I. Geschiedenis van het wijnmaken in Israël.

6 maart 2012
Wijnen uit Israël
I) Geschiedenis van het wijnmaken in Israël.
II)De voornaamste wijngebieden:
Het Noorden: Galilea verdeeld in een hoger en lager
gelegen gebied; Golan-Hoogte.
Shomron.
Samson.
De heuvels rond Judea.
De Negev-Hoogte.
III)Produktie en uitvoer:
Algemeen.
De druivenrassen.
De voornaamste wijnhuizen.
IV)Wat is Koosjere en Mevushal-wijn?
V) Onze geselecteerde wijnen.
1
I. Geschiedenis van het wijnmaken in Israël.
Het Hebreeuwse woord “yayin”, ofwel “wijn”, komt vele malen voor
in beide testamenten van de bijbel. Met het woord wijn werd
gefermenteerde en ongefermenteerde wijn bedoeld. Dit wijst erop
dat wijnbouw al ver voor het begin van onze jaartelling beoefend
werd, in wat tegenwoordig de staat Israël is.
De wijndruif behoorde ook tot de zeven gezegende gewassen.
Gelegen aan de Middellandse Zee behoort Israël tot één van de
oudste wijnproducerende landen.
Vanaf 6000 v. Chr. is er bewijsmateriaal van een wijnachtige drank
in China, Georgië en Armenië. Later, 5500 v. Chr., in Rusland en
Iran, waar de cultivatie van de druif gebeurde (Men veronderstelt
dat de naam van de druif Shiraz uit de gelijknamige Perzische stad
voortkomt.
Vanuit Iran werden de wijnranken o.a. naar Egypte gebracht (4000
v. Chr.).
Rond 3500-3000 v. Chr. zijn er bewijzen van viticultuur gevonden in
Jericho, Lachish en Arad (viticultuur zou het best zijn tussen 30 en
48° Noorderbreedte. In Israël betekent dit tussen 31 en 33°
Noorderbreedte, vanaf de Dode Zee tot Dan, de kustgebieden van
Samaria en Samson). Er ontstond een bloeiende wijnindustrie en
handel in de Nijldelta tussen Egypte en Palestina (omvattend het
moderne Israël, Gaza en Jordanië). De Egyptische farao’s
importeerden wijn uit Kanaän. Uit overleveringen (2000 v. Chr.)
weten we dat Palestina en Libanon goede wijnlanden waren. Men
kende er een bittere, dorstlessende wijn van vroeg geplukte
druiven. Deze wijn werd met water vermengd gedronken. De
wijncultuur in het gebied (het Midden-Oosten) floreerde tot de
komst van de Arabieren in de 16de eeuw n. Chr.
Tijdens de Ottomaanse overheersing (1516 verovering
Mesopotamië) werd het gebruik van alcohol verboden. De
moslimwet verbood de joden en christenen om wijn te produceren.
Ze mochten enkel nog een “huiswijn” maken, die enkel mocht
gebruikt worden voor religieuze doeleinden. Tijdens deze periode
was het oude Israël niets meer dan een arm moerassig gebied
2
zonder eigen energiebronnen. De wijnindustrie in het MiddenOosten zakte in elkaar. Er gingen eeuwen voorbij (1922 einde
Ottomaanse Rijk) voordat wijn maken een terugkeer zag.
Het duurde tot diep in de 19e eeuw totdat vele joden terugkeerden
naar het Heilig Land en ze nieuwe wijngaarden konden opstarten.
Pas in 1848 wordt de eerste wijnhandel geopend in Jeruzalem door
Rabbi Schorr.
Anno 1882 stelde de steenrijke baron Edmond de Rothschild (cfr.
Château Lafite-Rothschild) 60 miljoen goudfranken ter beschikking
voor de wederopbouw van de wijnindustrie. Hij liet specialisten
overkomen uit Frankrijk om de kolonisten te adviseren bij het
aanleggen en verbeteren van de wijngaarden en het kiezen van de
druivenrassen, wat voornamelijk Mediterrane werden.
Er verrezen 2 kelders, de eerste in de nederzetting Rishon Le Zion
(ten zuiden van Tel Aviv). In 1892 werd de tweede in Zichron Ya
‘acov gesticht (bij de Carmel heuvels).
De beginjaren kenden tal van problemen, omdat er een groot
gebrek bestond aan kennis en ervaring. De kelder in Rishon Le Zion
(zuiderlijk gelegen) moest zelfs een ondergrondse uitbreiding
ondergaan omdat in het bovengrondse deel de temperatuur tijdens
de gisting te hoog bleef.
