bescherming tegen nucleair risico

Wat doen bij een nucleair ongeval?
De kans op een nucleair ongeval is miniem, maar niet onbestaande. Daarom is het belangrijk dat u goed
weet wat te doen in zo’n geval. Uw bescherming en die van uw familie begint bij uzelf. U kunt heel wat
doen om u zo goed mogelijk te beschermen tegen radioactieve besmetting.
IS RADIOACTIVITEIT GEVAARLIJK?
Radioactiviteit maakt deel uit van ons dagelijks leven. Ons lichaam wordt dagelijks blootgesteld aan
straling uit de aarde en het heelal. Ook bij bvb. medische onderzoeken kan het lichaam kortstondig
bestraald worden.
Bij een ernstig ongeval op een nucleaire site kunt u worden blootgesteld aan verhoogde dosissen
straling, die kunnen leiden tot allerlei aandoeningen.
U kunt zich hiertegen beschermen met eenvoudige maatregelen, zoals zo snel mogelijk schuilen in een
gebouw.
BELANGRIJKE NUCLEAIRE INSTALLATIES
Er zijn vier belangrijke nucleaire sites in België:
•
in Doel: kerncentrale van Electrabel (Groep GDF Suez)
•
in Tihange: kerncentrale van Electrabel (Groep GDF Suez)
•
in Mol-Dessel: Studiecentrum voor Kernenergie (SCK-CEN), Belgonucleaire en Belgoprocess
•
in Fleurus: Nationaal Instituut voor Radioelementen (IRE)
Er bevinden zich twee buitenlandse kerncentrales dicht bij de Belgische grens: te Chooz (Frankrijk) en te
Borssele (Nederland).
1
WAT DOET DE OVERHEID?
De overheid neemt maatregelen om de gevolgen van een nucleair incident te beperken. Bij een ongeval
treedt het nationaal nucleair noodplan in werking om zo nodig de beschermingsmaatregelen van de
bevolking en van het leefmilieu te coördineren.
• Waarschuwen van de bevolking
De overheid waarschuwt u bij een noodsituatie via verschillende kanalen, zoals sirenes en media.
• Aanbevelen om te schuilen
Schuilen in het dichtst bijzijnde gebouw is een snelle en doeltreffende maatregel om uzelf te
beschermen.
• Beschermen van de voedselvoorziening
De overheid treft maatregelen om te voorkomen dat er radioactief besmet voedsel of drinkwater
wordt geconsumeerd.
• Aanbevelen van de inname van jodiumtabletten
De overheid kan, als dit nodig blijkt, aanbevelen om jodiumtabletten in te nemen. Ze mogen
uitsluitend worden gebruikt als de overheid dat uitdrukkelijk aanbeveelt.
• Coördineren van het crisisbeheer
Bij een nucleair ongeval werken de experts, de uitbaters van de nucleaire sites en de
(inter)nationale, provinciale en gemeentelijke overheden nauw samen. Het nucleair noodplan
wordt regelmatig ingeoefend.
2
WAT U KUNT DOEN
In een zone rond een nucleaire site staan sirenes opgesteld. Als die sirenes aanhoudend loeien,
dreigt er gevaar en dient u de vijf volgende reflexen aan te nemen.
Blijf binnen of ga naar binnen.
Schuilen in het dichtst bijzijnde gebouw is een eenvoudige, snelle en doeltreffende
maatregel om uzelf te beschermen. Blijf binnen tot het alarm officieel wordt opgeheven.
Sluit ramen en deuren.
Neem plaats in een centrale ruimte op het gelijkvloers van het gebouw.
Verwijder u van vensters, die minder bescherming bieden dan muren.
Luister naar de radio en kijk TV voor verdere aanbevelingen en informatie.
Telefoneer niet onnodig.
De overbelasting van het telefoonnetwerk kan de hulpverlening verstoren.
Laat de kinderen op school.
Binnen blijven is ook hun beste bescherming. De leerkrachten volgen dezelfde richtlijnen als u.
