De Romeinen in Leidschendam

Lesbrief
1
Canon Leidschendam-Voorburg
De Romeinen in Leidschendam-Voorburg
Deze lesbrief gaat over de Romeinen in LeidschendamVoorburg. Om de vragen te kunnen beantwoorden, lees
je eerst hoofdstuk 2 ‘De Romeinen’ uit de canon van Leidschendam-Voorburg. Veel succes!
DE ROMEINEN KOMEN
In ongeveer 12 voor Christus trokken de Romeinen het zuiden
van ons land binnen. Daar woonden toen Germaanse stammen. Nederland was nog niet één land, met één volk. In het
oosten van Nederland, rond Nijmegen, woonden Batavieren.
Langs de kust, in het huidige Zuid-Holland, leefde een andere stam: de Cananefaten.
De Cananefaten werden al snel bondgenoten van de Romeinen. De regio waar zij woonden kreeg de Romeinse naam Civitas Cananefatium. Het huidige Leidschendam-Voorburg lag
vanaf dat moment dus in het Romeinse Rijk. De Cananefaten
mochten hun eigen leiders houden, maar die moesten dan
wel gehoorzamen aan de Romeinen.
Het Romeinse rijk was verdeeld in provincies, omdat de keizer het enorme gebied onmogelijk in zijn eentje kon besturen. Deze provincies hadden hun eigen bestuur.
1. Vraag
Het Romeinse rijk was verdeeld in provincies, omdat de
keizer het enorme gebied onmogelijk in zijn eentje kon
besturen. Deze provincies hadden hun eigen bestuur.
Van welke Romeinse provincie maakte LeidschendamVoorburg deel uit? Zoek dit op in de canon.
2. Vraag
Kijk goed naar het kaartje rechtsboven. Welke (delen van)
drie landen lagen in de provincie waar LeidschendamVoorburg bij hoorde? Het gaat om het roodgekleurde gedeelte van de kaart.
Veel Cananefaten namen dienst in het Romeinse leger. Zij
leerden de Romeinse taal spreken en moesten zich houden
aan de Romeinse regels. Dat betekende dat ze niet mochten
trouwen zolang ze in het leger zaten. Zo’n diensttijd duurde
vijfentwintig jaar.
Germania Inferior. Bron: en.wikipedia.org
3. Vraag
Tegenwoordig is er nog maar één beroep, waarbij je niet
mag trouwen. Welk beroep is dat?
De hoofdplaats van de Cananefaten lag op de plek van het
huidige Park Arentsburgh in Voorburg. In 121 na Christus gaf
keizer Hadrianus de hoofdplaats van de Cananefaten zijn eigen naam: Forum Hadriani.
In 121 na Christus kwam Keizer
Hadrianus er op bezoek, tijdens
een reis door zijn rijk. Hij gaf
de hoofdplaats van de Cananefaten zijn eigen naam: Forum
Hadriani.
Keizer Hadrianus. Collectie
Antikensammlung der Staatlichen
Museen, Berlijn
4. Vraag
a) Wat betekende het woord forum?
b) Waarom noemde Hadrianus de plaats zo?
c) Zoek in het woordenboek wat het woord forum nog meer
betekent.
Lesbrief bij de canon van Leidschendam-Voorburg
De Limes. Bron www.limes.nl
DE LIMES
Tijdens zijn bezoek aan het huidige Nederland, reisde keizer
Hadrianus alleen door het zuiden. De grens van het Romeinse
rijk liep namelijk dwars door het land, ter hoogte van de Rijn.
In 47 na Christus had de toenmalige keizer Claudius bepaald
dat deze rivier voortaan de noordgrens van het Romeinse Rijk
zou zijn. Het zuidelijke deel van Nederland hoorde er dus bij,
maar het noordelijke deel niet.
Keizer Claudius wilde dat deze grens goed zou worden beschermd tegen indringers. Hij gaf de veldheer Corbulo de
opdracht om daarvoor te zorgen. Corbulo verstevigde daarop
de forten langs de grens en bouwde er nog extra forten bij.
Tussen de forten kwam een weg te liggen. Deze noordgrens
van het Romeinse rijk werd de ‘Limes’ genoemd, wat grensweg betekent.
5. Vraag
Noem de namen van de Romeinse forten in Zuid-Holland,
die samen een deel van de Limes vormden. Je kunt deze
vinden in de canon.
Peutinger kaart. Collectie Kees van der Leer
Er werd heel wat heen en weer gereisd tussen de forten. Om te
weten waar ze zich bevonden, maakten de Romeinen gebruik
van mijlpalen en kaarten. Hierboven zie je een deel van de
Peutinger kaart, een middeleeuwse kopie van een Romeinse
wegenkaart uit de derde of vierde eeuw na Christus.
6. Vraag
Kun jij Forum Hadriani vinden? Tip: de naam wordt op de
kaart iets anders gespeld.
We hebben al begrepen dat Forum Hadriani een marktplaats
was. Daarom was een goede bereikbaarheid belangrijk. Forum Hadriani lag heel gunstig.
Je kon er naartoe over land en
over het water. Het Forum lag
namelijk aan het kanaal van
Corbulo (de Fossa Corbulonis).
Dit kanaal was gegraven door
de soldaten van de Romeinse
veldheer Corbulo en verbond
de Limes met de monding van
de Maas.
