat de kans op een emissie om
aan de Solvency II-eis te voldoen op 50%. Ook
de analisten van Barclays zijn somber over
Delta Lloyd, het aandeel daalde 13,4%.
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
KOERSWIJZER | 43
INTERNATIONALE AANDELEN
advies
advies
advies
koers
verschil
beurs-
omzet
eigen ver-
dividend
dividend
div. rend.
winst
winst
winst
k/w
zie
FA
TA
20-10
ult. in %
waarde
gem.
mogen '14
2014
2015
2015 in %
2014
2015 (t)
2016 (t)
2015
nr.
CHEMIE & (BIO)FARMA
Novartis (****)
k
h
88,90
-3,74
236378,5
4.278.691
26,46
2,60
2,68
3,01
5,23
5,27
5,55
17,6
33
Pfizer ($)
h
h
34,00
9,15
209689,8
19.317.320
11,61
1,04
1,12
3,30
2,26
2,00
2,35
17,0
33
Roche (CHF)
k
h
257,10
-4,74
219973,0
1.283.060
30,68
8,00
8,25
3,21
14,29
14,25
15,38
18,0
33
Sanofi
k
h
87,29
15,37
114774,0
2.589.200
42,87
2,85
3,06
3,51
5,50
5,28
5,92
16,5
42
Teva ($)
h
k
57,89
0,66
49206,5
5.436.592
27,48
1,38
1,39
2,40
0,00
5,29
5,50
10,9
31
Adecco (***CHF)
h
h
72,30
7,84
12440,1
723.262
22,00
2,36
2,25
3,38
3,62
4,40
5,00
15,1
39
Manpowergroup ($)
k
k
87,66
28,59
6732,0
551.542
38,32
0,98
1,60
1,83
5,30
5,40
6,10
16,2
39
Allianz
k
h
149,02
8,50
68115,9
1.206.424
139,39
6,85
7,20
4,83
13,71
14,35
15,06
10,4
33
AXA
h
k
22,92
19,32
56302,4
5.159.502
27,82
0,95
1,00
4,36
2,14
2,26
2,36
10,1
32
42
DETACHERING
FINANCIËLE INSTELLINGEN
Bank of America ($)
v
h
16,20
-9,45
169102,4
86.008.416
23,32
0,12
0,20
1,23
0,36
1,40
1,56
11,6
BNP Paribas
h
h
54,30
10,23
67788,6
2.407.396
75,13
1,70
1,60
2,95
4,70
5,46
5,90
9,9
43
Deutsche Bank
h
h
26,55
6,26
36640,4
5.916.095
53,09
0,75
1,50
5,65
1,34
2,80
3,50
9,5
42
23
Experian # (*p)
k
h
1090,00
0,18
10695,1
1.761.028
3,20
0,40
0,44
2,61
0,95
1,06
1,19
15,9
Goldman Sachs ($)
h
h
185,51
-4,29
83790,8
3.470.306
192,21
2,10
2,40
1,29
17,07
18,09
19,35
10,3
5
HSBC (*p)
k
v
515,60
-15,28
100611,9
17.813.330
10,21
0,50
0,55
6,91
0,83
0,90
0,96
8,8
29
JPMorgan Chase ($)
k
h
62,52
-0,10
231203,2
18.129.864
62,75
1,58
1,72
2,75
5,29
5,86
6,60
10,7
42
Santander
v
v
5,03
-28,12
72785,8
194.049.600
6,27
0,60
0,20
3,98
0,48
0,54
0,60
9,3
29
Carrefour
h
h
28,66
13,26
21227,3
4.323.257
13,85
0,68
0,74
2,59
1,55
1,63
1,80
17,6
43
Home Depot # ($)
h
k
122,85
17,03
157752,1
3.826.853
9,75
1,88
2,36
1,92
4,49
5,23
6,00
23,5
21
HANDEL (CONSUMENTEN)
LVMH
k
h
158,30
19,70
80401,0
754.823
45,28
3,19
3,58
2,26
11,80
7,53
8,49
21,0
31
Tesco # (p)
v
v
189,10
0,05
15337,9
24.792.220
1,81
-
-
-
9,40
8,90
11,72
21,2
41
Wal-Mart # ($)
h
v
58,75
-31,59
188349,1
36.315.240
25,37
1,96
2,00
3,40
4,99
4,89
5,16
12,0
43
Airbus
h
h
55,03
33,08
44561,9
2.486.385
8,99
1,07
1,43
2,59
2,99
3,45
3,58
16,0
41
Caterpillar ($)
v
v
70,27
-23,23
42347,0
5.799.666
27,92
2,80
3,01
4,28
5,88
4,60
4,70
15,3
40
Daimler
h
h
72,61
5,28
79264,3
2.927.792
41,67
2,45
3,02
4,16
6,51
7,00
8,80
10,4
40
General Electric ($)
h
k
28,78
13,89
290575,2
92.859.808
13,55
0,88
0,93
3,22
1,53
1,72
1,52
16,7
43
General Motors ($)
k
v
33,48
-4,10
53032,2
10.839.403
22,74
1,20
1,38
4,13
1,75
4,50
5,15
7,4
23
Hochtief
h
k
79,93
37,00
5603,0
223.008
44,89
1,72
1,90
2,38
3,64
3,75
4,40
21,3
37
INDUSTRIE
Siemens #
h
v
83,91
-10,49
74902,6
1.874.756
35,77
3,30
3,52
4,19
6,24
6,50
6,91
12,9
20
Vinci
h
k
57,95
27,33
34993,1
1.414.084
24,79
2,22
1,85
3,19
3,40
3,50
3,75
16,6
38
Volkswagen
v
v
99,30
-46,22
53307,0
1.937.018
499,27
4,80
-
-
21,84
10,61
15,19
9,4
40
LOGISTIEK
Deutsche Post
h
h
25,62
-5,26
32261,1
2.949.413
7,91
0,85
0,89
3,46
1,71
1,88
1,93
13,6
33
Lufthansa
h
h
13,54
-2,13
6402,5
5.773.458
8,71
-
0,43
3,14
0,12
2,39
2,40
5,7
43
MEDIA, RECREATIE & ENTERTAINMENT
Disney # ($)
k
h
109,84
16,62
185394,3
7.177.605
28,54
0,86
1,51
1,38
4,31
5,08
5,60
21,6
32
Vivendi
h
h
21,65
4,62
29617,0
5.274.917
16,81
1,00
1,99
9,20
0,46
0,53
0,58
40,5
37
MIJNBOUW
BHP Billiton # (*p)
h
v
1093,00
-15,60
59616,0
7.678.812
40,45
1,23
1,25
7,38
2,80
1,41
1,87
12,0
35
Glencore (*p)
v
v
113,50
-59,69
16165,3
56.812.120
3,58
0,17
0,06
3,42
0,33
0,40
0,11
4,4
42
DEUTSCHE POST
COCA-COLA
De postbezorger heeft een voorstel ingediend
om het tarief voor briefbezorging te verhogen
met 13% naar €0,70. Het is procentueel een
erg sterke prijsverhoging.
