Zacht krabben is een kunst

Zich zacht krabben is een kunst
Correct omgaan met jeuk
(Dr. Klaus Duffner)
Zich krabben heeft een negatieve invloed op het geneesproces van huidaandoeningen zoals
psoriasis of neurodermitis. Er bestaat een regel die zegt dat 5 minuten krabben de genezing
met 15 dagen verlengt. Nochtans hebben de patiënten in kwestie vaak de indruk dat de jeuk
hen gek maakt. Dr. Barbara Fischer van het Universitair Ziekenhuis van Zürich overloopt de
negatieve gevolgen van het krabben en stelt bepaalde strategieën voor om de jeuk te
verzachten.
Dr. Fischer, waarom verergert het krabben huidziekten zoals neurodermitis of psoriasis?
Het krabben veroorzaakt verwondingen in de structuur van de opperhuid, de bovenste
huidlaag. Dit stimuleert de aanmaak van ontstekingscellen die op hun beurt jeuk veroorzaken.
We spreken hier met andere woorden over een vicieuze cirkel: hoe meer men zich krabt, des
te meer het jeukt! Deze mechanische irritaties veroorzaken letsels op de huid en wekken op
die manier de ontstekingscellen…
… tot bloedens toe. En deze situatie is dan weer de ideale basis voor bijkomende infecties?
Andere receptoren schieten in actie van zodra de patiënt een verwonding veroorzaakt, zoals
bijvoorbeeld de huid die bloedt. Op dat moment ontvangen de receptoren in plaats van het
jeuksignaal een signaal van pijn. Dit laatste wordt door de betrokken personen beter
verdragen dan het jeukgevoel en zo wordt het probleem verplaatst. Toch is deze oplossing
maar tijdelijk aangezien de opgelopen verwonding op haar beurt opnieuw de
ontstekingscellen aanwakkert en op slag de jeuk doet toenemen. Een heuse vicieuze cirkel!
Is het juist dat de jeukgewaarwording als minder aangenaam ervaren wordt in vergelijking
met pijn?
Jeuk veroorzaakt een zekere nervositeit en men weet niet goed hoe hierop te reageren. Door
zichzelf pijn toe te brengen, daarentegen, bekomt men een zekere verlichting op korte termijn.
De gewaarwording van pijn is inderdaad minder psychologisch aangezien ze wordt
veroorzaakt door het zenuwstelsel en ontvangen door de betrokken receptoren. Jeuk,
daarentegen, is meer een psychologisch gegeven aangezien de jeukervaring kan onderdrukt
worden, bijvoorbeeld dankzij autogene training.
Welke risico’s neemt een patiënt die zichzelf krabt?
De huid speelt een uitermate belangrijke, beschermende rol tegen externe aanvallen, meer
bepaald tegen de micro-organismen. Van zodra onze huid is verwond, is ons organisme
kwetsbaarder voor infecties. Wondjes veroorzaakt door het krabben openen de deuren voor
bacteriën en andere microben. Bovendien is het algemeen geweten dat personen die lijden aan
neurodermitis sneller vatbaar zijn voor stafylokokken en bepaalde mycosen van de huid. Een
beschadigde huid begunstigt bijkomende infecties. Deze laatsten veroorzaken op hun beurt
opnieuw infecties en extra jeuk – en ga zo maar door. Het is echter wel belangrijk om te
weten dat inflammatoire huidaandoeningen niet noodzakelijkerwijs jeuk veroorzaken.
In welke mate kan het krabben een invloed hebben op de levenkwaliteit van de patiënten?
Jeuk beïnvloedt in grote mate de levensomstandigheden aangezien de personen die er last van
hebben onderhevig zijn aan een constante en extreme stress. Dit heeft dan weer een grote
impact op het concentratievermogen en dus ook op de prestaties.
Psoriasis veroorzaakt ook vaak jeuk maar de jeukgewaarwordingen hier zijn minder
overheersend dan in het geval van neurodermitis. In het algemeens is het voor
psoriasispatiënten gemakkelijker om te gaan met de onaangename jeukgevoelens, zelfs in een
accuut stadium van de ziekte.
