Herman Wijffels Zijn beleving van deze tijd Energiedag MKB

Herman Wijffels
Zijn beleving van deze tijd
Energiedag MKB Krachtcentrale 30 nov. 2010
Slides gemaakt door Sjaak Evers
We maken mee:
• Volgende
– fase in de maatschappelijke ontwikkeling
– cultuur fase
– aflevering van de beschaving
Agenda
1. Hoe moeten we economie op het ogenblik
evalueren
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
1. Hoe economie evalueren
• Herstel verhalen niet geloven !
• Weer groeien op de oude manier ? No way !
• Discontinuïteiten in onze huidige
maatschappelijke ontwikkeling te groot
1. Hoe economie evalueren
• Uitgangspunten en basisideeën van de
industriële tijd al enige tijd
– Over hun hoogtepunt van productiviteit heen
– Beginnen zich zelf tegen te werken
1. Hoe economie evalueren
• Rekening van de crisis nog niet betaald
– Euro, Ierland, Portugal, Spanje
– Ook NL nog niet
•
•
•
•
4 % krimp vorig jaar door Overheid opgevangen
Geaccumuleerd in het financieringstekort
Gat te dichten, terecht
We moeten allemaal bijdragen
1. Hoe economie evalueren
• Overal in de Westerse wereld
• Nog enorme druk op de koopkracht
• Dus van consumenten bestedingen moeten we
het niet hebben
• Geen groei van afzet te verwachten
• Bedrijven investeren niet veel
• Banken meer aan banden gelegd
• Een wel lopende bron: opkomende economieën
• Daarnaar export en daardoor groei
1. Hoe economie evalueren
• Overall: kwakkelende, hoogstens langzaam
groeiende macro-economieën
• Vorm van discontinuïteit
• Het normale groeispel niet gespeeld de
komende tijd
• Goed kijken naar groeimogelijkheden, bijv.
elektrische fiets
• Alleen dingen die werkelijk waarde toevoegen
aan de kwaliteit van het leven
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Tot zover over de macro-economische context
• Veel structureler:
• Toe aan een nieuwe set van ideeën basis voor een
nieuwe fase van de maatschappelijke ontwikkeling:
– Op sociaal-organisatorisch gebied uit te werken
(relatie mens/mens, People)
 productievere processen
– Op ecologische gebied uit te werken
(relatie mens/aarde, Planet)
 schonere processen
• Samen Duurzaamheid, meer dan duur
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Onder Duurzaamheid liggende
maatschappelijke ambitie / aspiratie:
– Hogere kwaliteit van relaties
• Van relaties tussen mensen
• Van de relatie tussen mens en aarde
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
Gekomen door:
1. Kennelijk niet tevreden over die relaties
– We passen niet meer in hiërarchische, piramidale,
mechanistische organisatiestructuren, met
‘command & control’
– We willen niet meer zo slordig omspringen met
onze grondstoffen en ecosystemen,
• we ondergraven fysieke basis van het leven zelf
2. Het kan anders, beter !
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Andere manier van kijken naar mensen, naar het
leven van mensen
– Het Nieuwe Werken is daarvan een uitvloeisel
• In organisaties is meer uit mensen te halen
– Uit omstandig wetenschappelijk onderzoek:
• Gemiddeld in NL: Potentie benutting: 35 – 50 %
– Sociale innovatie  hogere benutting  hogere
productiviteit
• Vergrijzing: welvaart met gemiddel ouderen
– Blijven investeren in mensen, opdat ze creatief blijven
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• ‘Uit de wikkels halen’ van potentie, doel van
– Sociaal beleid in ondernemingen
– Sociale zekerheid in samenlevingen
• Flow creëren  1+1 = 3 - effect
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Hetzelfde verhaal
• Heel primitief vanuit een 21-ste eeuws
perspectief:
– Uit aardkorst: fossielen
– Gebruiken
– Wat we niet kunnen gebruiken terug de natuur in
• Lineair denken  wegwerpmaatschappij
• Het kan veel beter
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Concepten ook hier voor al aanwezig
• Kringloopprocessen
– ‘Cradle to cradle’, ‘Virgin’ kwaliteit
– Desso, Ahrend
• ‘Ons vizier verplaatsen’:
– Van: voorovergebogen in de aardkorst rommelen
– Naar: oogsten uit permanent beschikbare
stromen, van wat overvloed is (zon en wind)
2. Langs sociale en ecologische kant
van duurzaamheid
• Paul Polman, CEO Unilever
– In komende periode
• Ecologische voetafdruk: X ½
• Omzet: X 2
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
• Versleten raken van oude organisatiemodellen
• Lineaire processen niet meer mogelijk in de
toekomst
gevolg van successen van de Industriële tijd:
• Emancipatie
– Verhoogd bewustzijn
• van individualiteit
• i.p.v. groepsidentiteit
– Omwisseling !
