Het hoe en waarom van een jodiumbeperkt dieet

Het hoe en waarom
van een jodiumbeperkt dieet
Universitair Medisch Centrum Groningen
Rixte Jagersma
10 oktober 2016
Schildklierkanker
- Er zijn 4 soorten schildklierkanker: folliculair, papillair, medullair en
anaplastisch
- Deze presentatie gaat over het folliculaire en papillaire type
Behandeling
- Schildklier verwijderen door middel van een operatie
- Er blijft vaak nog een beetje schildklierweefsel achter
- Daarom wordt er aanvullend radioactief jodium gegeven
- Schildkliercellen nemen jodium op, want jodium is de bouwsteen van het
schildklierhormoon
- Radioactief jodium maakt de schildkliercellen van binnen kapot
- Er is weinig beschadiging van andere weefsels
Jodiumbeperkt dieet
- Voorafgaand aan de inname van het radioactief jodium, volgen
patiënten gedurende 1 week het jodiumbeperkt dieet
- Doel: zo weinig mogelijk jodium binnenkrijgen zodat de
schildkliercellen hongerig worden voor jodium
Jodium
- Onmisbare bouwsteen voor het schildklierhormoon
- Zit in veel producten: groente, fruit, vlees en zuivel
- Jodium zit in gejodeerd/jodiumhoudend keukenzout, broodzout, zeezout en
dieetzout
- Jozo-naturel zout (het blauwe potje) bevat geen jodium en is dus toegestaan
tijdens het jodiumbeperkt dieet
Onderzoek
Onderzoeksvraag: Heeft persoonlijke begeleiding bij het jodiumbeperkt
dieet een toevoegde waarde voor patiënten?
Methode
- 2 groepen: 1 groep kreeg standaard informatie (informatiefolder), 1
groep kreeg persoonlijke begeleiding
- Persoonlijke begeleiding bestond uit:
- Het bijhouden van een voedingsdagboek door de patiënt om te kijken
hoeveel jodium hij/zij normaal binnenkrijgt
- 1 uur dieetuitleg op de polikliniek met persoonlijke adviezen
- Telefonisch contact op dag 3 van het dieet om eventuele vragen te
beantwoorden
- Er deden in totaal 28 patiënten mee aan het onderzoek
Resultaten 24-uurs urine
Jodium in de urine
- Jodium wordt uitgescheiden via de urine
- Jodium in de urine is dus een maat voor de hoeveelheid jodium die je
binnenkrijgt
- Alle patiënten verzamelden 24-uurs urine op dag 7 van het dieet
- De gemiddelde waarde van het jodium in de urine van de groep met extra
begeleiding werd vergeleken met die van de standaardgroep
Conclusie: De hoeveelheid jodium in de urine was ongeveer gelijk in beide
groepen. Beide groepen kregen dus ongeveer dezelfde hoeveelheid jodium
binnen tijdens het dieet
Resultaten vragenlijst
Na de behandeling vulden een aantal patiënten een vragenlijst in
- De persoonlijke begeleiding werd zeer gewaardeerd
- Door begeleiding zagen patiënten meer mogelijkheden tijdens het dieet
Eindconclusie
1. Persoonlijke dieetbegeleiding heeft geen effect op de totale jodiuminname
tijdens het dieet, maar wel op hoe patiënten zich voelen ten tijde van het dieet
2. Er valt nog veel te onderzoeken op het gebied van het jodiumbeperkt dieet,
zoals:
- Hoe zorgen we er voor dat patiënten zich zo goed mogelijk voelen?
- Kan het dieet misschien korter?
- Moet de informatiefolder worden aangepast/uitgebreid?
Bloedonderzoek tijdens follow-up schildklierkanker
Wat wordt er gemeten in het bloed?
Bernadette Dekker
Patiënten informatieavond
10 oktober 2016
Proces achter de bloedwaarde
1. Bloedprikken op de prikpoli
2. Bloed naar het laboratorium
3. Bloed wordt verdeeld over de twee laboratoria: algemene en
specifieke laboratorium
1
2
3
Proces achter de bloedwaarde
Algemene laboratorium
Specifieke laboratorium
- 24/7 in bedrijf
- Handwerk
- Relatief snel uitslag
- Uitslag niet gelijk bekend
- Veel processen geautomatiseerd
- Schildklier: schildkliereiwit
- Schildklier: hypofyse hormoon (TSH) (Tg) en antistoffen tegen het
en schildklierhormoon (FT3/FT4)
schildkliereiwit (TgAbs)
Schildkliereiwit thyreoglobuline (Tg)
Functie in het menselijk lichaam
- Betrokken bij de vorming van schildkierhormonen (T3 enT4)
Functie in patiënten die zijn behandeld voor schildklierkanker
- Gebruikt als merkstof
- Merkstof: stof die voorkomt in het bloed bij kanker
- Merkstof: zegt iets over de ziekteactiviteit
- Tg zegt iets over de ziekteactiviteit in patiënten die
zijn behandeld voor schildklierkanker
Schildkliereiwit thyreoglobuline (Tg)
Tg willen we graag meten in het bloed
- Hiervoor wordt gebruik gemaakt van stofjes met lampjes;
deze stofjes vangen en plakken aan Tg
- Aantal lampjes = hoeveelheid thyreoglobuline (Tg)
In dit voorbeeld zijn er twee lampjes = 2 Tg
Thyreoglobuline antistoffen (TgAbs)
Tg willen we graag meten in het bloed
- Soms is er een stoorzender bij de bepaling; antistoffen tegen Tg
- De plakstofjes kunnen niet meer plakken aan het Tg
- Tg is niet meer betrouwbaar
- Belangrijk: Tg is maar één component om ziekteactiviteit te
meten
- We kijken ook o.a. naar de kliniek en beeldvorming
Conclusie
- Veel mensen betrokken bij de behandeling en follow-up van
schildklierkanker
- De mensen op het lab doen veel werk achter de schermen
- Verschillen in de bepaling van bloedwaarden
- Tijd: binnen een paar uur – een paar dagen
- Methode: automatische processen – handwerk
- Verder onderzoek nodig om behandeling en follow-up te
optimaliseren
- We doen onderzoek naar de antistoffen tegen Tg
Schildklierkanker op de
kinderleeftijd
Marloes Nies
Patiënten informatieavond
10 oktober 2016
Schildklierkanker op de kinderleeftijd
•
Zeldzame ziekte, in 2015: 16 kinderen met de diagnose schildklierkanker in
Nederland.