De kwartaalcijfers van de frisdrankproducent
stelden enigszins teleur. Lagere grondstofprijzen konden negatieve valuta-effecten niet
compenseren.
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
44 | KOERSWIJZER
INTERNATIONALE AANDELEN
advies
advies
advies
koers
verschil
beurs-
omzet
eigen ver-
dividend
dividend
div. rend.
winst
winst
winst
k/w
zie
FA
TA
20-10
ult. in %
waarde
gem.
mogen '14
2014
2015
2015 in %
2014
2015 (t)
2016 (t)
2015
nr.
MIJNBOUW
Rio Tinto (*p)
k
v
2428,00
-19,07
44499,6
3.979.568
39,39
2,13
2,23
5,95
3,51
2,62
2,33
14,3
42
Vale (ADR) ($)
h
v
4,46
-45,48
21747,7
21.262.002
46,50
0,31
0,45
10,09
0,08
0,32
0,51
13,9
31
Eon
h
v
9,52
-32,96
18951,5
11.964.950
13,35
0,50
0,50
5,25
0,84
0,78
0,81
12,2
38
Engie
h
v
15,26
-21,46
37600,8
6.440.712
22,98
1,00
1,00
6,55
1,14
1,14
1,16
13,4
38
NUTSBEDRIJVEN
OLIE & OFFSHORE
BP (*p)
v
v
376,55
-8,38
69908,9
25.384.850
6,15
0,39
0,34
5,85
0,66
0,40
0,50
14,5
19
Exxon Mobil ($)
v
v
80,83
-12,57
337016,5
13.785.438
43,43
2,70
2,70
3,34
7,60
4,50
5,50
18,0
19
Petrobras (ADR) ($)
v
v
4,94
-32,33
29839,0
29.439.178
-
-
-
-
1,20 (t)
1,00
1,10
4,9
21
Schlumberger ($)
k
v
75,55
-11,54
95604,7
10.507.718
30,07
1,60
1,60
2,12
5,57
4,50
5,20
16,8
43
Total
h
v
44,55
4,77
109114,6
5.633.163
31,70
2,44
2,44
5,48
4,24
3,40
4,60
13,1
19
L'Oréal
h
h
167,55
20,28
92771,1
645.580
35,96
2,70
3,09
1,84
5,09
6,16
6,56
27,2
28
Procter & Gamble # ($)
h
v
74,43
-18,29
201939,5
8.497.919
25,79
2,63
2,70
3,63
4,01
3,83
4,31
19,4
42
Alphabet ($)
h
h
650,28
23,87
456600,4
1.777.578
302,48
-
-
-
21,37
23,00
25,00
28,3
33
Amazon ($)
h
k
560,88
80,72
262329,3
4.311.303
22,97
-
-
-
-0,52
1,00
1,00
560,9
43
PERSOONLIJKE VERZORGING
TECHNOLOGIE
Apple # ($)
h
h
113,77
3,07
648798,7
40.019.084
19,56
1,84
2,00
1,76
6,49
7,25
8,00
15,7
Cisco Systems # ($)
h
h
28,50
2,46
144983,9
20.040.602
11,14
0,74
0,80
2,80
1,50
1,76
1,85
16,2
34
Facebook ($)
k
k
97,00
24,33
273450,4
25.367.084
15,97
-
-
-
1,12
1,40
1,80
69,3
42
35
Hewlett-Packard # ($)
h
v
28,56
-28,83
53635,7
10.645.245
14,44
0,62
2,76
9,65
2,66
1,95
-
14,6
IBM ($)
h
v
140,64
-12,34
137761,1
6.858.648
12,27
4,40
4,55
3,24
15,68
15,00
14,00
9,4
30
Intel ($)
k
v
33,44
-7,85
158973,8
41.000.216
11,94
0,96
0,96
2,87
2,39
2,15
2,45
15,6
28
Microsoft # ($)
h
h
47,77
2,84
381523,2
27.705.458
11,24
1,05
1,27
2,66
2,66
2,45
2,80
19,5
31
Oracle # ($)
h
v
36,86
-18,03
157194,2
15.549.699
11,13
0,54
0,60
1,63
2,27
2,52
2,56
14,6
39
SAP
h
h
66,50
14,14
82899,5
3.371.296
15,95
1,03
1,15
1,73
2,75
3,05
3,25
21,8
31
TELECOMMUNICATIE
AT&T ($)
v
h
33,75
0,48
207596,3
24.885.428
14,13
1,85
1,89
5,60
2,51
2,63
2,76
12,8
34
Deutsche Telekom
k
h
15,67
18,26
72669,9
10.725.540
7,39
0,50
0,54
3,44
0,65
0,73
0,86
21,3
43
Orange
h
h
14,32
1,17
38064,5
7.235.693
11,97
0,60
0,60
4,22
0,49
0,95
1,02
15,1
24
Telefónica
h
v
11,11
-5,73
54237,4
31.308.930
6,23
0,74
0,75
6,72
0,64
0,83
0,77
13,4
24
Verizon ($)
v
v
45,24
-3,29
183931,9
16.849.766
3,36
2,14
2,22
4,91
3,35
3,94
3,98
11,5
34
Vodafone # (p)
v
h
208,55
-6,33
55386,7
42.462.610
270,34
12,47
11,00
5,27
5,60
5,81
6,44
35,9
24
AB Inbev
h
h
102,40
9,10
163638,6
1.294.281
33,74
3,00
3,38
3,30
4,18
4,50
4,74
22,8
43
Coca-Cola ($)
h
v
42,29
0,17
183961,7
15.623.766
7,03
1,22
1,31
3,10
2,05
2,01
2,10
21,1
30
Danone
h
h
59,00
8,36
39087,5
1.873.100
17,93
1,45
1,57
2,66
2,63
2,88
3,09
20,5
43
McDonald's ($)
h
k
103,84
10,82
97797,6
7.673.230
13,65
3,29
