Verslag bestuurdersconferentie Ouderen en Cultuurparticipatie

Verslag bestuurdersconferentie
Ouderen en Cultuurparticipatie
Op 21 mei 2015 vond de werkconferentie ‘Ouderen en Cultuurparticipatie’ plaats in de Nieuwe Kerk
in Den Haag. Het was een besloten onderdeel van de Europese conferentie Long Live Arts en bedoeld
voor wethouders, hoofden van afdelingen bij gemeenten en gedeputeerden die betrokken zijn bij
ouderen, cultuurparticipatie, zorg en welzijn. Centrale vraag was: Hoe kunnen bestuurders
cultuurparticipatie inzetten om ouderen een betekenisvol leven te laten leiden, langer zelfstandig te
laten wonen en minder eenzaam te laten zijn?
Advies Raad voor Cultuur over ouderen en cultuurparticipatie
Na de opening van dagvoorzitter Hedy d’Ancona kreeg Joop Daalmeijer het woord als voorzitter van
de Raad voor Cultuur (RvC). Voor het eerst in de geschiedenis heeft de Raad specifiek advies
uitgebracht over cultuurparticipatie en ouderen: Ouderen en cultuur: een kwestie van waarde(n). ‘De
Raad vindt cultuurparticipatie van grote waarde voor de kwaliteit van leven,’ stelde Daalmeijer.
‘Vooral bij ouderen draagt het bij aan een betere gezondheid, meer welbevinden en meer
mogelijkheden om mee te kunnen blijven doen.’ Daalmeijer toont een samenvatting van het Advies in
de vorm van een animatie. Daarnaast roemt hij de grote verscheidenheid aan projecten en
initiatieven als resultaat van een grote creatieve kracht en maatschappelijke betrokkenheid van
particuliere initiatieven. ‘Deze goede voorbeelden moeten we koesteren en uitdragen.’
De Raad wil in het advies duidelijk maken dat oud worden niet zoveel zegt over de kwaliteit van
leven. ‘We moeten af van de negatieve connotaties van vergrijzing. Ouderen willen zelfstandig en
actief zijn. Dat past prima in de huidige participatiesamenleving. Cultuur is voor iedereen relevant, in
welke levensfase dan ook,’ stelt Daalmeijer.
Hedy d’Ancona reageert hier kritisch op. ‘We zijn hier vandaag natuurlijk wel om kunst en ouderen te
verbijzonderen.’ Daarvoor verwijst Daalmeijer naar gemeenten. ‘Er zijn zoveel mooie lokale
initiatieven. Dat werkt heel goed.’ D’Ancona gaat daar niet in mee. ‘Cultuurparticipatie dient niet om
de oudjes van de straat te houden. Er gaat juist inspiratie uit van ouderdom voor de kunst zelf.’
Staatssecretaris neemt Advies in ontvangst
Joop Daalmeijer overhandigt het advies aan staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport (VWS) die er ook staan namens minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW). ‘Het is ongelooflijk belangrijk dat ouderen participeren aan cultuur. Bussemaker
en ik willen dat stimuleren. We willen de goede mensen bij elkaar brengen. Als in dit Advies staat hoe
dat moet, dan ben ik ervoor.’ Hedy d’Ancona ziet een rol voor de overheid, zodat initiatieven van
elkaar kunnen leren. ‘Het is misschien plat, maar mensen bij elkaar brengen, aanbod zichtbaar maken
en ontschotting kosten gewoon geld.’
Van Rijn ziet hier vooral een rol voor gemeenten. ‘Er moeten
nieuwe verbindingen ontstaan op lokaal niveau. De
ontschotting van welzijn, kunst, cultuur en zorg is
belangrijk.’ Joop Daalmeijer besluit dat we ervoor moeten
waken dat bezuinigingen ten koste gaan van cultuur, nu
gemeenten meer zelf kunnen beslissen hoe ze hun budget
verdelen. ‘Ik hoop dat de wethouders Cultuur die hier zitten,
daartegen vechten.’ Hedy pleit voor Kunst op Recept, een
Verslag werkconferentie Lang Leve Kunst, 21 mei 2015
project waarbij artsen niet alleen medicatie, maar ook
kunstbeoefening kunnen voorschrijven, bijvoorbeeld om
eenzaamheid tegen te gaan. Zij refereerde daarbij aan een
van de tafelgesprekken, waar naar voren werd gebracht dat
met Kunst op Recept een pilot wordt ontwikkeld in
Nieuwegein, analoog aan Welzijn op Recept.