•
Landelijk onderzoek naar alle kinderen die tussen 1970 en 2013
gedifferentieerd schildklierkanker kregen.
•
We hebben 170 kinderen geïdentificeerd die in deze periode de diagnose
schildklierkanker kregen.
•
Hiervan is 1 persoon overleden. Dit was een man van 20 jaar, hij is
overleden aan een erfelijke vorm van dikke darm kanker. Daarnaast had hij
ook schildklierkanker, wat bij deze erfelijke aandoening iets vaker voorkomt.
•
Na gemiddeld 14 jaar na de diagnose waren 169 van de 170 kinderen
(inmiddels volwassenen) nog in leven.
•
Van 105 mensen kregen we toestemming om hun medisch dossier in te
zien.
15
Medische dossiers
Wie kreeg er schildklierkanker?
• 84% was vrouw, 16% van de kinderen was man.
• 8 op de 10 kinderen had de papillaire variant van
schildklierkanker.
• 6 op de 10 kinderen kreeg schildklierkanker op de
15-18jarige leeftijd.
Tumoreigenschappen
• Primaire tumor: 62% van de mensen had een kleinere tumor, 25% een
grotere tumor.
• Lymfeklieruitzaaiingen: 51% had geen lymfeklieruitzaaiingen, 44% wel.
• 11 van de 105 kinderen hadden uitzaaiingen in de longen, 1 persoon had
uitzaaiingen in de botten en 2 kinderen hadden uitzaaiingen in botten en
longen.
Behandeling
• 24% van de kinderen had blijvende schade aan de bijschildklieren na de
operatie (en moest daardoor calcium en vitamine D medicijnen nemen.
• 13% van de kinderen had na de operatie schade aan de stembandzenuw.
16
Medische dossiers
Uitkomsten
•
Het overgrote deel van de kinderen overleeft schildklierkanker. Ze hebben
daarna een normale levensverwachting. Dit betekent dat we ook moeten
onderzoeken of (de behandeling van) schildklierkanker op de lange termijn
ook nadelen heeft . Dit noemen we langetermijneffecten.
•
Een van deze langetermijneffecten is kwaliteit van leven (hoe lekker zit je
in je vel op lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied?)
17
Medische dossiers
• Deelnemers (volwassenen die op de kinderleeftijd
schildklierkanker hebben gehad) en controlepersonen
(mensen die geen schildklierkanker hebben gehad)
vulden kwaliteit van leven-vragenlijsten in.
• De resultaten van dit onderzoek zullen binnenkort
worden gepubliceerd.
18
Late effecten van de behandeling van
schildklierkanker
Esther N. Klein Hesselink
Informatieavond
10-10-2016
Aantal patienten neemt toe
Davies 2014 JAMA
Behandeling
• Behandeling wordt meestal goed verdragen
– Behandeling bestaat uit operatie, jodiumbehandeling en
toediening (hoge doses) schildklierhormoon
• Laatste jaren meer aandacht voor late effecten van
behandeling
• Namelijk steeds meer mensen met laag-risico ziekte
1. Onderzoek naar speekselklierschade na
jodiumbehandeling
– 75 deelnemers, van 67 deelnemers 2 metingen
beschikbaar
– 2 studievisites (voor, en 5 maanden na
jodiumbehandeling)
Waarom dit onderzoek?
• Transportkanaal voor jodium
• Aanwezig in cellen schildklier
• En in geringere mate in cellen van speekselklieren
Waarom dit onderzoek?
• Speekselklieren kunnen hierdoor jodium, maar ook
radioactief jodium opnemen
• Minder opname dan in de schildkliercellen, maar genoeg om schade
te kunnen veroorzaken
• Onderzoek speekselklierfunctie op 2 manieren
• Klachten  vragenlijst
• Resultaat: meer klachten van een droge mond na
jodiumbehandeling
• Speekselproductie
• Resultaat: afname in speekselproductie na
jodiumbehandeling
• 33% heeft afname 25-50%
• 10% afname van > 50%
Groen = geen afname
Oranje = 25 tot 50% afname
Rood = > 50% afname
Conclusie
• Functie van speekselklieren vermindert al na 1
jodiumbehandeling
• Niet bij alle patienten een probleem
Overige onderzoeken
2. Hoe lager TSH hoe meer kans op hartklachten op
langere termijn
3. Boezemfibrilleren komt vaker voor
4. Jodium behandeling heeft bij de standaard
behandeling geen effect op de bloedcellen
Toekomst
• Patiënt specifieke behandeling
– Niet iedereen hoge dosis, afhankelijk van:
• Tumor stadium
• Patiënt specifieke factoren (bekend met klachten droge
mond, hart en vaatziekten, eigen voorkeur)
• Reactie op eerdere behandeling
– Streven naar effectieve behandeling, zonder late
effecten