Zodra er zich een ernstig nucleair ongeval voordoet, komen deskundigen en beleidsverantwoordelijken
samen om te overleggen en de acties op elkaar af te stemmen. Ze nemen de nodige maatregelen voor
uw veiligheid.
3
Haal nu uw gratis jodiumtabletten
U woont in de omgeving van een nucleaire installatie. Ondanks de uitgebreide veiligheidssystemen,
strikte voorschriften en strenge controles, is een nucleair ongeval nooit helemaal uitgesloten. Daarom
bestaan er ook noodplannen.
Een ongeval in een nucleaire installatie kan samengaan met de uitstoot van radioactieve stoffen,
waaronder radioactief jodium.
•
U kunt zich hiertegen beschermen door te schuilen. Dit is een zeer doeltreffende maatregel. Ga of
blijf dus binnen en luister naar de media voor verdere informatie.
•
Er kan beslist worden om over te gaan tot evacuatie, maar dit gebeurt enkel indien dit veilig kan
verlopen. Het zou immers gevaarlijk zijn om te evacueren wanneer men zich onder een
radioactieve wolk bevindt.
•
Om u te beschermen kan de overheid ook de inname van niet-radioactief jodium aanbevelen.
Waarvoor dienen jodiumtabletten?
Bij een nucleair ongeval kan radioactief jodium vrijkomen. Het kan via de luchtwegen of besmet voedsel
in het lichaam terechtkomen. De schildklier slaat jodium op tot ze ermee verzadigd is en zorgt op die
manier voor een bestraling “van binnen uit”. Door die voortdurende bestraling neemt de kans op kanker
en andere aandoeningen aanzienlijk toe. Door uw schildklier te verzadigen met het niet-radioactief
jodium in de tabletten, verhindert u dat deze radioactief jodium opstapelt.
Jodiumtabletten bieden u echter geen bescherming tegen andere radioactieve stoffen die door het
lichaam worden opgenomen. Tegen die stoffen beschermt u zich best door tijdig te schuilen.
Wie mag jodiumtabletten innemen?
Bij een nucleair ongeval zal de overheid meedelen wie tabletten moet innemen.
Hoe jonger, hoe belangrijker het is u te beschermen tegen besmetting van radioactief jodium. Vooral
baby’s en jonge kinderen lopen een verhoogd risico. Dat geldt nog meer voor diegenen die nog voor hun
geboorte, in de buik van hun zwangere moeder, worden blootgesteld. Desgevallend moeten
4
jodiumtabletten prioritair worden toegediend aan kinderen en aan zwangere vrouwen (om hun
ongeboren baby te beschermen).
De bijsluiter geeft u meer informatie over de in te nemen dosis (afhankelijk van de leeftijd) en hoe u die
het best inneemt. De bijsluiter geeft u ook een overzicht van gevallen waarin het gebruik van de
tabletten beter vermeden wordt. Behoort u tot één van de omschreven gevallen, neem dan preventief
contact op met uw huisarts of specialist.
Wanneer moet u jodiumtabletten innemen?
Jodiumtabletten zijn een geneesmiddel. Neem de tabletten alleen bij een nucleair ongeval waarbij
radioactief jodium vrijkomt en ná aanbeveling door de overheid. Luister daarom naar radio of TV.
Hoe kunt u jodiumtabletten krijgen?
U hebt een brochure ontvangen omdat u in de risicozone rond een nucleaire site bent gevestigd.
Daarom kunt u gratis jodiumtabletten verkrijgen bij de apotheek (1 doosje per 4 personen).


Als inwoner gaat u naar de apotheek met de SIS-kaarten van uw gezinsleden. Afhankelijk van het
aantal gezinsleden ontvangt u één of meerdere doosjes.
Als verantwoordelijke voor een collectiviteit vult u het formulier in op de website
www.nucleairrisico.be. U ontvangt vervolgens een document waarmee u het nodige aantal
tabletten kan afhalen bij de apotheek.
