PRESENTATIE HANDLEIDING: DVD RED HOOK COMMUNITY JUSTICE CENTER: De wijk Red Hook in Brooklyn NY verkeerde decennia lang in een deplorabele toestand. Er werd besloten een rechter verantwoordelijk te maken om de wijk uit het slop te halen. Hij kreeg een buurtrechtbank ter beschikking en grote mate van vrijheid van handelen/bevoegdheden Samen met politie, openbaar ministerie, belangenorganisaties uit de buurt en sociale partners ontwikkelde de rechter een vervolgings- en bestraffingssysteem. U ziet hierover een promotie DVD van het Center for Court Innovation. DVD: DRAAIEN U zag een voorbeeld van wat ik duurzame rechtspraak noem. De rechtspraak hier heeft tot doel de veiligheid van de wijk te bewerkstelligen en daders te laten re-integreren Het rechtsstrijd model is verlaten. Ik spreek van "duurzaamheid" en "ecologie. Recht heeft weliswaar niets te maken met natuur, maar des te meer met het maatschappelijk leefmilieu. Verder heeft ieder mens een persoonlijk ecosysteem van familie, vrienden, werk, hobby's, leveranciers, etc. Daarmee is hij ingebed in een groter maatschappelijke ecosysteem met allemaal subsystemen. De kwaliteit van het maatschappelijke ecosysteem is het gemiddelde de kwaliteit van individuele ecosystemen. Net als in de natuur zoekt ieder persoonlijk of maatschappelijk ecosysteem steeds naar evenwicht. Steeds doen zich dingen voor die het evenwicht verstoren. Steeds wordt weer nieuw evenwicht gezocht, behalve als een iemand een persoonlijkheidsstoornis heeft. Conflicten en delicten zijn symptomen dat een ecosysteem ernstig uit balans is. Mede door zelf ook in een procedure betrokken te zijn geweest kwam het volgende beeld in mij op over het functioneren van ons rechtspraaksysteem. TAARTPUNTSCHEMA Ik ervoer zelf de last die je mee blijft dragen na een rechterlijke uitspraak. Ik ging uitzoeken wat goed is voor je ecosysteem en wat niet. Ik voelde in mijn eigen vlees en bloed hoe verkeerd het uitwerkt om juridische belangen los te koppelen van het geheel van conflict. Ik voelde hoe er in de rechtsstrijd wordt gemanipuleerd en gesjoemeld met stukken en hoe de rechtsstrijd de verhoudingen verziekt, dat ik de rechtspraak de rug toekeerde en koos voor een beleid om alles op alles te zetten om te voorkomen dat mijn cliënten zich tot de rechter zouden moeten wenden. Dat is mij in heel sterke mate gelukt. Vrijwel nooit meer zag ik de rechtbank, behalve in heel kortlopende zaken, of – als het niet anders kon – in administratief beroep. Ik ging onderscheiden wat goed is voor het ecosysteem en wat niet. Gunstig voor de ecologie: gerichtheid op kansen en perspectieven onderling respect bevorderen verantwoordelijkheidsgevoel versterken problematiek in zijn verband houden oorzaken van problematiek oplossen samenwerking en verbetering van relaties bevorderen 1 - focus op de toekomst hart onder de riem steken moraliteit versterken en op hoger plan brengen focussen op wat goed gaat gericht zijn op reïntegratie en rehabilitatie Ongunstig voor de ecologie verantwoordelijkheid uit handen nemen onderlinge verhoudingen schaden escalatie bevorderen (uitzonderingen daargelaten) materiële belangen uit hun verband lichten (juridisering van een conflict tot juridisch geschilpunt) eisen, stellingen innemen, oordelen, veroordelen, vergelden, straffen mee laten slepen door negatieve emoties oplossingen opleggen of opdringen materialisme versterken aandacht fixeren op negatieve dingen of wat fout gegaan is (uitzonderingen daargelaten) aandacht fixeren op het verleden Ik concludeerde dat rechtspraak en rechtsstrijd heel ongunstig en niet gunstig scoort en