Tegenwoordig functioneert dit complex nog altijd; het is Israëls
oudste industriële gebouw. Rothschilds familie verkocht beide
kelders in 1957 aan “Carmel wijnbouwers coöperatief”. Dit is nog
steeds het grootste wijnhuis in Israël. Als grondlegger van de
hedendaagse Israëlische wijnindustrie werd Edmund de Rothschild
niet vergeten. Zijn beeltenis verscheen zelfs op een bankbiljet.
3
II. De voornaamste wijngebieden
a) Klimaat-bodem: de ligging en de hoogte van het gebied bepalen
het klimaat in Israël, waardoor de temperaturen sterk variëren. Het
hele land kent 2 seizoenen: een zachte, vochtige winter en een
hete, droge zomer. De lente en de herfst duren kort.
Het groene noorden wordt gekenmerkt door bossen, heuvels en
dalen. Het zuiden van Israël is vooral woestijn.
Israëls klimaat is gelijkaardig aan andere grote wijnlanden zoals
Italië, Frankrijk en Californië en ligt op dezelfde breedtegraad.
b) Er zijn vijf voorname wijnstreken die tegenwoordig geheel Israël
omvatten:
Galilea (Galil): dit gebied (Opper Galilea, Neder Galilea en de
Golanhoogten) strekt zich uit van de grens met Libanon en
bestrijkt gans het noorden van Israël. Algemeen erkend als
het gebied met de fijnste wijnen wegens het koeler klimaat en
de hogere hoogte. Opper Galilea is een bergachtig gebied van
diep uitgesneden pieken en steenachtige richels; de gronden
zijn zwaar, met grind bedekt, maar goed afgevoerd. De Golan
is een vulkanisch plateau met basalt en turfgrond. In de
winter ligt er sneeuw. De irrigatie vindt voornamelijk
kunstmatig plaats. De Golan hoogte is door Israël bezet op
Syrië. Export naar de EU is formeel verboden.
Samaria (Shomron): het grootste wijngebied in Israël,
profiterend van de Carmelbergketen en de wind uit de
Middellandse Zee. De wijngaarden zijn geconcentreerd in de
valleien rond de steden Zichron Ya’acov en Binyamina. De
gronden zijn minder zwaar en kalkachtig. Het klimaat is een
Middellands Zeeklimaat met warme zomers en koele, relatief
vochtige winters.
Samson (Shimshon): beslaat de centrale kustvlakte (= Dan:
gebied waar traditioneel de druiven groeiden in oorsprong) en
de golvende heuvels van de Judea laaglanden. Het is het
tweede grootste gebied in Israël. De gronden zijn kalksteen,
alluviale klei en leen. Opnieuw een Middelands Zeeklimaat
met warme, vochtige zomers en milde winters.
4
5
De heuvels van Judea (Harey Yehuda): dit gebied is nog weinig
ontwikkeld als wijngebied. De wijngaarden staan in smalle
valleien en op terrassen. In deze streek wil men vooral
kwaliteitswijnen ontwikkelen. Het gebied kent koele nachten
en warme dagtemperaturen. De gronden zijn dun, kalkachtig
met stenen; de hogere bergen krijgen sneeuw in de winter.
Negev (Hanegev): In de oudheid een populair wijngebied. Wordt
beplant met nieuwe wijngaarden in de hogere gebieden. Deze
strekken zich uit van de zuidelijke Negevheuvels, wat woestijn
is, naar de noordoostelijke Negevheuvels. De gronden zijn
zandig tot leemachtig. De temperaturen variëren van zeer
heet overdag tot koele, koude nachten (600 meter boven de
zeespiegel). Tijdens de ochtend is er vaak mist. Algemeen is
de streek zeer droog en wordt computergestuurd geïrrigeerd.
6
III. Produktie en uitvoer
a) Algemeen: Met het stichten van de staat Israël (1948) bestreek
het oppervlak aan wijngaarden slechts 1700 ha. Dat areaal is
inmiddels gestegen tot bijna 4000 ha., procentueel een grote
sprong voorwaarts. Toch wordt Israël nog steeds gerekend tot één
van de kleinste wijnverbouwende landen. Momenteel zijn er meer
dan 200 wijnbedrijven geregistreerd. De export bedroeg in 2005:
13,8 miljoen dollar. Israël exporteert zijn wijnen vooral naar de
joodse markt, maar niet uitsluitend. Naast de joodse markt wordt
vooral uitgevoerd naar de Verenigde Staten, Groot-Brittanië,
Duitsland en Canada. Voor de uitvoer volgt Israël de wetgeving
opgelegd door de Europese Unie voor Europa en door het B.A.T.F.
voor Amerika. Vandaag zijn de belangrijkste uitvoerders: Carmel,
Barkan, Golan Heights, Efrat, Binyamina, Tishbi, Dalton & Cartel.