Amerikaans voorbeeld
Hedy interviewde Ocker van Munster en Wies Rosenboom, directeur respectievelijk hoofd
cultuurparticipatie van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA). ‘In
de Verenigde Staten zijn ze verder,’ vertelt Van Munster. ‘Dat komt onder andere omdat Susan
Perlstein, een van de keynote speakers bij Long Live Arts, creative aging op de agenda van het Witte
Huis heeft gezet. Ouderen worden daar in hun kracht gezet. Tegelijkertijd vraagt het veel van de
omgeving als ouderen selfsupporting moeten zijn en terugvallen op hun netwerk. Perlstein kreeg het
zwaar toen ze haar moeder in huis kreeg terwijl ze zelf een druk gezin had. Daarom is ze gemotiveerd
om ouderen actief te laten blijven en zelf verantwoordelijkheid te nemen. Bovendien vindt ze dat
ouderen zich moeten profileren als wachters en doorgevers van de cultuur. Daar moet de overheid in
investeren. Zo raakt iedereen doordrongen van het belang. Het is een Amerikaanse wijze, maar het
werkt wel.’ Wies Rosenboom voegde eraan toe dat deze conferentie bedoeld is voor het Nederlandse
model. Om wethouders, gedeputeerden en andere bestuurders te inspireren en handvatten te geven
voor lokaal cultuurbeleid. ‘Als je goed samenwerkt met alle betrokken partijen krijg je ongelooflijk
veel meer voor elkaar. Dat hebben we ook zelf ondervonden als initiatiefnemers van Lang Leve
Kunst.’
Tafelrondes
Tijdens de conferentie waren er drie
tafelrondes, waarin afgevaardigden van
zorg, welzijn, kunst en cultuur met
elkaar in gesprek gingen onder leiding
van een wethouder. Elke ronde werd
ingeleid; de eerste door Paul Broekhoff,
directeur Cultuur dienst Onderwijs,
Cultuur en Welzijn bij de gemeente Den
Haag.
de tweede rond werd ingeleid door Lara de Brito, wethouder Zorg, Jeugdzorg, Onderwijs, Klimaat,
Cultuur en Asiel bij de gemeente Wageningen en de derde door Kees Telder, wethouder Wmo,
Ouderen en Cultuurparticipatie in Doetinchem.
Paul Broekhoff
Den Haag is seniorvriendelijk en heeft zich als eerste Nederlandse stad aangesloten bij het netwerk
‘Age Friendly Cities’ van de World Health Organisation (WHO). ‘En het heeft impact,’ stelde Broekhof.
‘Het vitaal houden van ouderen voegt veel toe aan hun kwaliteit van leven, en daarmee aan de
samenleving. Bovendien bestrijdt het eenzaamheid en draagt het bij aan vitaliteit en zelfstandig
blijven wonen. Bijkomend besparen we op de kosten voor zorg en welzijn. We willen zorg, cultuur en
welzijn samen laten werken, maar het best lastig om de schotten te slechten. Hier ligt een opgave
voor de gemeente. Een goede infrastructuur helpt bij het verbinden van cultuur en zorg en welzijn.’
Verslag werkconferentie Lang Leve Kunst, 21 mei 2015
Lara de Brito
In Wageningen is de ontschotting vergevorderd. ‘Al in 2010 hebben we de stad gevraagd waar
behoefte aan bestaat in de verschillende domeinen. We zijn gaan sturen op samenwerking en een
integraal aanbod, ook voor Cultuur en Participatie. Daar zijn mooie initiatieven uit gekomen, zoals
een Huis van de Wijken vol kunst en cultuur in de vorm van dagbesteding, re-integratie en welzijn.’
Kees Telder
‘In Doetinchem hebben we geweldige kwartiermaker voor cultuurparticipatie voor ouderen. Er is
ook intergenerationele aandacht, zoals in 16TOEN16NU, een project waarin jongeren in gesprek gaan
met ouderen over hoe het vroeger was om zestien te zijn. Daardoor krijgen jongeren meer begrip
voor ouderen en komen ze in hun kracht. Er is ook een project waarbij we echtparen waarvan een
partner Alzheimer heeft, kennis laten maken met kunst. Dat is voor beide goed. Ook hebben we een
Shares Value Center waar mensen van verschillende disciplines met elkaar van gedachten wisselen
en van elkaar leren.
´Imagine´ van Jong Lennon: Oud en Jong zingen samen
Erik Scherder over hoe je het brein fit houdt
Het brein in met Erik Scherder
Hoogleraar Klinische Neuropsychologie Erik Scherder duikt het brein in met de zaal. ‘Veroudering
begint al jong,’ legt hij uit. ‘Zo rond het dertigste levensjaar. Om het brein fit te houden, moet het
uitgedaagd worden, een leven lang. Cultuurparticipatie heeft daarin een belangrijke rol. Wie
zelfstandig wil blijven, moet bewegen, muziek maken en culturele evenementen bezoeken.´ Ook
eenzaamheid moet voorkomen worden, want dat is desastreus voor de doorbloeding van de witte
cellen. ´Luister naar de muziek waar je van houdt,´ roept Scherder op. ´Want dat is de muziek waar
het brein positief op reageert.´
Na afloop waren alle conferentiedeelnemers van harte uitgenodigd bij de Opening Night: Feel the Arts
in Theater aan het Spui. Een prachtige voorstelling van oudere dansers, acteurs en zangers. Ook
prinses Beatrix maakte haar opwachting en ontving uit handen van Hedy d’Ancona, een sjaal gebreid
door Granny’s finest.
Verslag werkconferentie Lang Leve Kunst, 21 mei 2015