Heeft de mentaal een belangrijke invloed op jeuk en welke rol speelt stress hierin?
De mentaal heeft een invloed op alle ziekte en speelt een onderbroken rol, in het bijzonder in
het geval van de neurodermitis. Dit hangt natuurlijk af van de persoon in kwestie want ieder
gaat op een andere manier om met de dagelijkse stress en iedereen heeft een eigen
tolerantiedrempel. Het is niet altijd mogelijk om stress te vermijden en elke situatie in het
leven kan stress veroorzaken. Bepaalde immunologische mechanismen, die we trouwens nog
niet goed kennen, kunnen een crisis opstarten of onderhouden. Bovendien kan stress ervoor
zorgen dat we op een andere manier omgaan met onze ziekte. Zo kan het gebeuren dat
personen die normaalgezien hun jeuk onder controle hadden, de controle verliezen in geval
van stress en dan net meer krabben.
In Zürich organiseert u cursussen om het krabben te vermijden. Wie volgt neemt deel aan
deze lessen?
Het gaat hier hoofdzakelijk om ouders wiens kinderen getroffen zijn door huidaandoeningen.
Deze ouders zijn in het algemeen goed geïnformeerd aangezien de meesten onder hen sinds
jaren in aanraking komen met dergelijke problemen. Hun kinderen zijn tussen 6 maand en 12
jaar oud. Ze schipperen tussen de homeopatische behandelingen, alternatieve geneeswijzen en
de traditionele geneeskunde. Met andere woorden: ze voelen zich verloren want ze slagen er
niet in de juiste weg te vinden. Gedurende 5 avonden probeert een ploeg, bestaande uit een
psycholoog, een diëtiste en een dokter, hen met begrip en hulp bij te staan. Hier speelt het
psychologische aspect een uiterst belangrijke rol, in het bijzonder om een antwoord te geven
op de vraag hoe met de ziekte moet worden omgegaan. Hoe moet men jeuk vermijden en
voorkomen dat het kind zich gaat krabben? Op welke manier heeft de ziekte een invloed op
de relatie tussen de ouders en het kind? Voor vele kinderen is het krabben immers een manier
om druk uit te oefenen op hun ouders. Ze kunnen bijvoorbeeld dreigen: “als je me geen
chocolade geeft, krab ik mezelf!”. Hoe moeten ze reageren op dergelijk gedrag? De ouders
moeten dit leren. Ze moeten ook pasklare antwoorden bedenken en manieren vinden om
bijvoorbeeld het grappige aspect van zalf smeren te beklemtonen in plaats van het
verplichtende karakter ervan.
Hoe moet men nu concreet handelen om het krabben te vermijden?
Er bestaan verschillende strategieën. Onder andere de “krabstok”, een stuk hout dat bedekt is
met leer. Het lederen gedeelte dient om de patiënten te conditioneren: ze moeten het leer
“behandelen” wanneer ze het gevoel hebben dat ze zich moeten krabben. Dit kan heel
vernederend lijken voor een patiënt, en een aantal onder hen weigert het te doen, maar het
werkt nochtans heel goed, vooral bij kinderen. Deze methode zou overigens ook goed moeten
werken bij volwassenen maar kinderen aanvaarden het beter aangezien men hen deze
“misleiding” op een ludieke manier kan aanleren.
Is het simpelweg “verboden” om zich te krabben of bestaat er een zogenaamde “zachte
manier” om dit te doen?
Het zachte krabben is natuurlijk een andere strategie. In dit geval moet men er in de eerste
plaats voor zorgen dat men zijn nagels kort houdt. Men kan de patiënten ook aanraden om de
plaats waar het jeukt samen te drukken of te knijpen in plaats van zich te krabben. Zelfs op de
plek wrijven kan helpen. Dit zijn enkele mogelijkheden om de aandacht van de jeuk af te
wenden door middel van zachte stimuli. De persoon in kwestie voelt dan inderdaad de druk en
in mindere mate de jeukgewaarwording.
