Europees Parlement 2014-2019 Commissie industrie, onderzoek en energie 2016/2271(INI) 20.12.2016 ONTWERPVERSLAG over de digitalisering van de Europese industrie (2016/2271(INI)) Commissie industrie, onderzoek en energie Rapporteur: Reinhard Bütikofer PR\1113218NL.docx NL PE595.761v01-00 In verscheidenheid verenigd NL PR_INI INHOUD Blz. ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT .......................................... 3 TOELICHTING ....................................................................................................................... 10 PE595.761v01-00 NL 2/11 PR\1113218NL.docx ONTWERPRESOLUTIE VAN HET EUROPEES PARLEMENT over de digitalisering van de Europese industrie (2016/2271(INI)) Het Europees Parlement, – gezien artikel 173 (titel XVII) van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, dat betrekking heeft op het industriebeleid van de EU en onder meer verwijst naar het concurrentievermogen van de industrie van de Unie, – gezien de artikelen 9, 11 en 16 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, – gezien de mededeling van de Commissie van 19 april 2016 getiteld "De digitalisering van het Europese bedrijfsleven – De voordelen van een digitale eengemaakte markt ten volle benutten" (COM(2016)0180), – gezien de mededeling van de Commissie van 19 april 2016 getiteld "Europees cloudinitiatief – Bouwen aan een concurrentiële data- en kenniseconomie in Europa" (COM(2016)0178), – gezien de mededeling van de Commissie van 19 april 2016 getiteld "Normalisatieprioriteiten op ICT-gebied voor de digitale eengemaakte markt" (COM(2016)0176), – gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie van 19 april 2016 getiteld "Quantum technologies" (SWD(2016)0107), – gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie van 19 april 2016 getiteld "Advancing the Internet of Things in Europe" (SWD(2016)0110), – gezien de mededeling van de Commissie van 2 juli 2014 getiteld "Naar een bloeiende data-economie" (COM(2014)0442), – gezien zijn resolutie van 19 januari 2016 getiteld "Naar een akte voor een digitale interne markt"1, – gezien zijn resolutie van 9 maart 2011 over een industriebeleid in een tijd van mondialisering2, – gezien zijn resolutie van 16 juni 2010 over EU 20203, – gezien zijn resolutie van 15 juni 2010 over het communautaire innovatiebeleid in een veranderende wereld4, 1 Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0009. PB C 199 E van 7.7.2012, blz. 131. 3 PB C 236 E van 12.8.2011, blz. 57. 4 PB C 236 E van 12.8.2011, blz. 41. 2 PR\1113218NL.docx 3/11 PE595.761v01-00 NL – gezien de mededeling van de Commissie van 28 oktober 2010 getiteld "Een geïntegreerd industriebeleid in een tijd van mondialisering – Concurrentievermogen en duurzaamheid centraal stellen" (COM(2010)0614), – gezien de mededeling van de Commissie van 3 maart 2010 getiteld "Europa 2020 – Een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei" (COM(2010)2020), – gezien de mededeling van de Commissie van 6 oktober 2010 getiteld "Europa 2020kerninitiatief: Innovatie-Unie" (COM(2010)0546), – gezien de mededeling van de Commissie van 4 juli 2007 getiteld "Tussentijdse evaluatie van het industriebeleid – Een bijdrage tot de EU-strategie voor groei en werkgelegenheid" (COM(2007)0374), – gezien de mededeling van de Commissie getiteld "Strategie voor een digitale eengemaakte markt voor Europa" (COM(2015)0192) en het begeleidend werkdocument van de diensten van de Commissie (SWD(2015)0100), – gezien het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van maatregelen inzake de Europese interne markt voor elektronische communicatie en om een connectief continent tot stand te brengen alsmede tot wijziging van Richtlijnen 2002/20/EG, 2002/21/EG en 2002/22/EG en Verordeningen (EG) nr. 1211/2009 en (EU) nr. 531/2012 (COM(2013)0627), – gezien het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad met betrekking tot maatregelen om de kosten van de aanleg van elektronische hogesnelheidscommunicatienetwerken te verlagen (COM(2013)0147), – gezien het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad houdende maatregelen om een hoog gemeenschappelijk niveau van netwerk- en informatiebeveiliging in