dus slecht is voor de ecologie. Mediation, dat in die tijd in de V.S. al bestond en in Nederland begon op te komen scoorde daarentegen juist heel gunstig. Mediation was echter niets voor mij. Ik ben geen man om stil te zitten en tussen partijen in te staan. Ik ging experimenteren met een conflictaanpak gebaseerd op onderling respect en goede relaties. Ik liet cliënten stappen zetten waarmee zij hun belangen op een respectvolle manier dienden en zij zich goed konden voelen. Ik wilde dat mijn cliënten steeds iedereen recht in de ogen zouden kunnen kijken over wat zij deden ten aanzien van het conflict waarin zij betrokken waren. De resultaten waren verbluffend: Conflicten de-escaleerden. Mijn cliënten bleken te leren van de aanpak. Ze kwamen steeds beter in hun vel te zitten. Zij kregen respect van anderen. Hun relaties verbeterden. De aanpak bleek hun persoonlijke ecosysteem een sterke positieve impuls te geven. De meeste conflicten bleken binnen drie tot vier maanden opgelost, zonder dat er een rechter aan te pas hoefde te komen. Ik ontdekte dat in ieder conflict een mens de keus heeft om te gaan voor materieel winnen, of te kiezen om als moreel als winnaar uit de bus te komen. Materieel winnen leidt tot escalatie, wantrouwen, verlies aan respect, chicanes en verlies van relaties. Moreel blijkt duurzaam te zijn en alles in evenwicht te brengen. Het rechtspraaksysteem is afgestemd op materieel winnen en lokt dat, met het rechtsstrijdmodel, ook uit. Ik was al jaren aangesloten op het netwerk Therapeutic Jurisprudence, een wetenschappelijke stroming die de effecten bestudeert die het rechtssysteem en juridische procedures hebben op de psyche van de mens die ermee in aanraking komt. Via dit netwerk wist ik dat er vernieuwende activiteiten waren in de rechtspraak, onder meer in de V.S., Australië, Nieuw Zeeland en Canada. De stroming hield zich voornamelijk bezig met strafrecht, geestelijke gezondheid en familierecht, maar breidde haar werkterrein steeds meer uit. Na vele jaren onderzoeken en experimenteren met mijn aanpak besloot ik in 2007 studiereizen te gaan maken om meer te weten te komen over wat er in Australië, Nieuw Zeeland, de V.S. en Canada aan het gebeuren was. Via het TJ-netwerk kreeg ik overal introducties. Mijn ervaringen daar zetten alles op de kop van wat ik geleerd had over hoe rechtspraak zou moeten functioneren. Advocaten, die verbonden waren aan een rechtbank en die samenwerkten met het OM 2 en de rechter. Hoe kon dat 'onafhankelijk' zijn? Rechtbanken rechtbanken waarin de rechter samenwerkt met stamoudsten uit Aboriginal gemeenschappen. Het Kringgesprekken systeem uit de Maori traditie, die in het strafrechtssysteem van Nieuw Zeeland was geïncorporeerd. Ik bezocht Red Hook, sprak met mensen van het Center for Court Innovation, woonde in Canada een Judicial Mediation bij en maakte een speciale studiereis naar de interculturele rechtbanken in Australië, omdat de aard van de problematiek tussen Aborigines en blanken in Australië mij zo sterk deed denken aan de problematiek in Nederland met de Marokkaanse immigranten, en omdat in multiculturele samenlevingen interculturele rechtspraak wel eens van betekenis zou kunnen worden. Ik bezocht en sprak op vele conferenties en werkte stapels documentatie door. Mijn conclusie: Alle nieuw ontwikkelde vormen van rechtspraak bleken positief in te werken op menselijke verhoudingen. Deze rechtspraakvormen hadden stuk voor stuk een hoog duurzaamheidsgehalte. Veel van de nieuwe rechtspraakvormen waren strafrechtelijk. Ze werkten op twee manieren aan verbetering van de ecologie: verandering