Als u nog over oude jodiumtabletten beschikt, kunt u deze meebrengen naar de apotheek (enkel de
blisterverpakking).
De jodiumtabletten zijn minimum tien jaar houdbaar als ze correct worden bewaard. Ze worden
periodiek vervangen door de overheid.
Meer infomatie?


www.nucleairrisico.be
0800 14 689 (van 14.03.2011 tot 29.04.2011)
5
Nucleair ongeval en jodiumtabletten
1. Hoe kan de bevolking weten dat er een radioactieve lozing is?
Bij een ernstig nucleair incident kan zich een radioactieve lozing voordoen. Straling is echter
onzichtbaar en heeft geur noch smaak. Op basis van metingen zal de situatie geëvalueerd
worden. Volg daarom de aanbevelingen van de overheid op. Veelal is schuilen een goede manier
om u te beschermen.
2. Hoeveel tijd heeft de bevolking om de jodiumtabletten in te nemen (of om andere
beschermingsmaatregelen te nemen)?
Jodiumtabletten mogen enkel worden ingenomen als de Belgische overheid dit uitdrukkelijk
aanbeveelt. Dit is ook van toepassing in geval van een nucleaire noodsituatie in één van onze
buurlanden met gevolgen voor het Belgisch grondgebied.
Het is mogelijk dat deze aanbeveling beperkt blijft tot een welbepaalde zone of een deel van de
bevolking, bijvoorbeeld zwangere vrouwen en jonge kinderen.
De aanbevelingen van de overheid streven een maximale efficiëntie na. Daarom is het belangrijk
deze zo goed als mogelijk op te volgen. Jodiumtabletten worden best juist voor of zo snel
mogelijk na de aanvang van een lozing met radioactief jodium ingenomen, nà aanbeveling door
de overheid.
3. Kunnen we een idee krijgen van de dynamiek bij een ongeval?
Elke nucleaire site heeft haar eigen karakteristieken en risico’s. Dit resulteert in verschillende
mogelijke ongevalscenario’s, die vaak gepaard gaan met een fase waarbij er nog geen lozing
heeft plaatsgevonden (dreigingsfase).
De noodplannen bieden een stevige basis om daaraan het hoofd te bieden. Een gepast
interventiescenario zal daarna aangewend worden naar gelang de situatie.
Het Nucleair en Radiologisch Noodplan voor het Belgisch grondgebied bevat ook
beschermingsmaatregelen voor situaties waarbij op korte termijn (vlugge dynamiek)
radioactieve stoffen verspreid worden.
6
4. Hoe lang kunnen de jodiumtabletten bewaard blijven?
De ervaring en regelmatige analyses tonen aan dat de jodiumtabletten lang hun goede werking
blijven behouden als aan de bewaarvoorwaarden werd voldaan.
De verpakking van de jodiumtabletten vermeldt de fabricatiedatum. De producent biedt de
garantie dat de tabletten minimum 10 jaar houdbaar zijn. De tabletten zijn dus minstens
houdbaar tot eind 2020. De overheid organiseert ook periodieke analyses.
5. Hoe lang bieden de jodiumtabletten bescherming na inname?
De jodiumtabletten beschermen voor minstens 24 uur. Zelfs bij een ernstig nucleair ongeval is
de kans groot dat u maar één keer de aanbevolen dosis moet innemen. Uiteraard moet u binnen
blijven, ramen en deuren sluiten en u niet onnodig aan radioactieve deeltjes blootstellen. Luister
naar de gegeven informatie en volg de gegeven richtlijnen.
6. Wat moet ik doen met de oude tabletten?
De oude jodiumtabletten kunnen worden binnengebracht bij de apotheker. We vragen om
enkel de blisterverpakking mee te brengen, en dus het doosje en de bijsluiter zelf weg te gooien
met het oud papier.
7. De apotheek van de gemeente ligt niet in de 20 km-zone van (10 km voor het IRE). Wat nu?
De jodiumtabletten zijn enkel beschikbaar bij de apotheken in de nucleaire noodplanningszones.