de Unie te waarborgen (COM(2013)0048), – gezien de mededeling van de Commissie van 10 oktober 2012 getiteld "Een sterkere Europese industrie om bij te dragen tot groei en economisch herstel" (COM(2012)0582), – gezien de mededeling van de Commissie van 22 januari 2014 getiteld "Voor een heropleving van de Europese industrie" (COM(2014)0014), – gezien de mededeling van de Commissie van 3 oktober 2012 getiteld "Akte voor de interne markt II – Samen voor nieuwe groei" (COM(2012)0573), – gezien de mededeling van de Commissie van 13 april 2011 aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's getiteld "Akte voor de interne markt: Twaalf hefbomen voor het stimuleren van de groei en het versterken van het vertrouwen" (COM(2011)0206), – gezien de mededeling van de Commissie van 27 oktober 2010 aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's getiteld "Naar een Single Market Act: Voor een sociale markteconomie met een PE595.761v01-00 NL 4/11 PR\1113218NL.docx groot concurrentievermogen – 50 voorstellen om beter samen te werken, te ondernemen en zaken te doen" (COM(2010)0608), – gezien zijn resolutie van 15 januari 2014 over de herindustrialisering van Europa ter bevordering van concurrentievermogen en duurzaamheid1, – gezien zijn resolutie van 10 december 2013 over het aanboren van het potentieel van cloud computing in Europa2, – gezien zijn resolutie van 12 september 2013 over de digitale agenda voor groei, mobiliteit en werkgelegenheid: tijd voor een hogere versnelling3, – gezien zijn resolutie van 12 juni 2012 over bescherming van kritieke informatieinfrastructuur – bereikte resultaten en volgende stappen: naar mondiale cyberveiligheid4, – gezien zijn resolutie van 5 mei 2010 over een nieuwe digitale agenda voor Europa: 2015.eu5, – gezien zijn resolutie van 15 juni 2010 over het internet van de dingen6, – gezien artikel 52 van zijn Reglement, – gezien het verslag van de Commissie industrie, onderzoek en energie en de adviezen van de Commissie interne markt en consumentenbescherming, de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken, de Commissie cultuur en onderwijs en de Commissie vervoer en toerisme (A8-0000/2016), A. overwegende dat er energieke inspanningen moeten worden geleverd om Europa te herindustrialiseren, met als doel concurrentievermogen en duurzaamheid te combineren; B. overwegende dat de digitalisering de productie zal transformeren, hetgeen hoofdzakelijk gevolgen zal hebben voor het evenwicht tussen kansen en uitdagingen voor de Europese industrie; C. overwegende dat Europa over een sterke basis beschikt van waaruit het een leidende positie kan verwerven in de digitale transformatie; D. overwegende dat er in het kader van de Europese industriestrategie een digitale interne markt tot stand moet worden gebracht; E. overwegende dat de digitalisering van de industriële productie een belangrijke troef kan zijn bij het vergroten van de veerkracht, duurzaamheid en concurrentiekracht van onze economie; 1 Aangenomen teksten, P7_TA(2014)0032. Aangenomen teksten, P7_TA(2013)0535. 3 PB C 93 van 9.3.2016, blz. 120. 4 PB C 332 E van 15.11.2013, blz. 22. 5 PB C 81 E van 15.3.2011, blz. 45. 6 PB C 236 E van 12.8.2011, blz. 24. 2 PR\1113218NL.docx 5/11 PE595.761v01-00 NL F. overwegende dat de digitalisering kan bijdragen tot een doeltreffender gebruik van hulpbronnen, energie en kapitaal, dat een meer geïntegreerde circulaire economie en industriële symbiose ten goede komt; G. overwegende dat de digitalisering kan bijdragen tot veiligere arbeidsomstandigheden, grotere productveiligheid en individualisering en decentralisatie van de productie; H. overwegende dat er grote bezorgdheid bestaat over de gevolgen van de digitalisering van de industriële productie voor de arbeidsmarkt, alsmede over de mogelijke gevolgen ervan voor de democratie op het werk en regionale ontwikkeling; Ontwikkelen van een geïntegreerde strategie voor industriële digitalisering voor de EU 1. is ingenomen met de mededeling van de Commissie over de digitalisering van het Europese bedrijfsleven; 2. is er sterk van overtuigd dat een strategie voor industriële digitalisering van cruciaal belang is voor de aanpak van de meest urgente economische