De techniek van Jakobson bestaat erin gedurende enkele minuten de spieren van bepaalde
lichaamsdelen heel hard op te spannen, zoals bijvoorbeeld de polsen, de onderarmen en
armen, de nek en andere lichaamsuiteinden. Na enkele minuten worden de spieren losgelaten
en kan men het herstel van de bloedsomloop gewaarworden. Het gaat hier echter om een
techniek die een zekere training vergt.
We geven eveneens raad wat betreft de dagelijkse huidverzorging bij kinderen. Zo kan men
bijvoorbeeld de zalf of crèmes gebruiken om tekeningen te maken op de huid of de zalf
toebrengen onder de vorm van een spel. Ten slotte tonen we films die voorbeelden
verschaffen, geven we praktische tips en raadgevingen voor een gezonde en correcte voeding.
Hoe reageren de ouders?
De cursus wordt heel goed ontvangen en de ouders voelen zich nauw betrokken met het
concept. De cursus werkt vooral overtuigend omdat er veel vragen aan bod komen en er
gedetailleerde tips verschaft worden bij de ziekte. De lessen worden helaas nog niet
terugbetaald door de ziekenfondsen maar wij ondernemen hiervoor momenteel de nodige
stappen.
Welke geneesmiddelen raadt u aan?
Vanuit het standpunt van de traditionele geneeskunde raad ik antihistaminicums aan, dit zijn
geneesmiddelen die de receptoren van histamines blokkeren. Hoewel deze geneesmiddelen
heel efficiënt zijn tegen netelroos of hooikoortsallergieën, ontplooien ze slechts een derde van
hun capaciteiten in het geval van neurodermitis. Behalve de histamines zijn er nog andere
factoren die meespelen en deze geneesmiddelen slagen er niet in om de jeukgevoelens
volledig uit te schakelen.
Een tweede advies dat ik steeds meegeef is een goede verzorging van de huid. Het is
belangrijk om de huid van de nodige vetten te voorzien aangezien een droge huid een
belangrijke oorzaak is van jeuk.
Ten slotte moet de onsteking worden weggewerkt, bijvoorbeeld door het gebruik van
steroïden, lichttherapie of de nieuwe calcineurineremmers.
En voor psoriasis?
Onstoken cellen kunnen jeuk veroorzaken bij psoriatiekers. We proberen steeds de
onstekingen te verminderen en de schilfers te beperken; het uitschakelen van jeuk is niet
prioritair. Lotions die alcohol bevatten, bijvoorbeeld, bieden goede resultaten bij psoriasis in
de hoofdhuid, ook al geven deze een branderig gevoel. Wanneer men producten met vette
bestanddelen gebruikt in plaats van alcohol, moet men immers te vaak het haar wassen. Dit is
bij veel patiënten een groot nadeel.
Er moet worden opgemerkt dat psoriasispatiënten heel verschillend zijn van de personen die
lijden aan neurodermitis. De psoriasispatiënten gaan in het algemeen onbezorgd met hun
ziekte om, terwijl neurodermitispatiënten vaak heel veeleisend zijn en hun ziekte steeds
benadrukken. Bovendien zijn neurodermitispatiënten vaker geneigd zich pessimistisch op te
stellen en hun arts te raadplegen indien dit niet nodig is. Psoriasispatiënten daarentegen
blijven vaker optimistisch, ook al vindt de arts de diagnose verontrustend.
Hoe omgaan met jeuk – hoe zich krabben: kort overzicht
-
Vermijd jeuk door een goede algemene huidverzorging.
Gebruik gekoelde crèmes en bewaar ze ook koel.
Vermijd overdreven warme kleren en te warm beddegoed.
Hou je handen bezig in geval van jeuk.
Leid de aandacht van jeuk af door je lichaam te verzorgen.
Stimuleer de huid zonder ze evenwel te verwonden (door de huid drukken, knijpen,
wrijven, borstelen, strelen).
Knip je vingernagels geregeld bij en hou ze proper.
Draag gespecialiseerde nachtkledij in geval van jeuk tijdens de slaap.
Train je in het ontspannen (aan de hand van muziekcassettes, verhalen,
relaxatieoefeningen).