Huidbarriere en gevoelige huid

16-4-2016
Huidbarrière- gevoelige huid
Johan Toonstra
16 april 2016
Huidbarrière
•
•
•
•
1. Anatomische barrière
2. Biologische barrière
3. Zuurgraad van de huid (pH)
4. Bacteriën op de huid (microbioom)
1. Epidermis
0,05 tot 0,1 mm dik =meerlagig verhoornend
plaveiselepitheel
Ze bestaat uit 5 lagen:
•
•
•
•
Stratum basale
Stratum spinosum: stekellaag
Stratum granulosum: korrellaag
Stratum lucidum: heldere laag (handpalmen,
voetzolen)
• Stratum corneum: hoornlaag
1
16-4-2016
Groei huid ± 28 dagen
Huidschilfers
Verlies huidschilfers
1 miljoen per dag
Afschilfering van de huid
Syndroom van Netherton
gelaat
Stratum corneum
•
•
•
•
voetrug
Cellen (corneocyten) en intercellulaire lipiden
Voorkomen van verlies van water en zouten
Corneocyten tamelijk ondoordringbaar
Transport meeste stoffen via deze lipiden
voetzool
2
16-4-2016
Stratum corneum
Corneocyten
• Dode cellen str. corneum
• 10-25 cellagen dik
• Gevuld met water en
microfibrillair keratine
• Omgeven door een dichte zgn cornified
envelop
• Maakt transport via de corneocyten vrijwel
onmogelijk
Lipiden
• Hoofdzakelijk ceramides, cholesterol en vrije
vetzuren
• 12 subklassen ceramides in str. corneum (342
soorten)
• Zeer dichte structuur
• Ceramide profiel afh. van anatomische locatie
en omgevingsfactoren (vochtigheid, UV,
jaargetijde)
Stratum corneum
Stratum granulosum
3
16-4-2016
Vorming keratohyaliene korrels
Hydratie str. corneum
• Belangrijkste bestanddeel keratohyaliene korrels: filaggrine
• Afbraakproducten van filaggrine zijn natural moisturizing
factors (NMF*)
Profilaggrine
filaggrine
NMF
• Van belang voor hydratie van het str. corneum
• Ook voor handhaving van de pH
NMF*: o.a. aminozuren (40%), natrium PCA (12%), melkzuur
(12%), ureum (7%)
Wateroplosbaar!
Rol filaggrine bij huidbarrière
Constitutioneel eczeem
• Filaggrine mutaties aangetoond
in 20-50%
• Gestoorde huidbarrière
• Toegenomen huidpH
• Afgenomen hydratie str. corneum
• Gevolg: transport allergenen en
irritantia vergemakkelijkt
-Verandering in lipidestructuur bij
atopisch eczeem
-verminderd gehalte NMF
-verminderde huidbarrière
Proefschrift Leiden mei 2013
4
16-4-2016
Ichthyosis=vissenhuid
ook filaggrinemutaties
Atopisch eczeem
2e Huidbarrière
Claudine
Occludine
Tight junction
Aankleuring claudine
Desmosomen
Tight junctions
5
16-4-2016
Impetigo bullosa
pemfigus
Dsg-1
2. Biologische barrière
Productie anti-microbiële eiwitten (AMP)
– Bv. cathelicidine (o.a. zweet)
– Defensines, psoriasines, dermicidine
Aanwezigheid afweercellen in de huid
-Langerhanscellen
Anti-microbiële eiwitten
• Kunnen immuuncellen rekruteren (rol bij
infectie)
• Stimuleren angiogenese
• Bevorderen wondgenezing
• Productie verhoogd door: UV, bacteriën op de
huid, beschadiging van de huid,
endogene mediatoren
(cytokines, groeifactoren)
Anti-microbiële eiwitten
• Bij psoriasis zijn cathelicidines en defensines
zeer sterk geactiveerd (weinig huidinfecties)
• Bij constitutioneel eczeem juist verlaagd
(meer kans op infecties, m.n. Staph. aureus)
• Rol bij rosacea?
• Regulatie van het
huidmicrobioom?