uitdagingen voor Europa: a) versterking van de economische dynamiek, cohesie en veerkracht ten aanzien van technologische verstoringen; b) bevordering van de werkgelegenheid en verbetering van de arbeidsnormen en de aantrekkelijkheid van banen in de industriesector door middel van een sociaal rechtvaardige transformatie; c) verjonging van een EU-hulpbronnenbeleid dat hand in hand gaat met een versterkte Europese circulaire economie; d) versterking van de Europese cohesie door middel van een betrouwbaar Europees investeringsbeleid (in digitale infrastructuur) en een gecoördineerd Europees industriebeleid op basis van duurzame modernisering; e) ondersteuning van de doelstellingen van Europa op het gebied van klimaatbeleid door het verbeteren van de energie- en hulpbronnenefficiëntie van de industriële productie; f) versterking van de economische, beleids- en sociale innovatie via de beginselen van openheid en toegankelijkheid van openbare en particuliere gegevens en informatie; g) verbetering van het levensonderhoud van burgers in stedelijke en niet-stedelijke gebieden; h) bevordering van technologische en sociale innovatie in EU-onderzoek; i) verhoging van de energiezekerheid door middel van een gedigitaliseerde, flexibelere industriële productie; j) samenwerking met andere macroregio's van de wereld bij de ontwikkeling van innovatieve en eerlijke digitale open markten; PE595.761v01-00 NL 6/11 PR\1113218NL.docx 3. benadrukt het belang van een EU-governancestructuur voor de digitalisering van de industrie om de coördinatie van nationale initiatieven en platforms inzake industriële digitalisering te vergemakkelijken; verzoekt de Commissie te overwegen een nietbindende doelstelling vast te stellen, waardoor de EU een wereldleider kan blijven op industriegebied; benadrukt dat het belangrijk is de digitalisering met name te bevorderen in de regio's die een achterstand hebben; verwacht dat naast de kopstukken van de industrie en sociale partners ook belanghebbenden in de academische wereld, de normalisatiegemeenschap, vakbonden, beleidsmakers en het maatschappelijk middenveld, evenals industriële topondernemingen, met name van kmo's, zullen worden uitgenodigd om actief een rol te spelen; 4. verzoekt de Commissie een specifieke afdeling voor industriële perspectieven op te richten die trends op het gebied van productie en digitalisering onderzoekt, belangrijke ontwikkelingen in andere regio's bestudeert, nieuwe cruciale technologieën in kaart brengt en ervoor zorgt dat het Europees leiderschap op deze gebieden wordt gehandhaafd en nieuwe trends worden geïntegreerd in beleid en maatregelen; Scheppen van voorwaarden voor succesvolle industriële digitalisering: infrastructuur, investeringen, innovatie 5. benadrukt dat geïntegreerde industriële digitalisering gebaseerd moet zijn op verscherpte gunstige voorwaarden; 6. benadrukt in dit verband de noodzaak van meer investeringen in connectiviteit via 5G en optische vezels als instrumenten voor convergentie die zorgen voor een robuuste digitale infrastructuur voor de Europese industrie; 7. is van mening dat clusters en synergieën tussen kmo's, industrie-actoren, de ambachtelijke sector, start-ups, de academische wereld, de financiële wereld en andere belanghebbenden succesvolle modellen kunnen zijn voor het bevorderen van digitale productie en innovatie; wijst op het belang van het gebruik van digitalisering voor het bevorderen van innovatie op het gebied van bedrijfsmodellen; 8. is van mening dat er bijzondere aandacht moet uitgaan naar de kmo's met relatief de hoogste winst op het gebied van energie-, hulpbronnen- en productie-efficiëntie, verkregen via enkele reeds geleverde inspanningen op het gebied van digitalisering; 9. is ingenomen met de oprichting van het platform inzake slimme specialisatie voor industriële modernisering en met name het voorstel van de Commissie voor digitaleinnovatiehubs (DIH) om de digitalisering van de industrie en de digitale innovatie van kmo's te versterken; verzoekt de Commissie meer middelen uit te trekken voor de DIH; 10. wijst op de belangrijke rol van steden bij het leveren van digitale infrastructuur en het verlenen van steun aan kmo's, ondernemers