Oekraïne Wat gebeurt er op 6 april 2016?

Raadgevend Referendum 6 april 2016 over Associatieovereenkomst EU - Oekraïne
Wat gebeurt er op 6 april 2016?
Op 6 april 2016 mogen Nederlanders zich uitspreken over de vraag: "Bent u voor of tegen de wet tot
goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne?". De uitslag van
het referendum is ‘raadgevend’ bij een opkomst van minimaal 30%.
Wat houdt die Associatieovereenkomst in?
De Associatieovereenkomst is een brede samenwerkingsovereenkomst tussen Oekraïne en de EU.
Hierin gaat het o.a. over democratie, respect voor de rechtsstaat en mensenrechten. Een belangrijk
onderdeel is een handelsakkoord voor een diepe en brede vrijhandelszone DFCTA (EU-Ukraine Deep
and Comprehensive Free Trade Area”).
Het akkoord is geen verkapt militair bondgenootschap. Daar gaat de EU niet over.
Ik wil er alles van weten. Waar vind ik de tekst van de Overeenkomst?
U vindt de Nederlandse tekst (323 pagina’s) op: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/trb-2014160.html.
Zie voor EU-informatie (Engelstalig): http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-andregions/countries/ukraine/.
Waarom is het samenwerkingsakkoord gesloten?
De EU onderhandelt al sinds 2008 met Oekraïne over een samenwerkingsovereenkomst. De EU wil
met Oekraïne een intensieve economische en politieke samenwerking opbouwen, om daarmee de
stabiliteit aan de buitengrenzen van de Unie te versterken. Toenemende stabiliteit en welvaart in
Oekraïne komen onze veiligheid en welvaart ten goede. Het akkoord speelt direct in op de
moeilijkheden die Oekraïne nog moet overwinnen om een stabiel en welvarend land te worden,
zoals corruptie en de gebreken van de rechtsstaat. De EU meent dat het vanwege de vele
uitdagingen waarvoor Oekraïne staat, goed is om het land te steunen. Maar Oekraïne moet wel
resultaten laten zien. Naarmate Oekraïne de bepalingen van het akkoord beter naleeft kan de
politieke en economische samenwerking intensiever worden.
Goed bestuur is van belang voor bedrijven die zaken doen met Oekraïne of in het land willen
investeren. Vooral kleinere bedrijven lopen grote risico’s wanneer regels zomaar van de ene op de
andere dag, op willekeurige wijze kunnen veranderen.
Betekent het samenwerkingsakkoord dat Oekraïne gaat toetreden tot de EU?
Nee. Het samenwerkingsakkoord tussen de EU en Oekraïne bevat geen enkele bepaling over
toetreding tot de EU. Het akkoord vloeit voort uit het zogenaamde Nabuurschapsbeleid van de EU.
Dat is opgezet om met Europese landen die geen uitzicht hebben op EU-lidmaatschap toch
intensiever samen te werken. Dus ook al zegt Porosjenko dat hij lid wil worden van de EU: dat is nu
niet aan de orde.
Wat gaat dit akkoord kosten?
Oekraïne ontvangt al financiële steun van de internationale gemeenschap en ook van de EU. Het
akkoord geeft geen extra steun aan Oekraïne; het legt wel voorwaarden vast voor uitkering van de al
toegezegde steun. Het kost Nederland dus geen extra geld.
Hoe kwam het akkoord tot stand?
Het akkoord kent een turbulente voorgeschiedenis. Rusland heeft daarbij steeds een grote rol
gespeeld. Dit heeft te maken met geopolitiek: hoort Oekraïne bij oost (Rusland) of west (Europa)? De
relatie tussen de EU en Rusland speelt bij dit spel een grote rol. Enkele feiten:
-
-
In 2008 besloten de regeringsleiders van EU en Oekraïne om onderhandelingen te starten. In
2012 werden deze afgerond.
