Leefbare planeten: waar is de kans om leven te

Leefbare planeten: waar is de
kans om leven te vinden het
grootst?
Geschreven door Caroline Kraaijvanger op 2 februari 2013 om 09:00 uur
Astronomen ontdekken de laatste tijd de ene na de andere exoplaneet en ook
stuiten ze steeds vaker op planeten die mogelijk bewoonbaar zijn. Tijd voor een
overzicht: wat zijn op dit moment de planeten waar we de grootste kans hebben
om ooit leven te vinden?
Laten we voorop stellen dat we niet weten of buitenaards leven bestaat. Laat staan dat
we weten hoe het eruitziet en welke eisen het aan de omgeving stelt. Voor het gemak
gaan onderzoekers er daarom doorgaans vanuit dat buitenaards leven zich kan
ontwikkelen in omstandigheden die sterk doen denken aan de omstandigheden waarin
aards leven zich heeft ontwikkeld. Eigenlijk vergelijken ze exoplaneten dus met de aarde
om vast te stellen of deze leven kunnen bevatten. Zo gaan wetenschappers ervan uit dat
een planeet vloeibaar water moet kunnen bevatten wil er leven mogelijk zijn. Dat
betekent dat een planeet niet te dicht bij zijn ster mag staan (dan verdampt het water),
maar ook niet te ver weg (dan bevriest het water). En zo zijn er nog wel meer factoren
die de wetenschap op dit moment nodig acht, wil buitenaards leven op een bepaalde
planeet mogelijk zijn. NASA vatte de criteria als volgt samen: “Leefbare omgevingen
moeten uitgebreide gebieden met vloeibaar water, omstandigheden die gunstig zijn voor
de totstandkoming van complexe organische moleculen en energiebronnen die
stofwisseling mogelijk maken, hebben.”
De catalogus
Elke keer als er nieuwe exoplaneten worden ontdekt, wordt gekeken of deze aan de
criteria die wetenschappers nu aan een leefbare planeet stellen, voldoen. Planeten die
mogelijk bewoonbaar zijn, belanden in de Habitable Exoplanets Catalog. Deze catalogus
telt op dit moment negen exoplaneten:
9. Tau Ceti f
Op de negende plaats treffen we kandidaat-planeet Tau Ceti f aan. Deze planeet werd in
december 2012 ontdekt en cirkelt rondom Tau Ceti: de dichtstbijzijnde op de zon lijkende
ster. In totaal draaien er om de ster vijf planeten, waarvan zich er twee in de bewoonbare
zone bevinden. Dat betekent dat ze zich op de juiste afstand van de ster bevinden om
vloeibaar water te bevatten: niet te dichtbij (waardoor het water verdampt), maar ook niet
te ver weg (waardoor het water bevriest). De planeet is ietsje groter dan de aarde en
doet er 642 dagen over om een rondje rond zijn ster te maken. De
oppervlaktetemperatuur wordt geschat op gemiddeld 35 graden Celsius. De planeet lijkt
qua uiterlijk aardig op de aarde; wetenschappers geven deze een score van 0.71 op de
Earth Similarity Index (hoe dichter de score bij de 1.0 komt, hoe sterker een planeet qua
uiterlijk op de aarde lijkt).
Gliese 581d. Afbeelding: PHL @ UPR Arecibo / NASA / IPAC IRSA / IAU / Sky &
Telescope.
8. Gliese 581d
Boven Tau Ceti f in de catalogus vinden we Gliese 581d. Deze planeet heeft een straal
die 2,2 keer groter is dan de straal van de aarde en doet er 67 dagen over om een rondje
rond zijn ster te voltooien. De temperatuur op het oppervlak van de planeet wordt
geschat op zo’n -37 graden Celsius. Op de Earth Similarity Index scoort de planeet een
0.72. Gliese 581d was de eerste exoplaneet die de boeken inging als ‘mogelijk
bewoonbaar’. Lang bleef de exoplaneet echter niet alleen: in krap een jaar tijd kwamen
er diverse mogelijk bewoonbare exoplaneten bij en belandde Gliese 581d op de achtste
plek in het klassement.
7. Gliese 163c
Op de zevende plek in de catalogus vinden we een recent ontdekte planeet: Gliese
163c. De planeet onderscheidt zich overduidelijk van de kandidaten op de achtste en
negende plek, op Gliese 163c is het namelijk heel warm. De oppervlaktetemperatuur
wordt geschat op zo’n 61 graden Celsius. En dat zijn temperaturen waar sommige
microben op aarde geen moeite mee hebben. De planeet heeft een massa die 8,3 keer
groter is dan die van onze aarde en bevindt zich op zo’n 48,9 lichtjaar van onze planeet.
De superaarde scoort net als nummertje 8 een 0.72 op de Earth Similarity Index.