3,44
3,31
4,85
4,70
5,15
22,1
42
VOEDING, DRANK & TABAK
Nestlé (CHF)
h
k
73,45
0,69
234666,2
7.057.401
22,55
2,24
2,25
3,07
3,44
3,39
3,53
21,7
43
Philip Morris International ($)
h
h
88,72
8,93
137443,8
5.241.876
-7,23
3,80
3,88
4,37
4,76
5,25
4,70
16,9
43
- koersen en kerncijfers zijn in €, tenzij anders vermeld.
- ADR: zie www.beleggersbelangen.nl/adr.htm
- k/w en dividendrendement berekend met recentste slotkoers valuta.
- beurswaarde: totale marktwaarde van alle uitstaande aandelen, in miljoenen.
- omzet: gemiddelde dagomzet in aandelen van de afgelopen
vijf dagen.
- eigen vermogen: totaal eigen vermogen gedeeld door het
aantal uitstaande aandelen.
- dividend over het boekjaar.
- dividendrendement: dividend boekjaar gedeeld door de
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
meest recente koers (maal 100%).
- het boekjaar wordt bepaald aan de hand van het jaar waarin het grootste deel valt; een boekjaar eindigend in maart
krijgt dus de naam van het jaar ervoor.
- winst: winst per aandeel; (t) = taxatie.
- k/w: meest recente koers gedeeld door de taxatie voor
winst per aandeel over boekjaar.
FA = langetermijnadvies, circa een jaar, op basis van
fundamentele analyse.
TA = advies op basis van technische analyse van weekdata
en langetermijntrends (3 à 6 maanden).
k = kopen v = verkopen h = houden a = aanmelden
o = geen oordeel, niet gevolgd
* = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in $.
** = koers in €, kerncijfers in aangegeven valuta.
*** = koers in aangegeven valuta, kerncijfers in €.
**** = koers en dividend in CHF, winst in $.
0 = keuzedividend # = gebroken boekjaar
1 = vastgoedbeleggingsfondsen: 'winst' is direct
beleggingsresultaat (dbr) per aandeel.
^ = geen hoofdnotering in Amsterdam, maar in Brussel
of Parijs.
• = eigen vermogen 2013
KOERSWIJZER | 45
OBLIGATIES, VALUTA'S, COMMODITIES
positie
ISIN-code
positie
openings
positie
koers
resultaat
zie
geopend
koers
gesloten
20-10
in %*
nr.
STAATSOBLIGATIES
Wereldwijd
Templeton Global Bond Fund
LU0029871042
9-nov.-10
$20,03
-
$19,20
8,6
38
Inflation-linked
DB x-tracker iBoxx Global Inflation-linked ETF
LU0290357929
9-nov.-10
€174,81
-
€211,12
20,8
42
Europa
iBoxx Euro Sovereigns Yield Plus ETF
LU0524480265
21-jul.-15
€162,35
-
€165,54
2,0
43
Europa
Amundi ETF Govr BondLowest Rated EuroMTS IG
FR0010892190
21-jul.-15
€216,44
-
€220,09
1,7
41
Gedekte obligaties
DWS Covered Bond Fund
DE0008476532
24-feb.-15
€55,40
-
€54,65
-1,4
41
Gedekte obligaties
Nordea-1 European Covered Bond Fund BP EUR
LU0076315455
24-feb.-15
€12,00
-
€11,94
-0,5
40
Investment grade
ABN Amro Covered Bond 3,625% 22/6/2020
XS0519053184
1-jul.-11
€97,51
-
€115,71
33,5
39
Investment grade
Credit Suisse 7,875% 02/24/2041
XS0595225318
18-feb.-14
$107,38
-
€103,75
4,0
35
Investment grade
Rabobank Ledencertificaat 6,5%
XS1002121454
18-feb.-14
€105,95
-
€110,65
14,4
42
Investment grade
Véolia Environnement 4,45% 01/29/2049
FR0011391820
18-feb.-14
€100,00
-
€103,39
8,6
38
Investment grade
Delta Lloyd 9% 08/29/42
XS0821168423
17-jun.-15
€122,50
-
€118,00
-2,4
37
BEDRIJFSOBLIGATIES
ETFS COCOA ETC
ETFS SHORT WHEAT ETC
EURO SOVEREIGNS YIELD PLUS ETF
3,75
90
166
80
164
3,50
3,25
jan
mrt
mei
jul
sep
Speculanten zetten in op hogere cacaoprijzen vanwege droog weer in Ghana.
jan
mrt
mei
jul
sep
21 jul 4 aug 18 aug 1 sep 15 sep 29 sep 13 okt
Goede weersvooruitzichten maken tarwe
goedkoper, waardoor de short-ETF wint.