Toen in november 2013 de toenmalige president van Oekraïne Janoekovitsj besloot om het
akkoord met de EU toch niet te tekenen, brak er in de hoofdstad Kiev een volksopstand uit
en kwam er een nieuwe regering onder leiding van president Porosjenko.
De regering Porosjenko tekende op 27 juni 2014 het akkoord.
Alle EU-lidstaten hebben ingestemd. De Europese regeringsleiders (Europese Raad) tekende
op 21 maart 2014.
Het Europees en het Oekraïense Parlement gingen op 16 september 2014 akkoord.
Ook de Tweede Kamer is akkoord gegaan; met tegenstemmen van SP, PVV en PvdD.
De vorming van een nieuwe regering in Oekraïne werd gevolgd door de Russische annexatie
van De Krim en Russische steun aan rebellen in Oost-Oekraïne.
In reactie op EU-sancties sloot Rusland de grens voor land- en tuinbouwproducten uit de EU,
VS, Canada en Noorwegen.
Sinds 1 januari 2016 is ook de import van producten uit Oekraïne intussen verboden.
Sluit het Samenwerkingsakkoord met de EU uit dat Oekraïne samenwerkt met Rusland?
Nee. Een land als Servië heeft bijvoorbeeld een handelsverdrag met zowel Rusland als de EU. De EU
heeft al bijna 90 vrijhandelsakkoorden afgesloten, die sluiten nooit uit dat de handelspartner ook
met andere landen samenwerking zoekt.
Is het Samenwerkingsakkoord nu al van kracht?
Het is op 1 januari 2016 ‘voorlopig’ in werking getreden. Na het referendum op 6 april 2016 beslist
het kabinet over de formele afronding van de ratificatieprocedure.
Voorlopig in werking treden komt vaker voor, bijvoorbeeld bij het handelsakkoord tussen EU en Zuid
Korea. Het kan namelijk jaren duren voordat de formele ratificatie door alle lidstaten rond is, ook als
regeringen en parlementen al een positief oordeel over het akkoord hebben gegeven. De
mogelijkheid van voorlopige toepassing voorkomt dat aan de meerderheid van de EU landen
jarenlang onnodig voordelen in de handelssfeer worden onthouden. Deze werkwijze heeft tot nu toe
nooit problemen opgeleverd.
Is handel een onderdeel van het Samenwerkingsakkoord?
Ja. Het handelsakkoord wordt ook wel het “Deep and Comprehensive Free Trade Area” (DCFTA)
genoemd. Het handelsverdrag valt onder de verantwoordelijkheid van de Europese Commissie
(Directoraat-Generaal Handel, EU Commissaris Cecilia Malmström) die namens de 28 EU-lidstaten
onderhandelt. Daartoe heeft de Europese Handelsraad een onderhandelingsmandaat opgesteld. De
EU-handelsraad, met als vertegenwoordiger van Nederland minister Ploumen, ging akkoord op 29
september 2014. Alle 28 EU-lidstaten hebben dit geratificeerd.
Het DCFTA als onderdeel van het Samenwerkingsakkoord is ook op 1 januari 2016 van kracht
geworden.
Wat hebben burgers, consumenten, werknemers aan dit akkoord?
Oekraïne moet op economisch gebied, maar ook op milieugebied, consumentenbescherming en
sociaal terrein zijn wetgeving geleidelijk in overeenstemming brengen met de EU. Het verdrag
verplicht de EU en Oekraïne om samen te werken om een hoog niveau van
consumentenbescherming te realiseren en om te zorgen dat de systemen van
consumentenbescherming op elkaar zijn afgestemd.
Kunnen Oekraïners straks zomaar naar de EU reizen?
Het verdrag heft de visumplicht voor kort verblijf op. Maar dat betekent niet dat mensen uit
Oekraïne zich zomaar hier mogen vestigen. Als ze aan de buitengrens van de EU verschijnen, krijgen
ze een inreisstempel in hun paspoort dat recht geeft op maximaal negentig dagen verblijf in de EU.