Als een postcode in deze zone ligt (ook al is het maar een klein deel), werd de volledige
postcode opgenomen in de predistributiezone, net zoals bij de vorige campagne in 2002.
8. Voor wie zijn de jodiumtabletten bestemd?
Hoe jonger, hoe belangrijker het is zich te beschermen tegen besmetting van radioactief jodium.
Om het ongeboren kind te beschermen, geldt dit ook voor zwangere vrouwen.
De doelstelling van de predistributiecampagne is om aan zoveel mogelijk mensen die wonen of
werken in een nucleaire noodplanningszone jodiumtabletten ter beschikking te stellen
(particulieren en collectiviteiten). Daarom worden de tabletten gratis ter beschikking gesteld
met het oog op de bescherming bij een eventueel nucleair ongeval.
Jodiumtabletten beschermen enkel tegen radioactief jodium. Bij een nucleaire lozing kunnen
eventueel ook andere stoffen vrijkomen. Volg daarom de aanbevelingen van de overheid op.
Veelal is schuilen een goede manier om u te beschermen.
7
9. Een deel van de gemeente valt niet in de predistributiezone. Krijgen die mensen dan geen
tabletten?
De jodiumtabletten zijn enkel beschikbaar bij de apotheken in de nucleaire noodplanningszones.
Als een postcode in deze zone ligt (ook al is het maar een klein deel), werd de volledige
postcode opgenomen in de predistributiezone, net zoals bij de vorige verdeling in 2002. Indien
niet de volledige gemeente (met verschillende postcodes) in de predistributiezone is vervat,
ontvangen deze mensen niet automatisch de brochure in de brievenbus.
Voor inwoners buiten de noodplanningszones is een ruime voorraad jodium beschikbaar in
apotheken en bij de overheid. Dit jodium kan bij een noodsituatie bijkomend ter beschikking
gesteld worden van de betrokken bevolking.
10. Waarom mag niet iedereen de tabletten innemen?
Het innemen van jodiumtabletten is een voorzorgsmaatregel die zelfs na het optreden van een
nucleair ongeval niet altijd moet worden toegepast.
Bij personen ouder dan 40 jaar wordt de noodzaak voor inname van de jodiumtabletten betwist.
Verzadiging van de schildklier is bij die leeftijdsklasse vaak minder aangewezen omwille van
twee redenen:
• Het risico op schildklierkanker ten gevolge van de opname van radioactief jodium daalt
naarmate men ouder wordt.
• Bij personen ouder dan 40 jaar, is de werking van de schildklier vaker ontregeld, vooral
in jodiumarme streken zoals België. Deze ontregeling verhoogt het risico op ongewenste
effecten ten gevolge van de inname van jodiumtabletten.
Wanneer de werking van de schildklier sterk verstoord is, wat meer voorkomt bij ouder worden,
kunnen de nadelen van inname van de tabletten (ongewenste effecten) groter worden dan het
voordeel ervan (vermijden van schildklierkanker). Informeer daarom preventief bij uw huisarts
of specialist betreffende de voordelen en nadelen van de inname.
Op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten is de “leeftijdsgrens” steeds naar onder
geschoven. Vijftien jaar geleden dachten de meesten eerder aan 60 of 65 jaar. 40 jaar stemt
overeen met de huidige kennis en de verwachte aanbevelingen van de
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Daarbij is ook rekening gehouden met de meer dan
waarschijnlijke gelijktijdige toepassing van de schuilmaatregel. Dat is een doeltreffende
bescherming, ongeacht de leeftijd.
8
11. Hoe komt het dat er nu een afzonderlijk advies is voor personen ouder dan 40 jaar?
Hoe jonger, hoe belangrijker het is zich te beschermen tegen besmetting van radioactief jodium.
Om het ongeboren kind te beschermen, geldt dit ook voor zwangere vrouwen. Vanaf 40 jaar is
de inname van stabiel jodium niet systematisch aangeraden. Bij zwangerschap of borstvoeding
blijft de inname van tabletten aangewezen, ook boven 40 jaar.
