Stamcelbehandeling ziekte van Crohn biedt hoop voor toekomst

ter van de Amerikaanse Academie van Cosmetische Chirurgie,
vroeg 4 diabetespatiënten te behandelen. De endocrinoloog
hoopte door liposuctie de diabetes onder controle te krijgen
omdat alle andere pogingen daartoe op niets waren uitgelopen.
Nu is Jackson volgens de AMA een van de vele artsen die dergelijke patiënten behandelen. Volgens Jackson doen de door
hem behandelde diabetici het prima en zien ze er ook beter uit.
Maar niet alle plastisch chirurgen zijn blij met de experimenten van de cosmetische academie. Want er is geen enkele
consensus over hoeveel vet verwijderd dient te worden om van
invloed op de diabetes te zijn. 10, 15 of 20 pond? In meerdere
behandelingen of in een eenmalige grootvolumeliposuctie?
Zijn een dieet, beweging en aanpassing van de leefstijl niet beter dan vetverwijdering uit de buikwand? ‘Dit moet allemaal
snel uitgezocht worden’, zegt dr. Philip Raskin, directeur van
het Texas Southwestern Medical Diabetes Center, ‘immers, als
de behandeling effectief is, dan is dat schitterend, want niemand wil toch op dieet of langdurig bewegen’.
Wetenschappelijk is er nog maar weinig onderzoek gedaan
naar het effect van liposuctie op de ontwikkeling van diabetes
type 2. Wel meldde een studie vorig jaar dat liposuctie van 5 kg
vet bij 14 obese vrouwen resulteerde in een lagere bloeddruk
en een lagere nuchtere insulinespiegel. De studie beschreef een
periode van 4 maanden. Het effect op de langere termijn is niet
bekend (Plastic and Reconstructive Surgery 2001;108:510-9).
Een probleem is wel dat de kosten van liposuctie niet door
de zorgverzekeraars worden vergoed: ook niet bij diabetespatiënten, omdat daarvoor de indicatie ontbreekt. In een poging
daarin verandering te brengen heeft de Washington School of
Medicine in St. Louis een onderzoek aangekondigd waarin het
effect van liposuctie op de insulineresistentie van diabetespatiënten wordt bestudeerd. Binnen de studieopzet is de liposuctie gratis (http://mednews.wustl.edu).
Stamcelbehandeling ziekte van Crohn biedt hoop
voor toekomst
Een 36-jarige Duitse patiënte met chronische enteritis is sinds
6 maanden symptoomvrij, nadat zij een autologe stamcelbehandeling in de Universiteitskliniek van Freiburg heeft ondergaan. Eerder operatief ingrijpen had bij patiënte niet het
gewenste effect; grote delen van de dunne en de dikke darm
waren verwijderd, maar de ziekteverschijnselen bleven aanwezig. Na overleg met de medisch-ethische commissie van de
Freiburger Universität werd besloten tot autologe stamceltransplantatie. In de daaropvolgende periode van 6 maanden
werden bij de vrouw, ook bij echoscopisch onderzoek, geen tekenen van de ziekte waargenomen (www.uniklinik-freiburg.de).
‘Wij hopen dat de remissie minstens enige jaren standhoudt,’
verklaarde behandelend professor Wolfgang Kreisel tegenover
de Duitse Ärzte Zeitung (19 september 2002). Hij wijst op de
unieke mogelijkheden die dit behandelresultaat biedt voor
andere patiënten. Overigens lukte het Amerikaanse artsen in
het Northwestern Memorial Hospital in Chicago al eerder een
22-jarige Crohn-patiënte symptoomvrij te krijgen met stamceltransplantatie (www.nmh.org). Het is nu voor het eerst dat ook
in Europa een dergelijke behandeling met succes werd uitgevoerd.
Bij deze vorm van stamceltherapie wordt het bestaande immuunsysteem door een hoge dosering chemotherapie verstoord. Vervolgens wordt door het inbrengen van lichaamseigen beenmergstamcellen het immuunsysteem weer hersteld.
De ongecontroleerde immuunreactie die een belangrijke rol
speelt in de pathogenese van de ziekte van Crohn wordt door
de chemotherapie uitgeschakeld.