Als die periode is verstreken, moeten ze terug naar Oekraïne. Wie deze uitreisplicht negeert en na de
negentigste dag nog altijd in de EU verblijft, wordt zonder pardon uitgezet en riskeert bovendien een
boete, een inreisverbod en zelfs een gevangenisstraf.
Wat staat er in het handelsverdrag (DCFTA)?
Het DCFTA voorziet in het afschaffen van alle invoertarieven binnen een overgangsperiode van
maximaal 10 jaar. In het verlengde daarvan beoogt het akkoord een geleidelijke integratie van
Oekraïne in de Interne EU-Markt, zonder dat het land EU-lid wordt. Met het oog daarop moet
Oekraïne op een aantal terreinen zijn economische wetgeving aanpassen aan de wetgeving van de
EU: sanitaire en fytosanitaire aangelegenheden (normen voor dier- en plantgezondheid),
dierenwelzijn, intellectuele eigendommen, mededingingsrecht en staatsmonopolies. Daarbij hoort
ook het overnemen van de bovengenoemde EU-normen op sociaal terrein en voor milieu- en
consumentenbescherming. Er zijn ook uitzonderingen mogelijk, bijvoorbeeld voor het vrij verkeer
van werknemers.
Wat kunnen bedrijven met het samenwerkingsakkoord en het handelsverdrag?
Oekraïne heeft 45 miljoen inwoners. Het is nu nog een relatief arm land, maar het heeft een groot
groeipotentieel als het een goed economisch beleid voert en de rechtsstaat versterkt.
Als handelsnatie kan ons land een belangrijke rol spelen bij de intensivering van het handelsverkeer
met Oekraïne. De totale Nederlandse export naar Oekraïne bedraagt nu € 800 miljoen, de
Nederlandse investeringen € 5,2 miljard.
Wat betekent dit voor de land- en tuinbouw?
Oekraïne stond ooit bekend als graanschuur van Europa. Maar de productiviteit is laag, en de
productie voldoet niet aan de duurzaamheidseisen die de EU hanteert. De samenwerking op
landbouwgebied is daarom vooral gericht op het bevorderen van een moderne en duurzame
productie die het milieu en het dierenwelzijn respecteert. Daarnaast moet Oekraïne ook op dit vlak
zijn wetgeving geleidelijk in overeenstemming brengen met de wet- en regelgeving van de EU.
Hoe groot is de agrarische handel tussen EU/Nederland en Oekraïne?
In 2014 importeerde de EU voor € 3,9 miljard aan land- en tuinbouwproducten uit Oekraïne tegen €
1,7 miljard aan export. De import betreft in het bijzonder granen, maïs en oliezaden.
Nederland importeerde voor € 379 miljoen en exporteerde voor € 167 miljoen. Dit is minder dan 1%
van de totale Nederlandse agrohandel. Die bedroeg in 2015 ongeveer € 82 miljard en de import was
€ 56 miljard.
Voor Nederland is er een handelsoverschot voor wat betreft groenten, siergewassen, bollen,
(poot)aardappelen, fokvee en zaadgoed. Enkele cijfers:
-
Siergewassen: de Nederlandse export naar Oekraïne bedroeg € 45 miljoen in 2014 (bron:
Vereniging voor Groothandel in Bloemisterij, VGB).
Aardappelpootgoed: tussen de 1500-3500 ton per jaar, waarde geschat tussen € 1-2 miljoen
(bron: Nederlandse Aardappel Organisatie, NAO).
De export van mechanisatie, bewaarinstallaties en teeltkennis is aanzienlijk. Het project
www.plusforprogress.com biedt enige achtergrondinformatie.
Zie voor meer informatie over de waarde van de handel tussen Oekraïne en Nederland de database
van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
Voedsel en dieren:
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=81266NED&D1=a&D2=a&D3=180&
D4=38,51,64,77,90-102&HD=160215-1111&HDR=G2,T&STB=G1,G3
Sierteeltproducten:
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=81267NED&D1=0,2&D2=13231371&D3=180&D4=2-6&HD=160215-1341&HDR=T,G3,G2&STB=G1
Hoe kunnen de exportkansen voor Nederlandse sectoren worden ingeschat?
