Sinaasappel met kartonsmaak - Nierpatiënten Vereniging Nederland

wwfeb05
15-02-2005
16:46
Pagina 50
Smaakverandering en vermindering van smaak bij dialysepatiënten is een vervelend probleem waarover nog weinig bekend is.
Wel is duidelijk dat ze ondervoeding in de hand werken. Zoeken naar
oorzaken en oplossingen is belangrijk zodat dialysepatiënten van het eten
kunnen blijven genieten.
Sinaasappel met kartonsmaak
Karin Ipema, diëtist
Over smaak valt niet te twisten. Maar
het is vervelender als je er niet over kúnt
twisten omdat alles anders smaakt dan
je verwacht, of omdat het eten je ronduit
tegenstaat. Dat het eten tegenstaat is
een veelgehoorde klacht bij dialysepatiënten, het geldt vaak voor vlees of koffie maar ook andere voedingsmiddelen
smaken soms heel anders dan verwacht.
Zo zei een patiënt eens dat hij wist dat
hij een sinaasappel at, omdat deze eruitzag als een sinaasappel, maar hij smaakte naar karton. Wat is de oorzaak van
deze smaakveranderingen bij dialysepatiënten en wat kun je eraan doen?
beeld te heet eten en dan proef je minder goed, meestal is dat na ongeveer
tien dagen weer helemaal over.
Smaak bij dialyse
Smaak en ouder worden
We horen van dialysepatiënten vaak dat
ze minder goed proeven. Wat ze vroeger
lekker vonden, vinden ze nu helemaal
niet meer lekker. Zo vertelde een hemodialysepatiënt dat hij vroeger dol was op
rundvlees, biefstuk en draadjesvlees. Nu
moet hij er niet aan denken, door de
geur staat het hem al tegen, soms moet
hij er zelfs van braken. Wel vindt hij kip,
vis of een speklapje lekker. Een andere
patiënt lust bijna geen groentesoorten
meer, alleen de ‘frisse’ smaken vindt hij
nog aangenaam, zoals stoofpeertjes,
appelmoes en wortelen. Vroeger lustte
hij alles en nu weet zijn partner niet
meer wat ze dagelijks het best kan
bereiden.
W
I S S E L W E R K I N G
F E B R U A R I
2 0 0 5
Smaak en proeven
De smaaksensatie speelt zich onder
andere af op de tong, daarnaast speelt
de neus een rol. De tong bevat allemaal
smaakpapillen en als we iets eten, sturen deze papillen een seintje naar de
hersenen en zo proeven we vier smaken: zoet, zout, zuur en bitter. De
smaakpapillen zitten verdeeld over de
tong in vier gebieden. Zoet proef je met
het puntje van je tong. Zout proef je
vooral op de tongpunt en de randen.
Zuur proef je aan de randen en bitter
achter op de tong (zie afbeelding). Je
kunt je tong beschadigen door bijvoor-
50
veranderde smaak- en geurwaarneming.
Er ontstaat een vicieuze cirkel.
Eten tijdens de dialyse
Bij het ouder worden neemt de smaaksensatie af, er is een verminderde waarneming van de smaken zoet en zout te
zien. Een serieus probleem, want door
de vermindering in smaak vermindert
het plezier in eten en daardoor bestaat
de kans dat iemand minder gaat eten.
Vooral ouderen hebben een verhoogde
kans op ondervoeding en door het minder eten wordt deze kans alleen maar
groter. Ondervoeding zorgt ervoor dat
de weerstand van de oudere afneemt
waardoor hij meer vatbaar wordt voor
ziektes. Om de ziekte te overwinnen, is
een goede voedingstoestand noodzakelijk. Het principe werkt ook andersom.
Ondervoede patiënten hebben vaak een
Een grote groep dialysepatiënten is al op
leeftijd en een natuurlijke vermindering
van smaakwaarneming zal van invloed
zijn. Misschien is bij deze groep de
smaakverandering daardoor juist nog
groter. Er is weinig onderzoek gedaan
naar dit fenomeen en de onderzoeken
die er zijn, spreken elkaar dikwijls tegen.
Wel is gebleken dat een hoog ureumgehalte een verminderde smaakwaarneming veroorzaakt. Er is ook gekeken
naar de rol van een tekort aan het mineraal zink omdat dit ook van invloed zou
kunnen zijn op een afgenomen smaak.
Er is echter geen bewijs dat een zinktekort een nadelige invloed heeft op de
smaak.
Verder is er gezocht naar verschil in
smaakwaarneming tussen hemodialysepatiënten en peritoneale dialysepatiënten. Uit een van deze onderzoeken
wwfeb05
15-02-2005
16:46
Pagina 51
Feest
op je bord
Ben je dialysepatiënt en zoek je voor
een speciale gelegenheid een exclusief en toch verantwoord recept? Dan
is Feest op je bord precies wat je zoekt.
Dit kleurrijke kookboekje staat boordevol heerlijke recepten zoals kipfilet
met sinasappel en gember, en vruchtensalade met zoetzure saus.
Interesse en trek gekregen?
Vraag Feest op je bord aan bij de
Nierpatiënten Vereniging Nederland,
Postbus 284, 1400 AG Bussum,
e-mail: [email protected],
telefoon: (035) 691 21 28.
bleek dat PD-patiënten minder goed
zout en bitter proeven en HD-patiënten
minder goed zoet en zuur. Andere
onderzoeken konden een verschil in
smaak bij HD- en PD-patiënten echter
niet bevestigen. Wel blijkt dat een jaar
na niertransplantatie de smaak weer
helemaal hersteld is.
Feest op je bo
rd
2 0 0 5
ger en gedurende iedere nacht dialyseren worden er extra afvalstoffen uitgedialyseerd en hebben de patiënten zeer
lage ureumwaarden. Ook komen de
meeste patiënten aan in gewicht na het
starten met nachtelijke thuishemodialyse. De vraag is of deze vorm van dialyse
ook invloed heeft op de smaak en daarom zet het DCG een onderzoek op om
te kijken of dit idee juist is. Hopelijk is
er in de toekomst meer over te vertellen.
Smaak en medicatie
W
I S S E L W E R K I N G
F E B R U A R I
Smaakverandering en -vermindering
kunnen bijwerkingen van verschillende
medicijnen zijn (zie WISSELWERKING
december 2004, pagina 50; red.). Zo
geven bepaalde medicijnen een smaakvermindering of een vieze smaak, bijvoorbeeld een metaalsmaak. Door het
gebruik van bepaalde soorten antibiotica
kan de patiënt ook smaakveranderingen
ervaren en/of misselijk worden. Deze
klachten zijn van voorbijgaande aard.
Als het gebruik van antibiotica gestopt
is, komt de zin in eten weer terug.
In het Dialyse Centrum Groningen
(DCG) is kortgeleden met nachtelijke
thuishemodialyse gestart. Door het lan51