Reeds in 1995 vermoedden internisten uit Jeruzalem dat bij
patiënten met een combinatie van leukemie en de ziekte van
Crohn een antileukemiebehandeling ook de verschijnselen van
de darmaandoening deed afnemen. Inmiddels is van 8 patiënten met beide aandoeningen met zekerheid vastgesteld dat
na stamceltherapie ook de enteritisklachten verminderden.
Kreisel: ‘Deze link bracht ons op het idee voor de behandeling
van deze patiënte.’
In een online-commentaar op de behandeling wijst de Ärzte
Zeitung (19 september 2002) op de potentiële behandelmogelijkheden voor Crohn-patiënten in de toekomst (www.aerztezeitung.de). Amerikaanse artsen waarschuwden eerder echter
dat een dergelijke risicovolle ‘nieuwstart’ van het immuunsysteem in dit stadium slechts voor extreem zieke patiënten moet
worden overwogen. Kreisel ziet in het succes een belangrijk bewijs dat het concept van immunosuppressie gevolgd door stamceltransplantatie in de behandeling van chronische enteritis
werkt. In samenwerking met andere landen zou een klinische
studie meer duidelijkheid moeten scheppen.
Onrustbarende stijging incidentie nierkanker
Het aantal nieuwe gevallen van nierkanker onder vrouwen in
westerse landen vertoont een onrustbarende stijging. Cijfers
van de Britse Cancer Research UK laten zien dat nierkanker
inmiddels borst- en longkanker als meest voorkomende tumorsoorten onder vrouwen dreigt in te halen (persbericht
Cancer Research UK, 22 september 2002).
Jaarlijks worden in Groot-Brittannië 5000 nieuwe gevallen
van enige vorm van nierkanker gediagnosticeerd; jaarlijks sterven 3000 patiënten aan de aandoening. Het afgelopen decennium steeg de incidentie van nierkanker onder Britse mannen
met 14% en onder vrouwen met 22%. Ter vergelijking: in diezelfde periode nam onder vrouwen het aantal nieuwe gevallen
van borstkanker toe met 18%, van huidkanker met 15% en van
longkanker met 4% (www.cancerresearchuk.org).
Dr. Nick James, nierkankerexpert van het Queen Elisabeth
Hospital (Birmingham), ziet de ontwikkeling als een typisch
westers fenomeen. ‘Dezelfde tendens is zichtbaar in de
Verenigde Staten,’ verklaarde hij tegenover Reuters Health
(23 september 2002). Als mogelijke oorzaak noemt hij de sterke toename van het aantal patiënten met sterk overgewicht
(obesitas). Obesitas wordt gezien als de sterkst groeiende bedreiging van de volksgezondheid in de westerse landen (zie
eerdere berichtgeving in deze rubriek; 2002:1904-5).
Roken en obesitas zijn de twee belangrijkste risicofactoren
voor het ontstaan van nierkanker. De 5-jaarsoverleving voor
de aandoening bedraagt ongeveer 40%. James: ‘Overgewicht
veroorzaakt met name bij vrouwen veranderingen in de hormoonhuishouding. Juist die veranderingen kunnen verantwoordelijk zijn voor de sterke stijging van het aantal patiënten
met nierkanker.’ Tegelijkertijd wijst hij echter op het ontbreken van inzicht in het exacte mechanisme van de wijze waarop
obesitas bijdraagt aan het ontstaan van nierkanker. Hij pleit
derhalve voor nader onderzoek.
Ook Sir Paul Nurse, directeur van Cancer Research UK, stelt
dat zogenoemde leefstijlfactoren van grote invloed zijn op het
ontstaan van de aandoening. ‘Gezondheidswaarschuwingen
tegen roken lijken enig succes te hebben; we zien een daling in
aantal rokers. Het is nu tijd de bevolking bewust te maken van
de gevaren die obesitas met zich meebrengt.’ In de laatste week
van september lanceerde de organisatie de ‘Kidney cancer
awareness week’, met als doel de bevolking meer inzicht te
geven in het ontstaan van nierkanker.
f.kievits
m.t.adriaanse
Ned Tijdschr Geneeskd 2002 12 oktober;146(41)
1953