6. Tau Ceti e
Voor de kandidaatplaneet op nummertje zes reizen we weer terug naar de ster Tau Ceti.
Zoals gezegd cirkelen er om deze ster meerdere planeten. Naast Tau Ceti f, vinden we
er ook Tau Ceti e. En ook op deze superaarde is het met een geschatte
oppervlaktetemperatuur van 68 graden Celsius warmpjes. De planeet is net als
voorgaande planeten ietsje groter dan onze aarde. Een jaar op deze planeet duurt
slechts 168 dagen.
5. HD 85512 b
Rondom de ster HD 85512 vinden we de vijfde kandidaat voor leven: HD 85512 b. De
planeet heeft een massa die vier keer groter is dan die van onze aarde en de
oppervlaktetemperatuur ligt er wederom hoog: waarschijnlijk zo rond de 78 graden
Celsius. De planeet bevindt zich vanzelfsprekend ook in de leefbare zone en scoort op
de Earth Similarity Index een keurige 0.77.
Van links naar rechts: Gliese 163c, Tau Ceti e en HD 85512 b. Afbeeldingen: PHL @
UPR Arecibo / NASA / IPAC IRSA / IAU / Sky & Telescope.
4. HD 40307 g
Op de vierde plaats vinden we een andere recent ontdekte kandidaatplaneet: HD 40307
g. De planeet bevindt zich op ongeveer 41 lichtjaar van de aarde, in een drukbevolkt
systeem. De planeet draait namelijk met nog vijf andere planeten rond de ster HD 40307
heen. HD 40307g is de enige van deze planeten die zich in de bewoonbare zone
bevindt. De oppervlaktetemperatuur wordt op zo’n 6 graden Celsius geschat. Op de
Earth Similarity Index scoort de planeet een 0.79.
3. Kepler-22 b
Met Kepler-22 b belanden we vervolgens in de top 3 van de catalogus. Kepler-22 b is
meer dan zes keer massiever dan de aarde en heeft een geschatte
oppervlaktetemperatuur van 31 graden Celsius. De planeet bevindt zich wel erg ver weg:
op meer dan 500 lichtjaar van de aarde. De planeet lijkt aardig op de aarde en scoort op
de Earth Similarity Index een 0.81. Kepler-22 b is de eerste planeet die hoger scoort dan
een 0.8 en dat is veelbetekenend: wetenschappers gaan ervan uit dat planeten met een
score hoger dan 0.8 wellicht niet alleen microben, maar ook complexere levensvormen
kunnen bevatten.
2. Gliese 667C c
Hoe hogerop we in de catalogus komen, hoe interessanter het natuurlijk wordt. Eén van
de interessantere exoplaneten is Gliese 667C c, op zo’n 23 lichtjaar van de aarde. De
planeet heeft een straal die 1,9 keer groter is dan die van de aarde. De geschatte
oppervlaktetemperatuur doet ook aan aardse temperaturen denken: zo’n 27 graden
Celsius. Met al die interessante eigenschappen is het geen wonder dat de planeet goed
scoort op de Earth Similarity Index: een 0.85.
Van links naar rechts: HD 40307 g, Gliese 667C c en Gliese 581 g (niet op schaal).
Afbeeldingen: PHL @ UPR Arecibo / NASA / IPAC IRSA / IAU / Sky & Telescope.
1. Gliese 581 g
De catalogus wordt bekroond met kandidaatplaneet Gliese 581 g. Met een Earth
Similarity Index van 0,92 is dit op dit moment de mogelijk bewoonbare exoplaneet die het
meest op de aarde lijkt. De planeet bevindt zich op 20 lichtjaar van de aarde en heeft
een geschatte oppervlaktetemperatuur van 10 graden Celsius. Qua grootte doet de
planeet ook aan de aarde denken, met een straal die 1,4 keer groter is dan die van onze
planeet.
De catalogus verandert voortdurend. Zo telde deze in augustus 2012 nog zes planeten.
De negen van nu zijn dan waarschijnlijk ook niet de negen van 2015 of 2020.
Wetenschappers vinden steeds meer exoplaneten, waarvan zich ook exemplaren in de
leefbare zone bevinden. Grote kans dus dat er op korte termijn nog wel wat
toevoegingen worden gedaan en verschuivingen plaatsvinden. Overigens zijn niet alleen
mogelijk bewoonbare exoplaneten plekken om in de gaten te houden. Ook op diverse
exomanen behoort leven wellicht tot de mogelijkheden. Ondertussen worden ook de
telescopen steeds beter en worden de kansen om daadwerkelijk sporen van leven te
vinden, dus groter. Wellicht kunnen we over enkele jaren dan ook vaststellen of mogelijk
leefbare exoplaneten werkelijk bewoond zijn.