en de industrie, alsmede op de enorme mogelijkheden die de digitale en industriële innovatie met zich meebrengt voor steden; verzoekt de Commissie het Amerikaanse initiatief "Cities Innovation Technology Investment Initiative (CITIIS)" te bestuderen; is ingenomen met de publicatie van een Europese index van digitale steden; 11. benadrukt de rol die overheidsopdrachten kunnen spelen bij de bevordering van nieuwe PR\1113218NL.docx 7/11 PE595.761v01-00 NL digitale industriële innovatie en technologie; verzoekt de Commissie een digitale controle op te nemen in haar REFIT-programma; 12. benadrukt het belang van de financiering van de digitalisering van de Europese industrie; spreekt zijn teleurstelling uit over het feit dat het Europees Fonds voor strategische investeringen (EFSI) tot nu toe slechts 11 % heeft geïnvesteerd in digitale projecten; Waarborgen van het Europees leiderschap op het gebied van technologie en de veiligheid van de industriële digitalisering: fusies en overnames, cyberveiligheid, gegevenssoevereiniteit, normalisatie 13. verzoekt de Commissie minimumdrempels voor in de EU gebaseerde activiteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling (O&O) te hanteren voor bedrijven die onderzoeksfinanciering aanvragen; 14. benadrukt het feit dat buitenlandse directe investeringen (BDI) laten zien dat er steeds meer belangstelling is voor de verwerving van gevoelige Europese technologieën via fusies en overnames; verzoekt de Commissie de ervaringen van de commissie voor buitenlandse investeringen in de Verenigde Staten (CFIUS) te bestuderen om er lessen uit te trekken; 15. benadrukt de rol van cyberveiligheid in de digitalisering van de Europese industrie; acht cyberveerkracht van cruciaal belang en beschouwt cyberveiligheid als een kernsector in het kader van de Europese inspanningen op het gebied van digitalisering; is van mening dat producenten verantwoordelijk zijn voor het waarborgen van normen inzake veiligheid en beveiliging op basis van de meest recente beschikbare technologie; wijst erop dat vereisten inzake cyberveiligheid voor het internet van de dingen en ITveiligheidsnormen de Europese cyberveerkracht moeten versterken; is van mening dat er in dit verband een belangrijke rol is weggelegd voor de Europese normalisatieorganisaties; 16. is van mening dat er gemeenschappelijke criteria moeten komen voor kritieke infrastructuur en de digitale beveiliging daarvan; 17. benadrukt dat er toezicht moet worden gehouden op gegevenssoevereiniteit; is van mening dat er bijzondere aandacht moet worden besteed aan de bescherming en eigendom van industriële gegevens, met name B2B; wijst erop dat open gegevens en open normen nieuwe technologieën kunnen bevorderen; 18. erkent dat de digitalisering van de industrie kan worden ingezet voor de retrieval van sectorale gegevens en voor de uitoefening van bestuur door publieke en semipublieke overheden en marktdeelnemers; 19. benadrukt de rol van de integratie van openheid van de architectuur als een ontwerpbeginsel van digitale componenten; 20. erkent het belang van bescherming van de technische knowhow met betrekking tot de uitwisseling en onderlinge samenhang van industriële en digitale componenten, waarbij tegelijkertijd connectiviteit mogelijk wordt gemaakt en wordt bevorderd; PE595.761v01-00 NL 8/11 PR\1113218NL.docx 21. benadrukt dat een krachtige normalisatiestrategie noodzakelijk is als Europa een leiderschapsrol wil vervullen op het gebied van de industriële digitalisering; benadrukt het belang en de unieke samenstelling van de Europese normalisatieorganisaties, met inbegrip van hun inclusieve benadering; dringt er bij de Commissie op aan de ontwikkeling van open normen te bevorderen, en is ingenomen met haar intentie om onder billijke, redelijke en niet-discriminerende voorwaarden (fair, reasonable, nondiscriminatory, FRAND) toegang te bieden tot essentiële standaardoctrooien; verzoekt om een op EU-niveau gecoördineerde aanpak tijdens internationale fora en consortia, zoals het Industrial Internet Consortium (IIC); De sociale dimensie: vaardigheden, onderwijs en sociale innovatie 22. benadrukt het feit dat de digitale transformatie van de industrie grote