De rente in landen als Italië en Spanje loopt
gestaag terug.
COMMODITIES
Cacao
ETFS Cocoa ETC
JE00B2QXZK10
18-jun.-13
$2,68
-
$3,70
38,0
43
Katoen
ETFS Cotton ETC
GB00B15KXT11
19-nov.-14
$1,98
-
$2,09
5,6
38
Maïs
ETFS Corn ETC
GB00B15KXS04
29-jul.-14
$1,33
-
$1,17
-12,3
41
Palladium
ETFS Physical Palladium ETC
JE00B1VS3002
16-okt.-12
$62,16
-
$66,44
6,9
40
Sojabonen
ETFS Soybean ETC
GB00B15KY542
14-okt.-15
$20,72
-
$20,59
-0,6
42
Tarwe
ETFS Short Wheat ETC
DE000A0V9YA0
17-jun.-15
$92,16
-
$91,35
-0,9
43
Zilver
iShares Silver Trust
US46428Q1094
6-jan.-12
$27,91
-
$15,19
-45,6
40
* inclusief ontvangen coupon
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
46 | EDUCATIE
STAP 2
CREDIT RATING NIET ALTIJD UP-TO-DATE
WAT IS HET BELANG
VAN RATINGS?
Het is belangrijk dat financiële partijen elkaar kunnen vertrouwen, weten
we sinds de crisis van 2008. Gebrek aan vertrouwen bemoeilijkt het geldverkeer. Credit rating-bureaus spelen veelal een grote rol bij het scheppen
van vertrouwen in financiële markten.
auteurs:
Jaap Barendregt,
Stephen Hendriks
S
telt u zich eens voor: een onderneming geeft een lening uit en u weet
weinig over de staat van de economische bedrijfshuishouding van die onderneming. Dan is het moeilijk om te beoordelen of de risico's van die lening voor u niet
te hoog zijn. Want wat is dan bijvoorbeeld
de kans dat het bedrijf de lening niet aflost
(het debiteurenrisico)? Voor een soepel
functionerende kredietmarkt is het nodig
dat die markt bekend is met de risico's van
een lening. Die betreffen dan uiteraard
het bedrijf zelf, maar er zijn meer risico's,
zoals die uit de omgeving van het bedrijf,
macro-economische ontwikkelingen en de
ontwikkelingen in de financiële markten,
die alle de koersen van leningen beïnvloeden. Een deel van die risico's wordt beoordeeld door de credit rating-bureaus, die de
kredietstatus van een emittent van schuld
beoordelen, zowel van bedrijven als van
landen.
STAP 1
HOE WERKEN CREDIT RATING-BUREAUS?
Een bedrijf dat succesvol een lening in de
markt wil zetten heeft baat bij bekendheid. De lening zal eerder belangstelling
opwekken als beleggers het idee hebben
dat zij voldoende over het bedrijf weten om
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
de risico's die bij de lening horen goed te
kunnen inschatten. Dan weten ze ook met
welke rente ze tevreden zijn. Een dergelijk
bedrijf huurt een rating-bureau in voor
een objectieve beoordeling. Het onderzoek
is vooral gericht op de (toekomstige) capaciteit van het bedrijf om de coupons te
betalen en de lening af te lossen. Gekeken
wordt onder meer naar de kracht van de
balans, de marktpositie van het bedrijf, te
verwachten ontwikkelingen in de markten,
en de kwaliteit van het management. Het
bedrijf moet, kortom, examen afleggen.
Ook van de kant van het bedrijf vergt het
dus inspanningen en geld om een credit
rating te krijgen. Daar staan de voordelen
van makkelijker toegang tot de leenmarkt
tegenover, en mogelijk een lagere coupon
door grotere bekendheid. Voor het middenen kleinbedrijf is het veelal te duur om een
kredietstatus te krijgen. Hun onbekendheid dwingt ze daardoor vaak om de lening
bij een bank aan te vragen die op haar beurt
een risico-analyse maakt. De behoefte aan
een kredietstatus heeft ook geleid tot het
ontstaan van kleinere credit rating-bureaus
naast de grote drie Amerikaanse (Fitch,
Moody's en S&P), zoals in Duitsland Euler
Hermes, en het grotere Chinese Dagong.
Naarmate de kredietstatus van het bedrijf
(of een land) hoger is, betaalt het een lagere coupon. De kredietstatus kan variëren
van AAA (of Aaa) tot D, waarbij de risico's
voor de geldverstrekker toenemen. Credit
rating-bureaus hebben tevens de verplichting hun beoordeling van tijd tot tijd te
toetsen. Als de omstandigheden voor of
binnen het bedrijf of land verslechteren of
verbeteren, kan de kredietstatus worden
gewijzigd.
FUNCTIONEREN DE BUREAUS ALTIJD
NAAR BEHOREN?
Door de laatste crisis zijn ook de zwakke
kanten van de ratings naar voren gekomen.
Zo is de kwaliteit van de evaluatie van bestaande ratings soms onder de maat gebleken. De actualiteit wordt niet altijd goed
bijgehouden, waardoor een rating te laat
wordt gewijzigd. Ook kan de rating-bureaus
verweten worden dat zij afgeleide producten in het verleden te hoog zijn blijven
waarderen, zoals de voor de financiële crisis bedachte gesecuritiseerde producten.
Hun te hoge kredietstatus leidde tot een
te lage risicobeoordeling van de financiële markten. Dat heeft de financiële crisis
waarschijnlijk verergerd, omdat zij toen
die crisis zich aandiende het wantrouwen
in de markten versterkte. Ook is de rating-bureaus verweten dat zij hun beoordelingen pas naar beneden bijstelden toen de
crisis zich eenmaal had aangediend. Dit
zou de crises ook hebben verergerd. De actualiteit van de ratings is dus een probleem.
