Thema`s

Literatuur in de Middeleeuwen
Wat was de functie van literatuur in de Middeleeuwen en
waarom was de bevolking hier zo in geïnteresseerd?
Taakverdeling
Marli: de Bijbel
Steffi: de bevolking in de Middeleeuwen
Marlies: thema’s met voorbeelden
Thema’s
Niet alle verhalen zijn hetzelfde. Het ene is romantisch en heeft een happy end, de
ander gaat over oorlog en moord. Om de verhalen van elkaar te onderscheiden is de
literatuur opgedeeld in verschillende thema’s:

Heiligenleven
Verhalen over het heiligenleven hebben vaak een religieuze achtergrond. Ze
gaan over hoge priesters of bisschoppen die vaak goede daden verrichtten.
Deze verhalen waren erg geliefd, omdat het Christendom in opkomst was
tijdens de Middeleeuwen. Het grootste voorbeeld is natuurlijk de Bijbel.
Functie van deze verhalen was het geloof verspreiden.

Reisverhalen
Ook verhalen van reizigers die de meest verre tochten hadden gemaakt, vielen
erg in smaak bij de bevolking. Het waren verhalen waar toen nog niemand
van gehoord had, en de meest vreemde volkeren, dieren en landen werden er
in verteld. De bekendste middeleeuwse reiziger in de Nederlandse literatuur
is Sint Brandaan. Deze Ierse abt wordt door een engel op weg gestuurd om
met eigen ogen te zien hoe vol wonderen Gods schepping is.
Oec las de wijse heere,
Hoe dat eene weerelt weere
Hier onder dese eerde,
Ende alst hier dach werde,
Dat daer dan nacht zye.
Hi las dat hemele waren drie.
Van visschen hi ghescreven vant
Hoe dat een wout ende een lant
Ghewassen stont up zine zwaerde.

Ook heeft de wijze heer gelezen
dat er een wereld zou wezen
die onder deze aarde lag,
en werd het hier dag,
dan zou daar telkens het duister komen.
Van de drie hemelen heeft hij vernomen
en dat er een soort van vis bestond
waarop een bos op vaste grond
gegroeid was, boven op zijn rug.
Tegenwoordig weten we dat deze dingen niet echt waar kunnen zijn, maar
vroeger geloofde men het maar al te graag. Reisverhalen waren bedoeld om
de mensen te amuseren.
Liefdesverhalen
Wat ook veel voorkomt in de Middeleeuwse literatuur zijn de liefdesverhalen.
Liefdesteksten zijn de meest geschreven teksten die er bestaan. De
Nederlandse literatuur begint ook met de regel uit een liefdesgedichtje:
Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu
'Alle vogels zijn al aan ’t nestelen, behalve jij en ik; waar wachten we nog op?'
Daarna kwamen er nog veel meer bekende liefdesromans, waaronder Floris
ende Blancefloer, Ick sach noyt so roden mont en Lanseloet van Denemerken.
Nog een voorbeeld van dit soort teksten:
Ic sach noyt so roden mont
Noch oec so minlike oegen,
Als si heeft, die mi heeft gewont
Al in dat herte dogen.

‘k Zag nooit zo rode mond,
noch zulke lieve ogen
als zij heeft, die mij heeft verwond
in het diepste van mijn hart.
Ridderverhalen (epos)
De bekendste verhalen uit de Middeleeuwen zijn de ridderverhalen. Er zijn
ontzettend veel verhalen te vinden met jonkvrouwen en ridders in de
hoofdrol. In deze verhalen gaat het meestal over avontuur en spanning,
hoofsheid, heldendom en natuurlijk de liefde tussen ridder en jonkvrouw. Een
mooi voorbeeld van een echt ridderverhaal inclusief de liefde tussen de ridder
en de jonkvrouw is Ferguut:
Ferguut sprac: 'Houdi u spel
Joncfrouwe? in sach u herte nie.
Sine quam hier niet; in segt bedie
Haddicse, ic en gavese u niet;
Ic ensachse nie, joncfrouwe, vliet!'
'Ay! her ridder, en secges nemmeer:
Ghi hebt mijn herte, gi doet mi seer.
Ghi hebter qualijc omme gesien
Dat gi mi wech hetet vlien;
Si es tuwen dienste lude en stille.
Ghi moget met mi doen uwen wille.
Ferguut sprak: 'Speelt u een spelletje met me
jonkvrouw? Ik heb uw hart niet gezien.
Het is hier niet. Ik bedoel, als
ik uw hart had, dan gaf ik het graag terug,
maar ik heb het niet gezien. Verdwijn dus!'
'Ach, heer ridder, doe niet zo flauw,
u heeft mijn hart en u doet me pijn.
U heeft nauwelijks gezocht,
omdat u mij snel weg wil sturen,
terwijl mijn hart voor u is bestemd, voor altijd.
U mag met me doen wat u wil.
Verder zijn er ook nog de Karelromans en de verhalen van koning Arthur en
zijn ridders rond de tafel. Vooral deze laatste is vaak herschreven. Het
hoofddoel van de ridderteksten is wederom de bevolking te vermaken.