maatschappelijke gevolgen zal hebben op gebieden variërend van werkgelegenheid, arbeidsvoorwaarden en werknemersrechten tot onderwijs en vaardigheden; verzoekt de Commissie de maatschappelijke gevolgen van de industriële digitalisering op adequate wijze te onderzoeken; 23. benadrukt dat Europa wordt geconfronteerd met een digitale kloof op het gebied van vaardigheden; verzoekt om de tenuitvoerlegging van een vaardighedengarantie en het recht op bij- en nascholing, opleiding en een leven lang leren; benadrukt het belang van het bevorderen van digitale vaardigheden; verzoekt de industrie om werknemers een "digitale sabbatical" aan te bieden; verzoekt de Commissie een pan-Europees initiatief te lanceren voor het verbeteren van vaardigheden; 24. benadrukt dat onderwijs digitale vaardigheden moet omvatten en dat deze vaardigheden moeten worden opgenomen in de nationale lesprogramma's; 25. benadrukt het belang van investeringen in de digitalisering van beroepsopleidingen en de ambachtelijke sector; benadrukt dat digitale vaardigheden ook moeten worden gecombineerd met technische vaardigheden en de bevordering van het onderwijs in wetenschap, technologie, techniek en wiskunde (STEM); 26. raadt aan een halfjaarlijks voortgangsverslag en aanbevelingen inzake de digitalisering van de industrie op te stellen; 27. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie en de lidstaten. PR\1113218NL.docx 9/11 PE595.761v01-00 NL TOELICHTING De industrie speelt een cruciale rol in de Europese economie. Zij voorziet in banen en economische dynamiek en kan een essentiële bijdrage leveren met oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen waarmee de Europese Unie wordt geconfronteerd, variërend van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling en klimaatverandering tot demografische veranderingen, sociale onzekerheid en verlies aan biodiversiteit. Tegelijkertijd bevindt de wereld zich middenin een nieuwe industriële revolutie die gebaseerd is op digitalisering en automatisering, waardoor bedrijfsmodellen, waardeketens, productie en consumptie veranderen. Er zijn nieuwe cruciale technologieën in opkomst, zoals big data, het internet van de dingen, 5G, cloudcomputing, robotica, kunstmatige intelligentie, kwantumtechnologieën, enzovoort. Er is een wereldwijde race aan de gang om te bepalen wie zich deze nieuwe ontwikkelingen eigen kan maken en zich er het snelst op een duurzame en sociale manier aan kan aanpassen. Wil de Europese industrie concurrerend blijven, dan is het van essentieel belang dat zij deze nieuwe industriële revolutie leidt met innovatie en op basis van duurzaamheid. De Europese Unie beschikt in dit verband over duidelijke industriële voordelen. Zij beschikt over de knowhow, O&O, geschoolde werknemers, een grote interne markt, een sterke industriële basis en een geschiedenis waarin productie en dienstverlening samenkomen. In deze context heeft Europa een ambitieuze strategie voor industriële modernisering nodig om haar industriële basis te digitaliseren. De mededeling van de Europese Commissie is een belangrijke eerste stap in de goede richting. Voor een dergelijke strategie is een holistische aanpak op basis van de volgende pijlers vereist: Europese coördinatie en visie Vaststellen van de juiste randvoorwaarden (infrastructuur, investeringen, innovatie) Nadruk leggen op veiligheid als een Europese specificiteit bij de ontwikkeling van nieuwe cruciale technologieën Vergroten van de sociale veerkracht door middel van vaardigheden, onderwijs en sociale innovatie. De EU heeft behoefte aan een gemeenschappelijke strategische aanpak. Het naast elkaar bestaan van 28 afzonderlijke nationale strategieën, platforms en benaderingen verhindert het gebruik van de Europese meerwaarde, werkt versnippering in de hand, dreigt de interne markt te ondermijnen en leidt tot inefficiëntie. Een Europese benadering met een Europees coördinatieplatform is daarom van essentieel belang om ervoor te zorgen dat de nationale strategieën worden ingebed in een ruimere context vanuit een Europees perspectief. Er is in het bijzonder behoefte aan een gemeenschappelijke Europese visie. Digitalisering an sich kan niet het leidmotief zijn. Door