STAP 3
WAT IS DE RELATIE MET RENDEMENT?
Een hogere kredietstatus betekent een lager coupon vanwege het lagere debiteurenrisico. Dat laat onverlet dat er ook marktrisico's zijn, zoals de hoogte van de inflatie
die de coupon minder waard maakt, en de
staat van de financiële markten. Menige lening van een bedrijf met hoge kredietstatus
belandde in 2008 onder de waarde van uitgifte. Daar staat tegenover dat leningen met
hogere kredietstatus minder fel reageerden
dan die met een lagere.
Een hoger risico (bij een lagere kredietstatus) biedt wel degelijk mogelijkheden tot
een hoger rendement. De kans dat de coupon altijd wordt ontvangen en dat de aflossing te allen tijde plaatsvindt is kleiner,
maar de coupon is hoger. Het is aan de belegger om die twee tegen elkaar af te wegen.
Elke belegger heeft een eigen risicohouding. Er zijn beleggers die bewust leningen
met een lage kredietstatus kopen omdat
voor hen de hogere coupon voldoende compensatie biedt. Een belegger moet naast de
rating altijd zijn eigen analyse maken met
behulp van marktgegevens die hem ter beschikking staan, zoals koersontwikkelingen en wanbetalingspercentages in de bedrijfssector. De belegger moet ook goed op
de hoogte zijn van wat het prospectus van
de lening meldt over ratingwijzigingen. <
EDUCATIE | 47
Bedrijf boven staat
foto: ANP
OVERNAMEGEVAAR
foto: ANP
Lagere rating dreigt door overname SABMiller.
Het overnamebod van
$106 mrd van AB Inbev
op SABMiller leidde er
toe Moody's de credit
rating van de bierbrouwer 'under review'
zette, een stap op weg
naar verlaging. Overnames kunnen echter
ook gunstig uitpakken.
Zo werd na de overname door Vodafone
in 2014 de rating van
Kabel Deutschland door
Moody's van high yield
naar investment grade
verhoogd.
NARE VERRASSING
De rating van ArcelorMittal werd verlaagd.
KREDIETSTATUS VAN DE VS
Op 5 augustus 2011 bracht S&P de rating
van de VS terug van AAA naar AA+. Het
bureau betwijfelde of de VS de overheidsfinanciën op orde zou krijgen. Sindsdien
zijn er door het gebruik van schuldplafonds inderdaad problemen gebleven.
De verlaging had echter geen effect op de
tienjaarsstaatsrente, doordat Amerikaanse
staatsschuld voor vele leningen een standaard is; de rente daalde net als de Duitse
rente door.
Nadat Moody's de rating van ArcelorMittal
medio 2013 verlaagde,
lostte het staalconcern
begin vorig jaar een
achtergestelde lening
vervroegd af. Door de
verlaging tot high yield
telde de achtergestelde
lening bij Moody's niet
meer mee als eigen
vermogen. De lening
die een koers van bijna
110 had werd daarop op
101 afgelost.
TIENJAARSRENTE TWEEDE HELFT 2011 VS EN DUITSLAND
3,00
2,50
2,00
jul
Q VS
aug
sept
okt
nov
dec
Q Duitsland
De Amerikaanse rente daalde na 5 augustus 2011 ondanks de verlaagde
rating door en verschilde daarin niet van de Duitse tienjaarsrente.
Kredietbeoordelaars als Moody's en Standard & Poor's (S&P) geven zowel credit ratings aan landen als bedrijven. Een bedrijf
lijkt een hoger kredietrisico te hebben dan een nationale overheid. Toch zijn er bedrijven met een hogere rating dan de nationale staat, bijvoorbeeld gezondheidszorgconglomeraat Johnson
& Johnson dat bij S&P de hoogste (AAA) rating heeft, terwijl de VS
bij deze kredietbeoordelaar op een rating van AA+ staat.
Meer dan één rating
Leningen van één en hetzelfde bedrijf kunnen verschillende ratings hebben, afhankelijk van de plek van de lening in de kapitaalstructuur. Bij faillissement hebben de houders van zogeheten
seniorleningen een sterkere positie dan de houders van achtergestelde leningen. Dat komt ook in de credit rating tot uitdrukking.
Zo hebben de seniorleningen van KPN een rating van BBB- bij beoordelaar Fitch, tegen slechts BB voor de achtergestelde lening.
Recovery rating
Obligatiebeleggers zijn bij een wanbetaling niet altijd hun hele
inleg kwijt. Het deel van de hoofdsom en coupon dat zij uit een
situatie van wanbetaling kunnen redden wordt de 'recovery rate'
genoemd. Ook hiervoor hebben de kredietbeoordelaars ratings
gemaakt, die bij S&P loopt van 1+ (de verwachting dat 100% wordt
ontvangen) tot 6, waarbij niet meer dan 0-10% overblijft. Een hogere recovery rating heeft een positief effect op de credit rating.
Wanbetaling per rating
Een lagere credit rating zou een indicatie moeten zijn van een
hoger risico op wanbetaling. Dat is de theorie en ook de praktijk.
Van de wereldwijd 220 bedrijven die begin 2010 bij S&P op een
zeer lage CCC/C-rating stonden, is liefst 39,5% over de afgelopen
vijf jaar in een situatie van wanbetaling geraakt. Onder de 1752
bedrijven met een AAA/AA/A-rating was er de afgelopen vijf jaar
geen enkele wanbetaler te vinden.
Rendement per rating
Een hoger kredietrisico vertaalt zich in een lagere credit rating.
Beleggers willen voor dit risico worden gecompenseerd. Daarom
ligt het effectief rendement op het meer risicovolle deel van de
obligatiemarkt hoger. De iBoxx Euro Corporates Index van eurobedrijfsobligaties met een vrij hoge rating biedt een effectief rendement van 1,54%. De iBoxx Euro High Yield Main BB Index staat
echter op een effectief rendement van 4,31%.