Boerenverhalen
De laatste categorie is de boerenverhalen. Deze werden (zoals de naam al
zegt) niet vaak door de adellijke burgers gelezen, maar waren zeer in trek bij
het gewone (boeren)volk. Zij zagen er vaak de humor wel van in. In de
verhalen stonden grove en vieze woorden, en het onderwerp van deze
verhalen was meestal seksueel geaard.
http://www.scholieren.com/werkstukken/18020
http://www.literatuurgeschiedenis.nl
http://www.dbnl.org/thema/ridderverhalen.htm
De Bijbel
De bijbel is ongetwijfeld het belangrijkste boek van de Middeleeuwen. De bijbel is
een verzameling van losse geschriften, de bijbelboeken, die over twee delen zijn
verdeeld, het Oude en het Nieuwe Testament.

Het Oude Testament
Het Oude Testament (Latijns: Vetus Testamentum) is het eerste gedeelte van
de Bijbel. Deze dateert al van voor het begin van de Christelijke jaartelling
(dus: voor Chr.) Het Oude Testament is gebaseerd op de Tenach, geschreven in
het Hebreeuws. Het Oude Testament begint met het boek Genesis, dat
beschrijft hoe God de wereld en de mens geschapen heeft.

Het Nieuwe Testament
Het Nieuwe Testament is het tweede gedeelte van de Bijbel. Dit gedeelte werd
geschreven na de geboorte van Jezus. Het Nieuwe Testament beschrijft daden
en woorden van Jezus die volgens het christendom en het Nieuwe Testament
de Messias(= de christus) en de stichter van het christendom is. Het Nieuwe
Testament vormt de basis van het christelijke geloof.
De Bijbel is opgebouwd uit meerdere ‘hoofdstukken’. Deze hoofdstukken zijn
allemaal gesorteerd per profeet. Een voorbeeld hiervan is de (bekende) profeet Jesaja.
In het voorbeeldstukje wordt voorspeld dat een maagd een zoon zal krijgen die
bijzondere daden zal verrichten: de aankondiging van Jezus.
Profeet Jesaja 7:
Het geschiedde nu in de dagen van Achaz, den zoon van Jotham, den zoon van Uzzia, den koning van Juda, dat Rezin, de
koning van Syrie, en Pekah, de zoon van Remalia, de koning van Israel, optoog naar Jeruzalem, ten oorlog tegen haar;
maar hij vermocht met strijden niet tegen haar. Als men den huize Davids boodschapte, zeggende: De Syriers rusten op
Efraim, zo bewoog zich zijn hart en het hart zijns volks, gelijk de bomen des wouds bewogen worden van den wind. En de
HEERE zeide tot Jesaja: Ga nu uit, Achaz tegemoet, gij en uw zoon, Schear-jaschub, aan het einde van den watergang des
oppersten vijvers, aan den hogen weg van het veld des vollers; En zeg tot hem: Wacht u, en zijt gerust, vrees niet, en uw
hart worde niet week, vanwege die twee staarten dezer rokende vuurbranden; vanwege de ontsteking des toorns van Rezin
en der Syriers, en van den zoon van Remalia; Omdat de Syrier kwaad tegen u beraadslaagd heeft, met Efraim en den zoon
van Remalia, zeggende: Laat ons optrekken tegen Juda, en het verdriet aandoen, en het onder ons delen, en den zoon van
Tabeal koning maken in het midden van hen. Alzo zegt de Heere HEERE: Het zal niet bestaan, en het zal niet geschieden.
Maar Damaskus zal het hoofd van Syrie zijn, en Rezin het hoofd van Damaskus; en in nog vijf en zestig jaren zal Efraim
verbroken worden, dat het geen volk zij. Ondertussen zal Samaria Efraims hoofd zijn, en de zoon van Remalia het hoofd van
Samaria. Indien gijlieden niet gelooft, zekerlijk, gij zult niet bevestigd worden. En de HEERE voer voort te spreken tot Achaz,
zeggende: Eis u een teken van den HEERE, uw God; eis beneden in de diepte, of eis boven uit de hoogte. Doch Achaz
zeide: Ik zal het niet eisen, en ik zal den HEERE niet verzoeken. Toen zeide hij: Hoort gijlieden nu, gij, huis van David! is het
ulieden te weinig, dat gij de mensen moede maakt, dat gij ook mijn God moede maakt? Daarom zal de Heere Zelf ulieden
een teken geven; ziet, een maagd zal zwanger worden, en zij zal een Zoon baren, en Zijn naam IMMANUEL heten. Boter en
honig zal Hij eten, totdat Hij wete te verwerpen het kwade, en te verkiezen het goede. Zekerlijk, eer dit Knechtje weet te
verwerpen het kwade, en te verkiezen het goede, zal dat land, waarover gij verdrietig zijt, verlaten zijn van zijn twee
koningen. Doch de HEERE zal over u, en over uw volk, en over uws vaders huis, dagen doen komen, hoedanige niet
gekomen zijn van dien dag af, dat Efraim van Juda is afgeweken, door den koning van Assyrie. Want het zal te dien dage
geschieden, dat de HEERE zal toesissen de vliegen, die aan het einde der rivieren van Egypte zijn, en de bijen die in het
land van Assur zijn. En zij zullen komen, en zij allen zullen rusten in de woeste dalen, en in de kloven der steenrotsen, en in
al de doornhagen, en in alle geprezene plaatsen. Te dien dage zal de Heere door een gehuurd scheermes, hetwelk aan
gene zijde der rivier is, door den koning van Assyrie, afscheren het hoofd, en het haar der voeten; ja, het zal ook den baard
gans wegnemen. En het zal geschieden te dien dage, dat iemand een koetje in het leven zal behouden hebben, en twee
schapen; En het zal geschieden, dat hij vanwege de veelheid der melk, die zij geven zullen, boter zal eten; ja, een ieder, die
overgebleven zal zijn in het midden des lands, die zal boter en honig eten. Ook zal het te dienzelfden dage geschieden, dat
iedere plaats, alwaar duizend wijnstokken geweest zijn, van duizend zilverlingen, tot doornen en distelen zal zijn; Dat men
met pijlen en met den boog aldaar zal moeten gaan; want het ganse land zal doornen en distelen zijn.Ook al de bergen, die
men met houwelen pleegt om te hakken, daar zal men niet komen uit vrees der doornen en der distelen; maar die zullen
wezen tot inzending van den os, en tot vertreding van het kleinvee.