De Israëlische wijn genoot gedurende een lange tijd een slechte
reputatie. De laatste decennia werd grote vooruitgang gemaakt op
kwalitatief vlak dankzij de Amerikaan Pieter Stern (Directeur van de
Golan Heights Winery). Hij introduceerde eigentijdse Californische
technieken en lanceerde als eerste een reeks wijnen van
internationaal niveau.
De meeste wijnen geproduceerd in Israël zijn nog geen
bewaarwijnen. Enkel de paar grote wijnproducenten slagen er reeds
in om wijn te produceren met een bewaarpotentieel van 10 à 15
jaar. Het is een feit dat Israël momenteel het meest progressieve
wijnproducerend land in het ganse Midden-Oosten is door zijn
streven naar kwaliteit.
b) De druivenrassen: Israël bezit een diversiteit aan verschillende
microklimaten, waardoor er een groot aantal druivensoorten
geproduceerd worden. Hiermee bedoelen we het moderne Israël
van de laatste decennia. Er zijn geen namen bekend van de
oorspronkelijke traditionele aanplantingen. Waarschijnlijk waren er
toen nog geen gecultiveerde druivenrassen.
Door invloeden vanuit Frankrijk, Californië, Zuid-Afrika en Australië
komen er veel variëteiten van gekende meestal Mediterrane
druivensoorten voor. Cabernet Sauvignon en Merlot worden vooral
in de meer koele gebieden van de Galilee aangepland. Verder
komen Chardonnay, Sauvignon Blanc, Syrah, Petit Verdot,
Gewürztraminer (late oogst, waardoor zoeter), Muscat, Malbec,
Cabernet Franc voor.
7
c) De voornaamste wijnhuizen:
Nog even een kort overzicht:
Rishon Lezion en Zichron Ya’acov: de eerste joodse
landbouwnederzettingen op het einde van de negentiende eeuw
plantten wijngaarden aan en produceerden wijn als hun
voornaamste bron van hun inkomsten.
Baron de Rothschild cultiveerde deze tot een echte wijnindustrie.
Na de stichting van de staat Israël (1948) werden huizen als
Askalon (nu Segal) en Elias (nu Binyamina) opgericht.
In de jaren 1980 begint de moderne geschiedenis van het
wijnmaken in Israël. Door expertise uit het buitenland aan te
trekken en te investeren in vernieuwde uitrusting van de oude
wijnhuizen, kwamen er ook veel wijnhuizen bij.
Het gros van de wijnen wordt vandaag de dag geleverd door een
handvol grote firma’s, een handvol middelgrote en meer dan
honderd kleine (boutique wineries), elk met een productie van
hooguit 100.000 flessen.
Volgens het “Israël Export Institute” controleren de drie grootste
wijnhuizen 83% van de lokale afzet.
8
2. Een greep uit de voornaamste wijnhuizen:
Carmel Wine Growers Co-Op.: De oudste en grootste
wijngaard; oogst 57% van de druiven van het land;
gelegen in de valleien rond Zichron Ya’akov en het
Carmelgebergte in het noorden en Richon Le Zion ten
zuiden van Tel Aviv; kocht de bestaande wijnhuizen over
van baron de Rothschild in 1957; bereidt momenteel uit in
het zuiden, nl. in de heuvels ten noorden van de
Negevwoestijn (Ramat Arad) en Yatir. Carmel richt hier
kleinere bedrijfjes op om betere kwaliteitswijnen te
producren (Merlot, Cabernet Sauvignon). Investeren in
1997 6 miljoen dollar om de kwaliteit van hun druiven te
verbeteren.
Golan Heights Winery: opgericht in 1983 met de lancering van
het Gamla en Yardenlabel. Aangevuld later met Golanlabel;
gelegen in het noorden boven het meer van Galilea in het
stadje Katzrin; Bezit 15 wijngaarden op de Golanhoogte en
één in hoger Galilea; expertise en techniek gehaald uit
Californië (cfr. Peter Stern) o.a. gebruik van weerstations
in elke wijngaard om nauwgezet klimaatwijzigingen te
registreren via computers; won driemaal op rij “Grand Prix
d’Honneur” van Vinexpo; bezit de beste kwaliteitswijnen in
Israël.