6
16-4-2016
Langerhanscellen
3. Zuurgraad van de huid
Normale huidpH
•
•
•
•
Gemiddeld nu 5,5
pH 4-4,5 houdt normale huidflora intact
Een droge huid kan moeilijk zijn pH handhaven
i.h.b. zepen hebben een grote invloed op de
huidpH, maar ook het gebruik van gewoon
kraanwater in Europa met een pH waarde van
rond 8.0, zal de huidpH doen toenemen tot 6
uur na het douchen alvorens terug te keren
tot de natuurlijke waarde van ongeveer 5.0.
pH kraanwater in Nederland
Component
Eenheid
Soort water
Zuurtegraad
pH
Zuid
Holland*
Zeeland*
Noord
Holland*
Limburg*
WLB
norm1
Spa
blauw
leiding
leiding
leiding
leiding
leiding
fles
8.6
8.3
8.36
7.20
7.0<pH<9.5
6
7
16-4-2016
Effect douchen/baden
• Per mensenleven is een vrouw 2,2 jaar kwijt
aan… haar badkamer. In die tijd zitten ook de
douches verwerkt. Omgerekend betekent dat
zo'n 18720 uur aan bad-, scrub- en
verwenplezier.
4. Bacteriën op de huid
• 100 verschillende soorten
• Totaal 1 miljoen per cm²
• Afhankelijk van o.a.: genetische achtergrond,
leefwijze, gastheereigenschappen,
omgevingsfactoren
• Veel variatie per persoon!
Het huidmicrobioom
• “huid microbioom” is de relatieve verdeling van
micro-organismen op verschillende plaatsen op het
lichaam
De gevoelige huid
“The surface brigade”
Literatuur gevoelige huid
• Sensitive skin: an overview
Berardesca E., Farage M.A., Maibach H.
Int J Cosmetic Science 2013: 35: 2-8
• What Is Sensitive Skin? A Systematic Literature
Review of Objective Measurements
Renée Richters et al. (Nijmegen)
Skin Pharmacol Physiol 2015;28:75–83
literatuur van 2000 tot 2012 bekeken
Gevoelige huid
• Subjectieve gevoelens vaak zonder objectieve
symptomen
• Prikkelend, brandend, tintelend, strak gevoel
• Uitgelokt door: UV-licht, hitte, koude, wind, cosmetica,
zeep, water, luchtverontreiniging, stress, endogene
hormonen
• Vooral vrouwen, meerderheid in V.S., Europa, Japan
• Toename in de loop van de tijd
• Meeste research in cosmetische tijdschriften, niet in
dermatologische!
• Geen consensus over definitie gevoelige huid
8
16-4-2016
Voorkomen gevoelige huid
• Gemeld in alle geïndustrialiseerde landen
• 50-61% vrouwen en 30-44% mannen
• V.S. 69% vrouwen en 64,4% mannen
• 53% langer dan 5 jr, 42% meer dan 10 jr, m=vr
31% toename klachten (vooral vrouwen)
Epidemiologie BDD
Gevoelige huid
• Typische zelfdiagnose
• Onderliggende dermatose kan zo geïnterpreteerd
worden (seb. eczeem, rosacea)
• Cave BDD (=body dysmorphic disorder)
(psychische stoornis)
• Sterke inter-individuele verschillen met dezelfde
stoffen
• Verschillende anatomische gebieden aangegeven,
zelfs symmetrisch soms verschillend
•
•
•
•
1-3% van de bevolking
Mannen=vrouwen
10-15% dermatologische praktijk!!
6-15% die bij de plastisch chirurg verandering
willen
• Studie Utrecht 2006 en 2008: op poli plast.
chir., dermatologie en kaakchirurgie resp. 3,2
8,5 en 10%
Etiologie gevoelige huid
-In feite onbekend
-Toegenomen doorgankelijkheid str. corneum?
(Verstoring lipiden in str. corneum van belang)
-Verslechterde huidbarrière, drogere huid
-Toegenomen zenuwresponse?
9
16-4-2016
Man-vrouw
• i.h.a. vaker bij vrouwen
• Mannen dikkere epidermis
• “A recent study in 1039 subjects found a
68.4% prevalence of self-reported sensitive
skin, with no difference between men and
women”
• Toegenomen marketing producten voor
mannen met gevoelige huid?
Ras
Leeftijd
•
•
•
•
Gegevens tegenstrijdig
Dunnere epidermis bij veroudering
Drogere huid bij ouder worden
Boven 50 jr meer gevoelige huid, i.h.b.
genitalia
Ethnic variations in self-perceived sensitive skin:
epidemiological survey
Contact Dermatitis 2002
• Verschillen in huidstructuur
• 2 studies geen grote verschillen in prevalentie
• Meeste studies in blanken
• 800 tel. interviews 4 versch. etnische groepen
(Afro-Americans, Asians, Euro-Americans,
Hispanics) in San Francisco
• 52% meldde “sensitive skin”
• Geen statistisch verschil tussen de groepen
qua prevalentie
• Wel wat verschillen onderling qua klachten
Ethnic variations in self-perceived sensitive skin
Omgevingsfactoren
• Euro-Americans were found to have higher
susceptibility to wind relative to other ethnic
groups. Asians had higher sensitivity to spicy
food, and Hispanics had relatively less reactivity
to alcohol. Caucasians reported visual effects
more than African-Americans, whereas AfricanAmericans were more likely to report sensory
effects. In addition, African-Americans of both
the sexes were more likely to report sensitivity in
the genital area than other groups.
