Pensbot in opmars

> p r a k t i j k die r e n a r t s
Pensbot in opmars
Tekst: Pieter Passchyn - dierenarts en onafhankelijk adviseur melkvee - www.milkadvice.be
Beeld: DGZ Vlaanderen
De Galba truncatula , ook wel modderslak
genoemd, is vooral bekend als tussengastheer
van leverbotten. Echter, ook voor pensbot
fungeert de modderslak als tussengastheer.
Pensbotten komen wereldwijd voor en zorgen
vooral in tropische en subtropische gebieden
voor ziekte bij melkvee.
Het voorkomen van pensbotten is de laatste
jaren echter ook in Europa toegenomen. In
Frankrijk, Ierland, Engeland en ook dichter
bij huis, in Vlaanderen, wordt deze parasiet
al meer en meer vastgesteld bij laboratoriumonderzoeken. Waarschijnlijk zorgen een
klein aantal van deze parasieten voor weinig
tot geen schade, hoewel langetermijneffecten
voorlopig nog niet onderzocht werden.
De mate waarin de parasiet de ziekte
(Paramphistomose) kan veroorzaken hangt
grotendeels af van het aantal immature pensbotten die aanwezig zijn in de dunne darm. De
graad van infectie varieert tussen bedrijven en
is afhankelijk van het weer en de grondsoort.
Er zijn enkele meldingen waarbij de parasiet
ernstig zieke dieren veroorzaakte met aanzienlijke melkproductieverliezen. Vooral wanneer
op een zeer korte termijn heel veel pensbotlarven via het gras worden opgenomen, zorgen
de pensbotten voor ernstige schade aan de
ingewanden.
De eiproductie gebeurt snel nadat de parasiet
in de pens terechtkomt. Bij zware infecties
is de ontwikkeling van de jonge pensbotten
vertraagd waardoor ze langer in de dunne
darm verblijven, tot wel vier maanden, en
zodoende daar veel schade kunnen aanrichten.
Bij ernstige uitbraken kunnen tot wel 72.000
onvolwassen botten in de dunne darm aanwezig zijn.
Symptomen
De meeste dieren ondervinden van een lichte
infectie weinig last. Bij ernstige infecties zullen
dieren een verminderde eetlust hebben, lusteloos zijn en sterk vermageren. Een waterige
diarree, sterke uitdroging en sterfte kunnen
hiervan de gevolgen zijn. Een matige infectie
zal leiden tot gewichtsverlies en daling van
de melkproductie. De symptomen zijn niet
typisch voor pensbotten, dus moet men voorzichtig zijn om te snel conclusies te trekken.
Mestonderzoek, eventueel aangevuld met
bloedonderzoek, kan helpen om de diagnose
door uw dierenarts te laten stellen. Autopsie
op een aangetast dier is ook erg betrouwbaar.
De controle van
pensbot is wel
gelijkaardig aan deze
van leverbot.
Immuniteit
Koeien bouwen immuniteit op na blootstelling
aan pensbotten. Deze immuniteit beschermt
het dier tegen massale infecties van immature
pensbotten die de meeste schade kunnen
veroorzaken. Jonge dieren zijn gevoeliger voor
infecties dan oudere dieren. Toch kunnen
volwassen koeien ook nog aangetast worden,
vooral wanneer ze voordien nog nooit contact
gehad hebben met pensbotten of wanneer ze
verzwakt zijn door andere problemen (bv. een
onevenwichtig rantsoen). Het risico om ziek
te worden verhoogd wanneer dieren die nog
nooit contact hebben gehad met pensbotten,
naar weides gaan die sterk besmet zijn.
Cyclus
De overdracht van de parasiet is afhankelijk
van het voorkomen van de tussengastheer, de
modderslak Galba truncatula, de omgevingsfactoren (temperatuur en neerslag) en het
weidebeheer op het bedrijf. Volwassen pensbotten leven in de pens en de netmaag van
koeien. De eitjes verlaten via de mest de koe
en de larven infecteren de tussengastheer, de
modderslak. In de slak ontwikkelen de larven
zich verder tot ze de slak verlaten als ‘cercariën’
en om zich daarna vast te hechten aan het
gras (‘metacercariën’). Wanneer koeien het
gras opnemen komt de onvolwassen pensbot
terecht in de dunne darm, waar de parasiet
zich vasthecht aan de wand. Later zal hij
migreren naar de pens en de netmaag en zich
verder ontwikkelen tot een volwassen pensbot
die weer eitjes legt. Bij lichte infecties duurt
de migratie naar de pens een 4 tot 6-tal weken
en zijn er meestal geen symptomen zichtbaar.
22 | www.melkveebedrijf.be / nr 8 / september 2013 / praktijkdierenarts
Volwassen pensbotten leven in de pens en de netmaag van koeien.
Behandeling
Hoewel behandeling van volwassen pensbotten niet echt een direct voordeel heeft voor
de koe, is behandeling toch aan te raden omdat
ze de besmetting van de weide en de slakjes
kan doen dalen (minder eitjes). Hierdoor zal de
grootte van de volgende generatie pensbotten
dalen. Effectief behandelen van de immature
pensbotten, is pas mogelijk wanneer de bron
van infectie weggenomen wordt; met andere
woorden de dieren moeten uit de besmette
weide gehaald worden en behandeld worden
met een geneesmiddel dat de immature
pensbotten doodt. De meeste diergeneesmiddelen die werkzaam zijn tegen leverbot, zijn
dat niet tegen pensbot. Vraag uw dierenarts
om inlichtingen. Wees ook altijd alert op het
respecteren van de wachttijd bij gebruik voor
lacterende of droogstaande koeien.
Controle
De controle van pensbot is wel gelijkaardig aan
deze van leverbot en dient op twee fronten
gevoerd te worden. <
Ter voorkoming van leverbot dient de aanwezigheid van de modderslak als tussengastheer te
worden aangepakt. Dit kan gebeuren door op de weiden drinkbakken te installeren, en poelen
en beken af te sluiten.
www.melkveebedrijf.be / nr 8 / september 2013 / praktijkdierenarts |
23