Op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten is de “leeftijdsgrens” steeds naar onder
geschoven. Vijftien jaar geleden dachten de meesten eerder aan 60 of 65 jaar. 40 jaar stemt
overeen met de huidige kennis en de verwachte aanbevelingen van de
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Daarbij is ook rekening gehouden met de meer dan
waarschijnlijke gelijktijdige toepassing van de schuilmaatregel. Dat is een doeltreffende
bescherming, ongeacht de leeftijd.
12. Mogen personen ouder dan 40 jaar en woonachtig in de predistributiezone dan geen tabletten
afhalen bij hun apotheek ?
Toch wel. Hoewel bij een nucleair incident de inname van stabiel jodium niet systematisch is
aangeraden voor personen vanaf 40 jaar, is het zinvol om preventief jodiumtabletten te halen
bij de lokale apotheek. Op die manier kunnen (klein)kinderen toch tabletten nemen, op het
ogenblik dat de overheid het aanbeveelt.
13. Zijn er bij kinderen of personen jonger dan 40 jaar ook bijwerkingen?
Ja, maar die zijn zeer tijdelijk en zeer onschuldig van aard (zoals braken, slechte smaak, …). U
kunt de jodiumtabletten best eerst oplossen in een kleine hoeveelheid water en toevoegen aan
een grotere hoeveelheid drank. De inname met alcoholische drank is af te raden.
In uitzonderlijke gevallen kan de inname van jodium leiden tot overgevoeligheidsreacties zoals
roodheid van de huid, vochtopstapeling, pijn in de hals, lopende ogen,
verkoudheidssymptomen, zwelling van de speekselklieren en koorts. De symptomen verdwijnen
normaal zonder enige behandeling bij stopzetten van de inname. Bij twijfel kunt u uw arts
raadplegen. Het kleine risico op overgevoeligheidsreacties is geen argument om de
jodiumtabletten niet in te nemen.
9
Collectiviteiten
14. Wat is een collectiviteit? Is een sportclub een collectiviteit? En een gemeentezaal (huwelijken,
banketten, feesten…)? Wat met vakantiewoonsten?
Als collectiviteit wordt beschouwd: “elke plaats waar meerdere personen gedurende langere tijd
(kunnen) samenkomen” (met uitzondering van huisgezinnen). Voorbeelden zijn dus scholen,
bedrijven, supermarkten, hospitalen, cultuurcentra, sportcentra, crèches, …
15. Hoe moet de collectiviteit een aanvraag indienen (via het webformulier) als ze niet over
internet of een computer /printer beschikt?
Indien de gemeente met zulke situaties wordt geconfronteerd, kan worden voorgesteld gebruik
te maken van een gemeentelijke computer of de aanvraag te doen aan een loket.
Website
16. Dient de website over het nucleair risico ook om bij een nucleair incident informatie te geven
(nieuws, persberichten…)?
Deze website geeft informatie over nucleaire risico’s die kunnen leiden tot de activering van het
noodplan. U vindt hier dus info over de voorbereiding op een eventueel nucleair ongeval. Zoekt
u in het algemeen meer informatie over de talrijke aspecten van het voorkomen en de
toepassingen van ioniserende straling in het dagdagelijkse leven (medisch, natuurlijk, kosmisch,
industrieel, …) dan kan u hiervoor steeds terecht op de website van het Fedeaal Agentschap
voor Nucleaire Controle (FANC).
Op dit ogenblik is de website opgevat als een site die ook na de campagne beschikbaar blijft,
met informatie over de nucleaire sites, het nucleaire risico, de beschermingsmaatregelen, het
crisisbeheer door de overheden en de exploitant, … De website bevat ook een nieuwsrubriek die
gevoed wordt via RSS (vooral op basis van berichten van het FANC).
Momenteel dient de website niet als “crisisinterface” bij een nucleair of radiologisch incident.
De website www.crisiscentrum.be blijft deze rol behouden.
10