DIT IS DE 84STE AFLEVERING VAN EDUCATIE.
TE ZIJNER TIJD ZULLEN WE ALLE AFLEVERINGEN
BUNDELEN OP BELEGGERSBELANGEN.NL
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
48 | SERVICE
De fraude met dieselmotoren in de VS heeft het derde kwartaal
van Volkswagen nog niet beïnvloed. Beleggers zullen meer letten
op nieuws over de toekomst van het bedrijf.
AGENDA
26 oktober
Binckbank, resultaten derde kwartaal
Philips, resultaten derde kwartaal
TNT Express, resultaten derde kwartaal
27 oktober
KPN, resultaten derde kwartaal
Apple, resultaten vierde kwartaal
AXA, verklaring derde kwartaal
BASF, resultaten derde kwartaal
DuPont, resultaten derde kwartaal
Gilead Sciences, resultaten derde kwartaal
Pfizer, resultaten derde kwartaal
UPS, resultaten derde kwartaal
28 oktober
Heineken, verklaring derde kwartaal
Macintosh, resultaten derde kwartaal
Linde, resultaten derde kwartaal
Volkswagen, resultaten derde kwartaal
29 oktober
Air France-KLM, resultaten derde kwartaal
ASM International, resultaten derde kwartaal
Gemalto, resultaten derde kwartaal
Grontmij, verklaring derde kwartaal
Holland Colours, resultaten halfjaar
Hunter Douglas, resultaten derde kwartaal
ICT Automatisering, verklaring derde kwartaal
KAS Bank, verklaring derde kwartaal
Pharming, resultaten derde kwartaal
Randstad, resultaten derde kwartaal
Reesink, verklaring derde kwartaal
Royal Dutch Shell, resultaten derde kwartaal
Bayer, resultaten derde kwartaal
Deutsche Bank, resultaten derde kwartaal
L’Oréal, verklaring derde kwartaal
Sanofi, resultaten derde kwartaal
Santander, resultaten derde kwartaal
Total, resultaten derde kwartaal
30 oktober
Ballast Nedam, verklaring derde kwartaal
Beter Bed, verklaring derde kwartaal
Brunel, verklaring derde kwartaal
Corbion, verklaring derde kwartaal
Fugro, verklaring derde kwartaal
NSI, verklaring derde kwartaal
USG, resultaten derde kwartaal
AB Inbev, resultaten derde kwartaal
Airbus, resultaten derde kwartaal
BNP Paribas, resultaten derde kwartaal
Exxon Mobil, resultaten derde kwartaal
REGISTER
FONDS
PAG
AB Inbev
38
Activision Blizzard
15
Air France-KLM
30
Amazon
39
Amerikaanse tienjaarsrente
12
BAM
7
BNP Paribas
38
Carrefour
32
Danone
34
Deutsche Telekom
38
Docdata
37
Duitse tienjaarsrente
12
ETFS Cocoa ETC
45
ETFS Short Wheat ETC
45
EUR/CHF
14
Fugro
36
General Electric
34
Goud
13, 36
Heineken
29
IAG
30
iBoxx Euro Sovereigns
Yield Plus ETF
45
ICT Automatisering
36
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
FONDS
Intertrust
Kiadis Pharma
Knab participaties
Lufthansa
Macintosh
Nestlé
Olie
Philip Morris
International
PostNL
SBM Offshore
Schlumberger
Shanghai Airport
Sligro
TKH
TNT Express
TomTom
Tyson Foods
Unilever
Wal-Mart
Wijn
WindShareFund
obligaties
PAG
25
22
6
28, 30
21
34
13
39
34
37
33
31
25
37
34
20
15
24
25, 39
7
6
EX-DIVIDEND
29 oktober
Unilever €0,302 (k)
k = kwartaal, h = halfjaar, j = jaar
SERVICE | 49
MACROCIJFERS
26 oktober
26 oktober
27 oktober
27 oktober
27 oktober
28 oktober
28 oktober
29 oktober
29 oktober
29 oktober
30 oktober
30 oktober
30 oktober
30 oktober
30 oktober
Verkopen nieuwe huizen VS september
(verwacht: -0,5%; vorig: +5,7%)
Producentenvertrouwen Nederland oktober
(verwacht: - ; vorig: 3,8)
Orders duurzame goederen VS september
(verwacht: -1,0%; vorig: -2,0%)
S&P Case-Shiller huizenprijsindex VS augustus
(verwacht: +0,15%; vorig: -0,20%)
Diensten PMI VS oktober voorlopig
(verwacht: - ; vorig: 55,1)
Rentebesluit Fed
Vooruitlopende indicatoren China september
(verwacht: - ; vorig: 98,23)
Bbp VS derde kwartaal
(verwacht: +1,7% op jaarbasis; vorig: +3,9%)
Economisch sentiment eurozone oktober
(verwacht: - ; vorig: 105,6)
Consumentenvertrouwen eurozone oktober
(verwacht: - ; vorig: -7,1)
Chicago PMI VS oktober
(verwacht: 49,4; vorig: 48,7)
Consumentenvertrouwen
University of Michigan VS oktober voorlopig
(verwacht: 92,5; vorig: 92,1)
Consumptieprijsindex Japan september
(verwacht: - ; vorig: +0,2% jaar op jaar)
Werkloosheid eurozone september
(verwacht: - ; vorig: 11,0%)
Consumptieprijsindex kern eurozone oktober
(verwacht: - ; vorig: +0,9% jaar-op-jaar)
De index van vooruitlopende indicatoren van de Chinese economie noteerde in september 98,2, de laagste stand sinds 2008. Op
28 oktober volgen de cijfers over deze maand.