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
• Verhoogd bewustzijn van individualiteit
 we passen niet meer in oude organisaties
 1 => 9 miljard in 2050 + welvaart
• Industriële tijd
– Gerealiseerd  problemen
 oplossingen
• m.b.v. verhoogd bewustzijn van individualiteit
• 3 “dragende” technologieën
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
3 ‘dragende’ technologieën voor de komende tijd:
• ICT
– Faciliteert
• Individualiteit
• Communicatie noodzaak als gevolg van individualiteit
• Levenswetenschappen /Life sciences
– Fossielen  levende materie (zon en wind)
• Nanotechnologie
– Kleinste deeltjes bouwstenen voor materie
Alle drie:
- In beginsel: kleinschalig, fijner, zorgvuldiger
- Nodig om lichter, zorgvuldiger te leven
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
• Belasting draagvermogen aarde veel te groot
• Per jaar verbruiken we momenteel wat aarde
duurzaam gedurende 1½ jaar kan produceren
• We verbruiken 50 % boven wat aarde jaarlijks
produceert
• We leven vanaf 2-de helft augustus
– niet van de rente = productie
– Maar van de hoofdsom = natuurlijk kapitaal
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
Simpel sommetje:
• 2000: 6 mld, cons. hoeveelheid gem. 1 = 6 mld
matige econ. groei
• 2050: 9 mld, cons. hoeveelheid gem. 2 = 18 mld
Ver-3-voudiging van ons consumptie volume in 50 jaar
In een situatie waarin we sinds 1985 1½ x vergen wat
we per jaar opleveren.
2. Langs sociale en ecologische kant van
duurzaamheid: Paar achtergronden
• Gelukkig
– met het ontstaan van de problemen
– de oplossingen er ook al
• Grote stroefheid: de bestaande belangen !
– Bijv. we bouwen kolencentrales
– terwijl kan:
• van omlaag in de aardkorst
• naar omhoog vanuit boven
• Transitie is “the name of the game”
2. Resumerend
• Alles bij elkaar:
– De tijd van exponentiele economische groei is
voorbij (zeker in het Westen) (1)
– De tijd van de klassieke hiërarchische, piramidale,
mechanistische organisatiestructuren is voorbij.
– De tijd dat je mensen dwong in dat soort
contexten is voorbij (2a)
– De tijd dat je ‘à volonté’ (naar believen) kon
consumeren is voorbij (2b)
• DisconituiTijd, DisconituiTijd, DisconituiTijd
Tussendoor
Grote aanbeveling:
• Niet (primair) vanuit extrapolatie, ook:
stel nou dat het echt helemaal anders wordt
• Vraagstukken vanuit 2 optieken bekijken:
– Gangbare oude optiek (vanuit de historie)
– Tegenovergestelde optiek (vanuit de toekomst).
Veelal geeft 2-de optiek veel plausibeler uitkomsten
dan de 1-ste optiek !
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
• Basisstelling: ondernemers zijn uitgevonden om
te doen wat er nu aan de orde is !
• Om de zoveel tijd is er een nieuwe set van
mogelijkheden binnen bereik
• Kern van ondernemerschap: luisteren naar
nieuwe mogelijkheden en die in de materie
brengen
• Dat is de evolutionaire rol die ondernemers
spelen in het leven
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
• Vergt een zekere afstand nemen van wat
gangbaar is geworden:
– Ondernemen gaat alleen maar om winst
• Ook volgens de bedenkers van het stelsel van
ondernemingsgewijze productie
(Adam Smith e.v.a.)
– Een omkering van doel en middel
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
• Het ging om een intelligente combinatie van
– Eigen belang
– Maatschappelijk belang
• M.n. met de opkomst van het
aandeelhouderskapitalisme omgedraaid:
– Winst (i.c. aandeelhouderswaarde) vergroten doel
– Iets doen in de maatschappij middel
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
• Een van de redenen van zoveel woede:
– wij voor hen (daarboven in die grote organisaties)
• Origineel:
– Zij voor ons !
3. Rol van ondernemerschap in deze tijd
• Ondernemerschap in een maatschappelijk
perspectief plaatsen
• ‘In waardigheid leven’ is het ultieme doel van de
maatschappelijke ontwikkeling
• Schone taak van ondernemende mensen:
• Vorm geven aan
– nieuwe
• Fase in de maatschappelijke ontwikkeling
• Cultuur fase
– volgende draai in het lange proces van de beschaving
der mensheid