middel van digitalisering kunnen concurrentievermogen, duurzaamheid en hoogwaardig werk worden bevorderd. De digitalisering van producten en diensten zou de komende vijf jaar meer dan 110 miljard EUR aan inkomsten per jaar voor de industrie genereren. In Duitsland alleen zou de digitalisering volgens de Europese Commissie in de komende tien jaar zorgen voor 8 % productiviteitsgroei. De digitalisering kan eveneens sociaal-economische en milieuvoordelen opleveren. Volgens BT kan ICT de koolstofemissies van de EU met meer dan 1,5 gigaton CO2-equivalent terugdringen in 2030 via energie- en hulpbronnenefficiëntie, en kan e-gezondheid 14 miljard EUR opleveren dankzij ruimtebesparing door minder persoonlijke consulten. PE595.761v01-00 NL 10/11 PR\1113218NL.docx Europa moet echter voor de juiste randvoorwaarden zorgen om de aanpassing aan deze nieuwe industriële trends mogelijk te maken. Dit betekent dat de best mogelijke infrastructuur voor de Europese economie moet worden gegarandeerd via bijvoorbeeld 5G en optische vezels, dat innovatie en O&O moeten worden bevorderd en dat investeringen in nieuwe technologieën en modernisering moeten worden gestimuleerd. Volgens de Europese Commissie "bedroegen de investeringen in ICT-gerelateerde producten in de EU" in pakweg de afgelopen vijftien jaar "ongeveer een derde van die in de VS". Het investeringsvolume is te laag. Er moeten daarom randvoorwaarden worden ingevoerd om een situatie van bezuinigingen te transformeren in een investeringsvriendelijk klimaat. Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) zijn in dit verband van bijzonder belang. Uit enquêtes blijkt dat de meeste Europese kmo's van zichzelf vinden dat zij een achterstand hebben wat de toepassing van digitale technologieën betreft en er nauwelijks in investeren. Dit moet worden aangepakt door middel van een op kmo's toegespitst digitaliseringsprogramma. In dit nieuwe digitale industriële tijdperk moet tevens meer aandacht worden besteed aan verschillende veiligheidsaspecten. Dit houdt bijvoorbeeld in dat erop moet worden toegezien dat belangrijke Europese strategische technologieën niet goedkoop aan buitenlandse concurrenten worden verkocht, zonder de vrije markt te verstoren. Dit betekent ook dat moet worden toegezien op de cyberveiligheid in de gedigitaliseerde industrie en op het internet van de dingen, waar elk digitaal product en elke digitale dienst plotseling tot "wapen" kan worden gemaakt door middel van hacking. Met het oog hierop zijn duidelijke regels inzake cyberveiligheid noodzakelijk. Een kader om het vrije verkeer van gegevens te garanderen en tegelijkertijd de gegevenssoevereiniteit te beschermen en duidelijke regels vast te stellen voor het beheer van gegevens in het kader B2B-betrekkingen zal ook van essentieel belang zijn, evenals normalisatie. De concurrenten van Europa zijn al bezig met de tenuitvoerlegging van hun eigen normalisatiestrategieën om hun eigen industrie-actoren te begunstigen. In deze context moet Europa haar strategie voor industriële digitalisering vergezeld laten gaan van een duidelijk normalisatieprogramma in samenwerking met de Europese normalisatieorganisaties. Het is evident dat de digitalisering van de Europese industrie ook uitdagingen met zich meebrengt, met name de absurde situatie waarin de nieuwe technologieën –volgens verschillende studies– kunnen leiden tot sociale onzekerheid en verlies aan werkgelegenheid, en dat terwijl er in Europa gebrek is aan geschoolde arbeidskrachten. Europa kampt jaarlijks met een gebrek aan circa 180 000 IT-deskundigen. De strategie voor industriële digitalisering moet daarom een sterke sociale dimensie hebben. Dit omvat het recht op opleiding en een vaardighedengarantie, de bevordering van een leven lang leren en de garantie dat digitale vaardigheden worden aangeleerd vanaf jonge leeftijd en opgenomen in de lesprogramma's van scholen. Digitale vaardigheden moeten ook op transversale wijze worden bevorderd. Niet alleen in de grote bedrijven, maar ook voor kmo's en de ambachtelijke sector. Het samenbrengen van digitale vaardigheden en beroepsopleidingen is in dit verband ook van essentieel belang. PR\1113218NL.docx 11/11 PE595.761v01-00 NL