COLOFON
JAARGANG 59, NUMMER 43
POSTADRES
Postbus 152, 1000 AD Amsterdam
E-MAIL
[email protected]
WEBSITE
www.beleggersbelangen.nl / www.reedbusiness.nl
UITGEVER/HOOFDREDACTEUR BELEGGERS BELANGEN EN BELEGGERSBELANGEN.NL
Johan Brinkman, [email protected]
ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR
Stephen Hendriks, [email protected]
EINDREDACTIE
Take Ligteringen; Jacqueline Hoefnagels, Gerhard Verduijn
REDACTIE
Jaap Barendregt, [email protected]
Menno van Hoven, [email protected]
Hildo Laman, [email protected]
Karel Mercx, [email protected]
Pepijn Schreurs, [email protected]
Freek Tewes, [email protected]
VORMGEVING
Engel Kluis, Mimi Sugarman, Paula Tel, Mieke Vaas
MEDEWERKERS
Erwin Blok, Wubbe Bos, Hendrik Jan Davids, Ellen Engelhart, Harry Geels,
Erik Jansen, Marnix Quee, Ivan Snurer, Harriët Verbeek, Froukje Wattel
Financieel journalisten: Jeroen Boogaard, Michiel Pekelharing,
Peter Schutte, Christian Slagter, Anneloes Viskil
MANAGING DIRECTOR
Erwin van Luit
MARKETING
Marijke Houwer, [email protected]
Arnold Verschoor, [email protected]
PRODUCTIE EN DISTRIBUTIE
Natalie Leenstra-Drost, Loes Mes
DRUKKERIJ
Senefelder Misset Doetinchem
GRAFIEKEN EN TABELLEN
Data: Bloomberg (tenzij anders vermeld)
ABONNEMENTSPRIJZEN
Compact-bundel: jaar €222,50; halfjaar €114,95; kwartaal €59,95
Standaard-bundel: jaar €354,95; halfjaar €179,95; kwartaal €94,95
Compleet-bundel: jaar €429,95; halfjaar €224,50; kwartaal €116,95
Buitenlandse abonnementen kennen een verzendtoeslag. Losse nummers €5,95.
Automatische incasso is gratis; een acceptgiro kost €2,50.
ABONNEMENTEN, BEZORGING EN NABESTELLINGEN
Telefoon
0314 358 358 (tussen 8.30 en 17.00 uur)
Website
www.beleggersbelangen.nl/klantenservice
Adres
Postbus 808, 7000 AV Doetinchem
BNP Paribas NL88BNPA0227989597
Abonnees kunnen het tijdschrift elke donderdag vanaf 10 uur lezen op www.beleggersbelangen.nl.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via website of bij Klantenservice:
Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk dertig dagen voor de vervaldatum telefonisch
wordt opgezegd bij Klantenservice. Voor informatie over uw lopende abonnement kunt u eveneens
contact opnemen met Klantenservice. Adreswijziging s.v.p. drie weken van tevoren schriftelijk doorgeven, bijvoorbeeld via een TNT Post Verhuisbericht. Oude nummers zijn uitsluitend telefonisch te
bestellen, ad €6,65.
ADVERTENTIE VERKOOP Elsevier Media
Telefoon
020 515 96 11
E-mail
[email protected]
Website
www.elseviermedia.nl
ADVERTENTIE AFHANDELING (TRAFFIC)
Telefoon
0314 349 743
© 2015 REED BUSINESS
Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie,
microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle
aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene
voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister
Amsterdam nr. 33.293.475. De algemene voorwaarden die van toepassing zijn op uw abonnement zijn
per 1 december 2011 op enkele onderdelen gewijzigd. De belangrijkste wijzigingen zijn dat de tekst in
lijn is gebracht met de relevante huidige wettelijke bepalingen en dat voor consumenten de nieuwe
wettelijke regeling met betrekking tot het opzeggen van abonnementen is verwerkt. De algemene
voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen
en opslaan. Beleggers Belangen bevat informatie en wenken, die met de meeste zorgvuldigheid zijn
samengesteld. Reed Business en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik
van de in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. De gegevens zoals wij die van u hebben
ontvangen, kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of aanbiedingen door
Reed Business en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u dit niet wenst, gelieve u een briefje te
sturen naar Reed Business, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.
23 oktober 2015 | BELEGGERS BELANGEN 43
50 | TOT SLOT
Bent ook u bereid deze tien vragen te beantwoorden, stuur dan een mailtje naar [email protected]
Vergeet uw telefoonnummer niet te vermelden. Bij voorbaat dank.
BELEGGER VAN DE WEEK
10 VRAGEN
Guss de Torbal (76) belegt al ruim dertig jaar, vooral omdat het een spannende hobby is.
De gepensioneerde planoloog belegt met zijn agressieve beleggingsstijl alleen in opties.
tekst: Harriët Verbeek
Guss de Torbal komt eens per
week bijeen met zijn beleggingsclub, waarin ieder zijn eigen
expertise heeft.
01
Waarom bent u met beleggen begonnen?
‘Ik ben altijd in de economie geïnteresseerd
geweest en ik wilde daar deel van uitmaken.
In het begin van de jaren tachtig van de vorige
eeuw had ik wat geld over. In 1996 hebben we
met 26 ondernemers uit Vaassen een beleggingsclub opgericht. Later, vanaf 2013, zijn we
in opties gegaan.’
02
Waarom bent u nu een actieve belegger?
‘Voor mij is het vooral een spannende hobby.
Ik heb een goed pensioen, dus daarvoor hoef
ik het niet te doen. Tegenwoordig heb ik met
zes vrienden een beleggingsclub die eens
per week bijeen komt, ergens in het land. We
hebben allemaal onze eigen expertise, de een
in valutamarkten, de ander in olie of chemie.
Mijn specialiteit is de IT-sector. Na ons wekelijkse overleg gaan we altijd gezellig uit eten.’
03
Wat was uw grootste succes?