van de delinquent door behandel- en trainingsprogramma's verbinding creëren vanuit de samenleving naar de delinquent, waardoor hem een maatschappelijke 'inbedding' werd aangereikt. Rechtspraak maakt gebruik van deze beide wegen om daarmee ook de veiligheid van de samenleving te bevorderen. In mijn praktijk kon ik alleen de cliënt helpen om zich op een zinvoller manier met zijn omgeving te verhouden. Via de rechtspraak kon het ook vanuit de omgeving naar de betrokkene toe gebeuren. Ik zag dat de rechter dit kon doen doordat hij rechtsmacht heeft. Dat opende mijn ogen voor het feit dat rechtsmacht op een heel duurzame manier ingezet kan worden. Rechtsmacht hoeft dus niet negatief uit te werken op de ecologie. Toen dit goed tot me doordrong voelde ik hoeveel betrokkenheid ik eigenlijk heb voor het recht en rechtspraak, waar ik me zo van had afgewend. Rechtspraak zit in mijn bloed. Mijn grootvader zat de HR voor in het arrest Lindebaum/Cohen, mijn vader, mijn overgrootvader, ze waren allemaal betrokken bij recht en rechtspraak. Het feit dat rechtsmacht duurzaam kan worden ingezet ten bate van de maatschappelijke ecologie, zowel individueel als collectief, was voor mij een omslagpunt. Hier wil ik mij sterk voor maken. Hier voel ik verbinding met waar het om moet gaan met de toekomst van de rechtspraak. Rechtspraak zal steeds duurzamer kunnen worden. Bij rechtspraakinnovatie zal het erom gaan de duurzaamheidsbijdrage van rechtspraak steeds te verbeteren en versterken. In de wereld van managementontwikkeling heb ik een testmodel gevonden dat gebruikt kan worden om de mate van duurzaamheidsbijdrage te meten en in kaart te brengen. De test kan worden gebruikt om de duurzaamheidsbijdrage van rechtspraaksystemen te meten en ook die van de persoonlijke aanpak van de individuele rechter. Voorbeelden van duurzame rechtspraak: - PROBLEM SOLVING COURTS - JUDICIAL MONITORING - NEIGHBORHOOD JUSTICE - UNIFIED FAMILY COURTS 3 - RESTORATIVE JUSTICE / HERSTELRECHT - JUDGE JERI BETH COHEN IN MIAMI integreert principes uit RJ / PSC / TJ - INTERCULTURELE RECHTSPRAAK - DUURZAME JUDGE-LED MEDIATION/ DUURZAME COMPARITIE-NAANTWOORD RÉSUMÉ De inzet van rechtspraak als instrument in het kader van het streven naar een Duurzame Samenleving opent een rijk scala aan nieuwe mogelijkheden. In verschillende landen zijn hier voorbeelden van. En er is belangrijke ondersteuning vanuit de wetenschap in de vorm van Therapeutic Jurisprudence. Ik denk dat rechtspraak te lang en te veel in een verdom hoekje is gedrukt en dat rechtspraak eraan toe is uit te breken met het nieuwe Duurzaamheidsperspectief. Dit kan rechtspraak nieuw elan geven; een nieuwe allure die de rechtspraak verdient en waardig is. Duurzaamheid en ecologisch denken vraagt om een paradigmaverandering in de rechtspraak. Ons huidige rechtspraaksysteem is niet afgestemd op ecologie en duurzaamheid. Ik voorzie dat dit nieuwe paradigma heel geleidelijk aan nieuwe vormen zal kunnen geven aan de rechtspraak. Knelpunten, de punten waarop bestaande systemen vastlopen blijken overal ter wereld de aanleiding te zijn geweest om nieuwe rechtspraakvormen te ontwikkelen. Ook in Nederland zullen de knelpunten het eerst in aanmerking komen voor een onderzoeksprojecten duurzame rechtspraak. Maar duurzaamheid is een algemeen kader dat het hele rechtspraaksysteem en de persoonlijke benadering van de individuele rechter beïnvloedt en kan sturen. Het kader 'bijdrage aan duurzaamheid en ecologie' voor de partijen en voor de samenleving in groter verband, schept daarvoor een inspirerend perspectief. Ik dank u voor uw aandacht. 4