De middeleeuwse mens en de bijbel
Voor de mensen in de Middeleeuwen was de bijbel erg belangrijk, het Boek
bevatte alle kennis en wetenschap; Gods woord. Onder de bevolking was er
een extreem gevoel van saamhorigheid, dit kwam doordat er maar één geloof
was: het katholicisme. Ook al was de bijbel dan het Boek der Boeken, dat
betekende niet dat iedere middeleeuwer dit boek ook kon lezen. De meeste
mensen waren analfabeet en konden zelf dus niet lezen of schrijven. Maar ook
als je kon lezen, was het niet gemakkelijk om de bijbel te begrijpen, omdat die
alleen in het Latijn was. Alleen mensen die gestudeerd hadden en Latijn
hadden geleerd, konden de bijbel lezen en begrijpen. De priesters vertelden de
mensen die de bijbel niet konden begrijpen in hun preken over wat er allemaal
in de bijbel stond.
www2.let.uu.nl/Solis/onderwijs/contractanten/
0506/Contractantenaanbod%202005-2006.pdf
http://www.literatuurgeschiedenis.nl/thema.asp?ID=2
http://www.statenvertaling.net/bijbel/jesa/7.html
De bevolking in de Middeleeuwen
De Middeleeuwse bevolking was erg saai, men leefde erg sober en de meerderheid
van de bevolking was analfabeet. Alleen de adel en de geestelijken konden lezen en
schrijven. Omdat alleen de zij konden lezen en schrijven, moest er dus worden
gezocht naar een ander middel dan de geschreven taal om de waarden en de ideeën
van de kerk uit te dragen. Kunst was één van die middelen, maar ook literatuur is er
een onderdeel van.
Men vertelde in de Middeleeuwen veel verhalen aan elkaar. Als men aan één verhaal
begon, werd dat alsmaar doorverteld, waardoor er allerlei nieuwe dingen bij dat ene
verhaal werd verzonnen. Zo ontstonden allerlei spannende, zelfverzonnen verhalen.
In de loop der jaren zijn de verhalen zo uitgebreid geworden en verdraaid, dat men
ze begon op te schrijven. Eén van die schrijvers, of beter gezegd Troubadours, was
François Villon. De werkelijke achternaam van Villon is niet bekend, mogelijk heette
hij François de Montcorbier of François Des Loges. Hij schreef alle gedichten,
verhalen en liederen op en werd daardoor bekend onder de bevolking. De bekendste
werken van Villon zijn z’n grotendeels autobiografische Testaments en zijn Ballade des
Pendus, die hij schreef terwijl hij in de gevangenis zat.
Dus mede dankzij het vertellen van verhalen en het opschrijven ervan, hebben de
Middeleeuwen een literaire afdruk achtergelaten in de geschiedenis.