Het gaat te ver om in deze factsheet een volledige marktanalyse op te nemen. Hierbij enkele
conclusies uit een onderzoek van de Vereniging van Bloemenveilingen in Nederland (VBN) gehouden
in 2013:
-
-
Oekraïne is nog een arm land
Economie zal naar verwachting weer sterk gaan groeien
Bevolking houdt van bloemen en planten, ook jongeren
Markt-/straathandel belangrijk afzetkanaal
Lokale teelt ontwikkelt zich snel
Sterke euro en ‘hervormingen’ aan de grens (steeds veranderende regels) maken exporteren (tijdelijk)
lastig
Potentie consumentenmarkt (46 miljoen inwoners) is goed
Wat zegt het handelsakkoord nu concreet over verlaging van importtarieven?
Oekraïne en EU zijn overeengekomen om respectievelijk 99,1% en 98,1% van hun importtarieven te
annuleren.
Voor granen, varkensvlees, rundvlees, pluimveevlees en enkele andere producten heeft de EU
importcontingenten (quota) bedongen. Voor andere producten geldt een overgangsperiode van 10
jaar.
De EU heeft de volgende importquota per jaar afgesproken (* = dit niveau kan na 5 jaar bereikt
worden):
-
Rundvlees: 12.000 ton
Varkensvlees: 20.000 ton
Varkensvlees (zonder ham/filet): 20.000 ton
Lamsvlees: 2.250 ton*
Pluimveevlees: 20.000 ton*
Bevroren kippen: 20.000 ton*
Melk, room, gecondenseerde melk, yoghurt: 10.000 ton*
Melkpoeder: 5.000 ton*
Boter: 3.000 ton*
Eieren, eierdooiers: 3.000 ton*
Eieren in schaal: 3.000 ton
Honing: 6.000 ton*
Oekraïne opent haar markt volledig voor veel EU-producten, zoals kaas, olijfolie en wijn. Het heeft
voor bepaalde producten ook bescherming afgedwongen:
-
20-50% lagere importtarieven bij een aantal producten in de productcategorieën vlees,
groenten- en fruit, en zuivel
-
Oekraïne opent de volgende tariefvrije importquota: varkensvlees 10.000 ton,
varkensvleesproducten (zonder ham/filet): 10.000 ton, pluimveevlees 10.000 ton en suiker
40.000 ton.
Wat wordt er gezegd over ziekten en plagen, en sanitaire barrières?
Beide partijen beloven zich te houden aan de wetenschappelijke principes van de
Wereldhandelsorganisatie WTO. Dit betekent o.a. dat beide partijen het principe van ‘regionalisatie’
erkennen: als er ergens een uitbraak van een dierziekte is, kunnen de regio’s die ziektevrij zijn nog
steeds exporteren. Ook betekent het Oekraïne de import van EU-rundvlees niet meer kan
tegenhouden op basis van BSE-regels. Hopelijk gaat het ook betekenen dat er een
gemeenschappelijke bestrijdingsaanpak komt van de Afrikaanse varkenspest die de EU bedreigt
vanuit Oost-Europa. Het handelsakkoord noemt dierenwelzijn ook. Of dat betekent dat Oekraïne
legbatterijen ook gaat uitfaseren, is nog niet bevestigd.
Geografisch erkende herkomsten
Oekraïne gaat EU-producten met zogenaamde ‘geographical indications’ erkennen, zoals kazen en
wijnen met herkomstindicatie. Ook een aantal Nederlandse producten staat op deze lijst, namelijk
Boeren-Leidse met sleutels, Noord-Hollandse Edammer, Noord-Hollandse Gouda, Opperdoezer
Ronde en Westlandse druif.
Klaas Johan Osinga