• Veel klachten over wind, kou, zon, hitte,
luchtverontreiniging
• Air conditioning (sick building syndroom)
• Bij vrouwen hoger in de zomer (71,2% in juli
vs 59,3% in maart)
10
16-4-2016
The complex problem of sensitive skin
Anatomische lokalisatie
• Vooral gelaat (veel producten hier gebruikt,
dunne huid, veel zenuwuiteinden)
• Citaat studie: “The nasolabial fold has been
reported to be the most sensitive region of
the facial area, followed by the malar
eminence, chin, forehead, and upper lip”.
• Vulva speciaal gebied met veel klachten (cave
contactallergie), ook bij incontinentie
Contact Dermatitis 2005
• In the most recent work, 58 volunteers (Caucasian) were
treated with 10% lactic acid, 50% ethanol, 0.5% menthol and
1.0% capsaicin on the nasolabial fold, unoccluded, with
sensory reactions recorded at 2.5 min, 5 min and 8 min after
application.
• Conclusie: In our experience, nasolabial stinging was a poor
predictor of general skin sensitivity.
Wil je testen op een gevoelige huid dan heb je meer
screeningstesten nodig!
Link gevoeligheid en immunologie
• Gevoelige huid: 5x vaker (contact)allergie
• Incidentie atopie hoger
Neurogene invloeden
• Dichtheid huidzenuwen van belang (gelaat)
• Variatie in epidermale zenuwuiteinden?
• Hyperreactiviteit van de huidzenuwen zou
een rol spelen
Conclusie gevoelige huid
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Subjectief
Geen consistente associaties
Geen duidelijke etiologie
Geen voorspelbare zichtbare tekenen
Geen meetbare immunologische response
Geen diagnostische testen
Geen single entiteit, heterogeen fenomeen
Weinig research aan gedaan
Biofysische factoren lijken van belang
Medische oorzaken(DermNet NZ)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Irritant contact dermatitis
Allergic contact dermatitis
Contact urticaria
Rosacea
Physical urticaria and dermographism
Aquagenic pruritus
Dry skin
Eczema/dermatitis of any type
Photodermatoses
Cutaneous mastocytoses
11
16-4-2016
Pos. dermografisme
Mastocytose
Overgevoelige huid
zonder huidafwijkingen
Postherpetische neuralgie
-Postherpetische neuralgie: na gordelroos
-Meralgia paraesthetica
-Burning mouth syndrome
-Vulvodynie
-Haarpijn (scalp dysesthesie)
Cave latente depressie!
Meralgia paraesthetica
-vervolg overgevoelige huid “sine materia”
-Brachioradiale pruritus
-Pruritus vulvae/scrotum/ani
-Notalgia paraesthetica
-Pruritus senilis
-Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v.
ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel
12
16-4-2016
-vervolg overgevoelige huid “sine materia”
Brachioradiale pruritus
-Brachioradiale pruritus
-Pruritus vulvae/scrotum/ani
-Notalgia paraesthetica
-Pruritus senilis
-Paraesthesieën/jeuk door geneesmiddelen, b.v.
ciprofloxacin, bleomycine, docetaxel
Brachioradial pruritus: Mayo Clinic experience over the past decade
BJD 2013 n=111, 80 vrouwen (72%)
(a) Protruding disk; (b) neuronal foraminal stenosis; (c) degenerative disorder.
Notalgia paraesthetica
13
16-4-2016
Jeuk en geneesmiddelen
Therapie gevoelige huid
Indien mogelijk oorzaak behandelen (eczeem, rosacea)
moisturizers voor droge huid, lipide mengsels
Symptomatisch
Lokaal:
Menthol-lidocaine-bevattende gel
Capsaïcinecrème
Corticosteroïden
Oraal:
Antihistaminica
Pijnstillers: NSAID, opiaten, pregabaline
Anti-epileptica, antidepressiva, neuroleptica, gabapentine
14