‘World Online! Die aandelen heb ik gekocht
op 45 euro en verkocht op 53 euro. Toen de
beursgang een feit was, kon je aan alles merken dat er een luchtje aan zat. Dus heb ik meteen binnen een week alles weer verkocht.’
04
Wat was uw grootste teleurstelling?
‘Tja, soms zaten er flinke verliezen tussen.
Bijvoorbeeld met de aandelen AKZO en DSM
eind jaren negentig. Van aandelen ben ik
inmiddels afgestapt. Nu zit ik alleen nog in
opties, want dat is snel handelen geblazen,
van uur tot uur. En je kunt met verschillende
strategieën toch verdienen op een dalende
beurs. Goede technische analyse is hierbij
heel belangrijk. Aandelen kopen en verkopen
levert minder op. Bovendien zijn opties veel
spannender.’
BELEGGERS BELANGEN 43 | 23 oktober 2015
Als je geen goede
reden hebt om een
aandeel te verkopen,
kun je met wachten
vaak meer verdienen
Een andere teleurstelling is de onenigheid die
in mijn oorspronkelijke beleggingsclub ontstond. Omdat enkele leden zich niet hielden
aan het door mij voorgeschreven beleid, ben
ik eruit gestapt.’
05
Hoeveel tijd besteedt u aan beleggen?
‘Ik zit echt de hele dag ofwel televisie te kijken
ofwel op mijn tablet alles bij te houden. En
als ik op de golfbaan ben, dan blijf ik via mijn
mobiel op de hoogte. We waarschuwen elkaar
in mijn beleggingsclub ook onderling zodra
er nieuwe informatie is.’
07
Wat is uw grootste ergernis?
‘De hebzucht van mensen als het gaat om
verkopen zonder goede redenen. Ze hebben
vaak geen geduld en willen niet wachten maar
meteen de winst binnenhalen. Met wachten
kun je vaak uiteindelijk meer verdienen.
Bijvoorbeeld als je ASML op 60 euro gekocht
hebt en er geen goede reden is om op 90 euro
te verkopen. Het aandeel steeg binnen een
week tot ruim 100 euro!’
08
Welke belegger bewondert u het meest?
‘Ik vind dat Matthijs Bouman van RTLZ een
goede heldere kijk heeft en zijn duidelijke
mening goed onderbouwt. En ik luister ook
graag naar Kees de Kort die analyses geeft op
BNR Nieuwsradio. Wat technisch analisten
betreft is Royce Tostrams de top.’
09
Wat verwacht u de komende tijd van de
beurs?
‘Niet zo veel. Ik vermoed dat we grote financiële problemen krijgen en dat de wereldeconomie stagneert. Slechte exportcijfers in
Duitsland, slechte cijfers uit China, de oorlog
in Syrië en de rol van Rusland… Ik krijg er een
angstig gevoel van. Oktober is traditioneel
een slechte maand, ik denk dat we een flinke dip krijgen. Daarom hebben we in onze
portefeuille veel short genomen nu het nog
goedkoop is.’
10
06
Wat is uw beleggingsstijl?
‘Nogal agressief eigenlijk. Dat wil trouwens
niet zeggen dat ik gok. Ik vaar puur op de uitgezette strategie van onze technisch analist.
Ach, en als het een keer misloopt, dan stappen we er weer uit. Dat is het leuke met opties,
je kunt meteen actie ondernemen.’
Welke tip heeft u voor andere beleggers?
‘Gebruik je gezonde verstand en volg je eigen
gevoel. Ik heb een hekel aan mensen die hard
roepen maar hun verhaal niet kunnen onderbouwen. Helaas krijgen de harde schreeuwers
vaak veel meelopers. En dat loopt lang niet altijd goed af, denk maar aan de aandelen Baan
destijds!’ <
Nu intekenen op
VLOOTOBLIGATIES:
*
*
8% en 14%
De huidige scheepvaartmarkt biedt investeerders interessante
perspectieven, met name in het segment multipurpose-vaart.
Daarom heeft rederij Flinter een vennootschap opgericht, speciaal
om moderne multipurpose-schepen te verwerven voor een prijs
beneden de te verwachten langetermijnwaarde.
Opportunity knocks ...
Het gaat om technisch uitstekende schepen, die evenwel niet meer passen in de
financieringsportefeuille van hun huidige eigenaren (veelal banken). Het plan is deze
schepen weer te verkopen, indien en zodra een waardestijging van 25% is gerealiseerd.
De verwachte looptijd van de lening bedraagt 3 jaar. De maximale looptijd is 6,5 jaar.
Risico’s? Lees eerst het prospectus
In het AFM-goedgekeurde prospectus vindt u een uitgebreide beschrijving van
Flinter Opportunities Project, de obligaties en de risico’s die u loopt als obligatiehouder. Het prospectus downloadt u kosteloos via www.vlootobligatie.nl.
* Maximale rente op jaarbasis. De rente van obligatie type A is geprognosticeerd
op max. 8%, obligatie type B (achtergesteld) op max. 14%.
Dit is een reclame-uiting in de zin van artikel 5:20 Wet op het financieel toezicht.
LOOPT U ACHTER DE FEITEN AAN,
OF BENT U DE MARKT VOOR?
Overal en altijd beleggen via desktop, mobiel, tablet en zelfs de Apple Watch
Met onze Gegarandeerde Stop-losses zet u een absolute stop op uw eventuele verliezen*
Razendsnelle en betrouwbare orderuitvoering
Ervaar het verschil op IG.com
Verliezen kunnen groter zijn dan uw initiële inleg.
IG.com
AANDELEN | FOREX | INDICES | GRONDSTOFFEN | BINAIRE OPTIES
* Het selecteren van Gegarandeerde Stop-losses is optioneel en alleen beschikbaar wanneer u een nieuwe transactie plaatst.
Hier komen extra kosten bij kijken.