Barkan: huis verspreid over heel Israël (vooral in het Samson
gebied); koopt oudere wijnhuizen op, o.a. het “Segal” huis;
gestart in 1889 als producent van zoete Kiddush wijn en
brandy; momenteel bij de drie grootste wijnhuizen met een
productie van 8000 ton druiven; produceren verschillende
“stijlen” van Cabernet Sauvignon: van lichte wijnen voor
verkoop in de supermarkt tot de meer complexe
bewaarwijnen.
9
Tishbi Estate Winery: gelegen aan de voet van het
Carmelgebergte tegen de kust; familiebedrijf gestart in
1984 (125 ha.); familietraditie van een eeuw
wijnverbouwen: baron de Rotschild terug; produceren 4
wijnseries van constante kwaliteit van vooral Franse
druivenrassen (Chardonnay en Merlot); beschikken over
wijngaarden in hoog en laag Galilea, in de heuvels van
Judea en de Negevwoestijn; verbouwen daar vooral
Cabernet Sauvignon en Sauvignon Blanc; toonaangevend
bedrijf in de middenklasse.
Binyamina Winery: middelgroot bedrijf opgericht in 1952 rond
Zichron Ya’akov; gestart als “parfumbedrijf” van de
Rothschild.
Ella Valley Vineyards: klein interessant bedrijf in Midden
Judea.
Enkele voorbeelden van “boutique” bedrijfjes: Margalite ten
noorden van Tel Aviv en Domaine du Castel in de heuvels
van Judea.
10
IV. Wat is Koosjere en Mevushal wijn?
Voor de Joodse eredienst is het belangrijk dat Koosjere wijn wordt
gebruikt. Koosjer is een oud-Hebreeuws woord dat “pasvorm” of
“passend” betekent. Veel van de voedsel- en drankregels gaan
terug naar de bijbel. Veel van de Koosjere wijn mag niet met
dierlijke producten in aanmerking komen. Dat sluit klaren met eiwit
of vislijm uit. Iedere beroering met een niet-Koosjer product moet
tijdens de produktie worden vermeden. Enkel de toezichthoudende
Rabbijn en joodse arbeiders mogen vanaf het moment dat de schil
van de druif breekt en most vrijkomt, de druiven, het most en de
wijn aanraken.
De wijn mag rood, rosé of wit zijn. De druivenstokken mogen niet
bemest worden, in ieder geval niet met dierlijke mest en de
wijngaard moet elk zevende jaar braakliggen. Dan mag niet worden
geoogst. De druivensoort is niet van belang voor de regels en de
druiven mogen, zolang zij niet worden gekneusd, ook worden
geoogst door niet-joden op niet-joodse grond.
Een tiende van de wijn moest in de oudheid worden weggegeven
aan de Tempel van Jeruzalem. Nu wordt één op de honderd flessen
weggegeven als herinnering aan die verplichting.
De fles moet beslist door een jood worden geopend. Zoniet, dan is
de ooit Koosjere wijn alsnog treife. Het is gebruikelijk om de wijn
vervolgens, volgens de traditie “Mevushal“ (Hebreeuws voor
gekookt), te pasteuriseren. Zo wordt de wijn in de ogen van de
orthodoxie zuiver. “Mevushal” wijn is Koosjer wijn die door iedereen
aangeraakt kan worden, zoals een niet-joodse kelner, en blijft toch
Koosjer.
Wijn speelt een rol bij de joodse rituelen, maar de gekookte
“Mevushal“ wijn is meestal van minderwaardige kwaliteit (te zoet,
te fruitig, smakeloos en zonder aroma).
De moderne regels voor het bereiden van Koosjer wijnen maken
een Koosjer wijn in geen geval inferieur; eenvoudig verklaard:
Materiaal dat wordt gebruikt om de wijn te maken, wordt uitsluitend
voor de produktie van Koosjer wijnen gebruikt, of moet precies
schoongemaakt zijn alvorens het voor Koosjer wijnproductie
gebruikt kan worden.
De druiven worden enkel door joden die volgens de Joodse
gewoonten leven, behandeld, vanaf verbrijzeling tot aan
serveren.
Alleen gegarandeerde Koosjerproducten (gist, zuiveringmiddelen,
enz.) kunnen in de productie van Koosjer wijnen worden
11
gebruikt.
12
V. Onze geselecteerde wijnen
13