Zwavelzuur in atmosfeer laat de avondster flonkeren

NRC Handelsblad Maandag 20 juni 2011
Deze week spreekt Kees Kwakernaak over de verschillen tussen de planeten Venus, aarde en Mars
Zwavelzuur in atmosfeer laat de avondster flonkeren
Al sinds hij een jochie was, wil technisch natuurkundige Kees Kwakernaak (1961) alles over de sterren weten. Toch houdt hij zich als medewerker onderzoek en onderwijs aan
de TU Delft juist bezig met de kleinste natuurverschijnselen. Hij is wel
een actieve amateursterrenkundige
bij de Koninklijke Vereniging voor
Weer- en Sterrenkunde Christiaan
Huygens. Daar zal hij een lezing
houden over de aarde en onze zusterplaneten.
Wat is er bijzonder aan het trio Venus,
Aarde en Mars?
„Ik concentreer me op de vraag
waarom ze er zo verschillend uitzien, terwijl ze bij hun ontstaan erg
op elkaar geleken moeten hebben.
Alle drie de planeten zijn begonnen
vanuit dezelfde bron: ze zijn een sa-
Illustratie Caroline Langendoen
menballing van fragmenten Oernevel, van hetzelfde gesteente. Maar
inmiddels is Venus oververhit, is de
aarde net goed van temperatuur
voor het leven hier, en is Mars doods
en onderkoeld geraakt."
Hoe komt dat dan?
„Dat heeft alles te maken met hun
afstand tot de zon. Die is voor Venus
het kortst. In het begin hadden ze alle drie de mogelijkheid voor vloeibaar water. Dat het er op Mars was, is
ook echt aangetoond. Bij Venus is
het water lang geleden door vulkanisme aan de oppervlakte gekomen.
Dat heeft effect op de carbonaathuishouding van gesteenten. Op Venus
is veel kooldioxide, CO2, uit het gesteente vrijgekomen. Daarom is het
broeikaseffect er zo groot en de atmosfeer er zo heet. Ook waterdamp
zelf is een broeikasgas. En het is een
zichzelf versterkend effect. Nieuwe
vulkaanuitbarstingen komen er niet
meer: daarvoor is de planeetkorst inmiddels te dik.
„Bij ons is de temperatuur zodanig dat het vrijkomen van C0 uit
2
gesteente ongeveer gelijke tred
houdt met de opname ervan. Dat
heeft tot een soort stabilisatie van
het C0 -gehalte geleid. Even afgezien van het beetje dat wij er met
olie en kolen verstoken aan toevoegen. Dat kan voor onze hoogtechnologische wereld overigens serieuze
consequenties hebben. Kleine fluctuaties kunnen grote planetaire gevolgen hebben, weten we inmiddels.
Al krijgen we over 10.000 jaar gegarandeerd weer een ijstijd."
2
En het koude Mars?
„Daar liet COz zich juist heel gemakkelijk in gesteente vangen. Of eigenlijk is datgene wat er opgeslagen
wordt koolzuur, zoals het ook in
frisdrank zit. De atmosfeer is er bijna helemaal leeggeraakt. Datje Venus zo goed kunt zien als ochtend-
of avondster komt trouwens door de
atmosfeer daar, met dat hete wolkendek: er zit ook zwavelzuur in,
dat licht goed weerkaatst. Maar de
drie planeten groeien dus nog steeds
uit elkaar."
„Wat mij fascineert is dat er nu zoveel details uit de geologie en de chemie bekend zijn dat we antwoord
kunnen geven op de vraag waarom
Venus, aarde en Mars zo van elkaar
zijn gaan verschillen. Dat we met andere woorden nu de evolutie van planeten kunnen volgen."
U E S B E T H
KOENEN
Vrijdag 24 juni spreekt Kees Kwakernaak Ing. over'Venus, Aarde,
Mars'. 20.30 uur. Streeknatuurcentrum Alblasserwaard, Matenaweg
1, Papendrecht. Toegang: gratis