Standbeeld Corbulo, door Albert
Termote. Collectie Gemeente
Leidschendam-Voorburg
7. Vraag
De beeldhouwer Albert Termote maakte in 1964 een groot
beeld van de veldheer Corbulo voor de gemeente Voorburg. Weet je waar dit staat?
Dankzij Corbulo konden schepen voortaan gebruik maken
van een veilige waterweg. Varen over de Fossa Corbulonis
was namelijk een stuk minder gevaarlijk dan varen over de
Noordzee, onder andere omdat daar zeerovers actief waren.
Via het kanaal werden soldaten vervoerd, maar het werd ook
gebruikt om handelswaar van en naar de markt te brengen,
zoals voedsel en bouwmaterialen.
8. Vraag
In het noorden mondde de Fossa Corbulonis uit in de Rijn,
bij de plaats Matilo. Hoe heet Matilo tegenwoordig?
HANDEL
De wijze waarop handel werd gedreven, veranderde trouwens behoorlijk met de komst van de Romeinen. Vóórdat de
Romeinen Nederland binnentrokken, was er nog geen geld.
Als mensen iets nodig hadden, ruilden ze dat. Een boer met
koeien kon bijvoorbeeld zijn vee ruilen tegen graan van een
andere boer.
Inheemse boerderij. Tekening Bob Brobbel, Hilversum
Lesbrief bij de canon van Leidschendam-Voorburg
9. Vraag
a) Stel je voor. Boer Fornis heeft koeien. Boer Gratus heeft
graan. En boer Krepsus heeft varkens. Boer Fornis wil
graag graan hebben, maar boer Gratus hoeft geen koeien.
Hij wil liever een sappig stuk varkensvlees. Boer Krepsus
wil geen graan hebben, maar heeft behoefte aan koeien.
Hoe moet dit probleem worden opgelost?
b) Is deze manier van handel drijven handig? Noem een
voordeel en een nadeel.
De Romeinen deden niet meer aan ruilhandel. Zij betaalden
de soldaten in hun enorme legers in eerste instantie met zout.
Later gebruikten ze hiervoor muntgeld. Ook in het gebied van
de Cananefaten introduceerden de Romeinen het muntgeld.
Meestal stond er een afbeelding van de heersende keizer op
de munten. Naast betalingen in geld, bleven de inwoners
overigens ook nog gewoon ruilhandel bedrijven.
10.Vraag
In Europa kun je tegenwoordig bijna overal met één muntsoort betalen: de euro. Dat maakt handel drijven en op
vakantie gaan een stuk makkelijker. Noem twee Europese landen waar je niet met
euro´s terecht kunt. Je mag
dit opzoeken op internet.
WONEN, WERKEN EN REIZEN
Er werd al met al flink gehandeld in Forum Hadriani. Toch
woonden er maar 1000 tot 1500 mensen in de stad.
12.Vraag
Hoeveel mensen wonen er tegenwoordig in Leidschendam-Voorburg? Zoek voor het antwoord op www.leidschendam-voorburg.nl.
Buiten de stad woonden de boeren. Ook de Cananefaatse
soldaten die hun hele leven dapper hadden meegevochten
in het Romeinse leger kregen na hun afzwaaien een stukje
grond. Daar konden ze groente of graan op verbouwen. Dit
konden ze verkopen op het Forum Hadriani. Het geld dat ze
daarmee verdienden, mochten ze houden. Een soort pensioen dus.
13.Vraag
a) Mensen die ooit voor een baas hebben gewerkt, krijgen
van die baas een pensioen als ze stoppen met werken.
Daarnaast krijgen alle mensen die 65 worden AOW van de
overheid. Wat betekenen die letters?
b) Wat zou jij liever krijgen als je later stopt met werken, een
stukje land of geld? Waarom?
Mensen konden in elk geval niet snel verdwalen in het Romeinse Rijk. Langs de kant van de weg hadden de Romeinen
mijlpalen gezet, waarop stond hoeveel mijl je moest lopen
naar de eerstvolgende stad. De mijlpalen uit deze omgeving
wezen allemaal naar Forum Hadriani.
Romeinse munt. Collectie
Geldmuseum, Utrecht
Naast producten uit de buurt werden in Forum Hadriani onder andere ook veel producten verhandeld die via de Limes
waren aangevoerd. De Romeinse weg langs de grens kon
immers niet alleen worden gebruikt om soldaten van de ene
plek naar de andere te krijgen; via deze weg kwamen ook
veel buitenlandse producten en gebruiken in onze streken
terecht. Dat betekende dat de lokale bewoners nu ook producten uit het buitenland konden kopen.
Via de Romeinen maakten de inwoners van Forum Hadriani
en omgeving onder andere kennis met olijfolie, druiven, kip
en vissaus uit Italië.
11.Vraag
Er werd ook een nieuwe drank geïmporteerd via de Limes.
Welke was dat?
Mijlpalen. Foto Haagse Archeologische Dienst
14.Vraag
a) Wat stond er nog meer op zo’n mijlpaal?
b) Noem een naam die op de mijlpalen in de buurt van het
huidige Leidschendam-Voorburg kan hebben gestaan.
Vormgeving en druk: Drukkerij Verloop, Alblasserdam