pyridoxaal-5-fosfaat, de biologisch actieve vorm van vitamine b6, is

monografie
Darm
Vitamine B6
Lever
4-PA
PL
Bloed
Overschot
Weefsel
4-PA
Urine
4-PA
PL
Overschot
Albumine-PLP
Dhyan Groen
Condities met een grotere
kans op vitamine B6-tekort
•veroudering
•ondervoeding
Pyridoxaal-5-fosfaat, de biologisch actieve vorm van vitamine B6, is cofactor van
meer dan honderd enzymen. Een subklinisch vitamine-B6-tekort komt vaak voor en
kan bijdragen aan de ontwikkeling van chronische ziekten waaronder hart- en vaatziekten en kanker. Therapeutische toepassingen van vitamine B6 zijn onder meer
premenstrueel syndroom, carpaletunnelsyndroom, diabetes, ochtendmisselijkheid
en tardieve dyskinesie.
•resorptiestoornissen (coeliakie)
PLP
PLP
PL
PL
PL
–
–
PN
PLP
B2
PL
- pyridoxaal
PLP - pyridoxaal-5-fosfaat
PNP
PN
RBC - rode bloedcel
PNP
•ontstekingen
Groep verwante verbindingen
•katabolisme
Vitamine B6 bestaat uit drie verwante verbindingen (3-hydroxy-2-methyl-pyrimidinederivaten) met bijbe-
•stress
horende fosfaatesters: pyridoxine (C8H11NO3), pyridoxaal (C8H9NO3), pyridoxamine (C8H12N2O2), pyri-
•zwangerschap, lactatie
doxine-5-fosfaat, pyridoxaal-5-fosfaat en pyridoxamine-5-fosfaat. Het lichaam kan uit één vitamine-B6-vorm
•(pre)eclampsie
alle overige vitamine-B6-verbindingen maken. Derhalve wordt in dit artikel vaak de algemene term B6 gebe-
•medicijngebruik (isoniazide,
zigd tenzij in de geraadpleegde bron specifiek de voor de mens belangrijkste vorm pyridoxaal-5-fosfaat (P5P)
penicillamine, hydralazine,
wordt aangehaald of benut. Dierlijke bronnen van vitamine B6 zoals vlees, vis, gevogelte en eieren bevatten
levodopa, procarbazine, cyclose-
vooral het goed opneembare pyridoxaal-5-fosfaat en pyridoxamine-5-fosfaat. Daarentegen bevatten plantaar-
rine, theofylline, MAO-remmers,
dige bronnen zoals zetmeelrijke groenten, granen en peulvruchten het minder goed opneembare pyridoxine-
ethionamide, valproïnezuur,
glucoside, pyridoxine en pyridoxine-5-fosfaat. In voedingssupplementen wordt meestal pyridoxine gebruikt,
tetracyclines, corticosteroïden)
alhoewel pyridoxaal-5-fosfaat een betere biologische beschikbaarheid heeft en waarschijnlijk minder toxisch
•pilgebruik, hormonale suppletie-
is in hoge doseringen [1,2]. Dagelijkse aanvoer van vitamine B6 is belangrijk omdat het lichaam nauwelijks
De eerste twee zijn precursors binnen de RNA- en DNA-synthese en
Indicaties voor een adequate vitamine-B6-status kunnen via de volgende
vitamine B6 opslaat. Het volgende schema geeft een vereenvoudigd overzicht van het vitamine-B6-transport
sfingomyeline is een bestanddeel van de celmembraan.
beoordelingen en metingen verkregen worden [1]:
therapie
•hoge alcoholinname
PL
PN
Hb
PM
PM
PLP
PMP
RBC
mine, noradrenaline, adrenaline en gamma-aminoboterzuur (GABA)
mogelijk. Gebrek aan P5P lijkt, in eerste instantie, vooral tot een
•astma
Deze enzymen katalyseren uiteenlopende biochemische reacties in het lichaam waaronder de stofwisseling
•chronisch nierfalen, niertrans-
van eiwitten, vetten en koolhydraten. Een selectie van de functies van vitamine B6:
vermindering van serotonine en GABA in het brein te leiden.
•P5P remt de activiteit van steroïdhormonen zoals geslachtshor-
•Vitamine B6 is belangrijk voor het metabolisme van zwavelhoudende aminozuren (methionine, cysteïne,
monen, vitamine A, vitamine D en schildklierhormoon door binding
taurine). Het toxische homocysteïne, een metaboliet van methionine, kan worden geremethyleerd tot
aan steroïdreceptoren waardoor de steroïdafhankelijke genexpressie
methionine of worden omgezet via transsulfuratie in cysteïne door vitamine-B6-afhankelijke enzymen.
•hyperthyroïdie
synthese van haem en daarmee van hemoglobine. Gebonden aan hemoglobine in rode bloedcellen verhoogt
•kanker
P5P hun vermogen om zuurstof op te nemen en weer af te geven.
B2
- riboflavine
•P5P-plasmaspiegel > 30 nmol/l;
•P5P maakt de synthese van de neurotransmitters serotonine, dopa-
•P5P is betrokken bij de bloedopbouw en het zuurstoftransport in het lichaam. Het is essentieel voor de
- pyridoxamine
Afbeelding 1. Vereenvoudigd overzicht van het vitamine-B6-transport en -metabolisme.
Het co-enzym P5P is essentieel voor de werking van meer dan honderd vitamine-B6-afhankelijke enzymen.
•hartfalen
PM
PMP
Essentieel co-enzym
•carpaletunnelsyndroom
- negatieve terugkoppeling
4-PA - pyridoxinezuur
•diabetes mellitus
plantatie
–
PMP - pyridoxamine-5-fosfaat
•leveraandoeningen
•reumatoïde artritis
- pyridoxine
PNP - pyridoxine-5-fosfaat
en -metabolisme.
•roken
afneemt.
•Vitamine B6 is essentieel voor een normale humorale en cellulaire
afweerrespons.
• totale vitamine-B6-gehalte in bloed > 40 nmol/l;
• uitscheiding van 4-pyridoxinezuur in urine > 3 μmol/dag.
Andere manieren om een beeld te krijgen van de (functionele) vitamineB6-status [1]:
•stimulering van de enzymen erythrocyt aspartaat aminotransferase
(α-EAST) en alanine aminotransferase (α-EALT) door P5P;
•het meten van tryptofaanmetabolieten na toediening van 2-4 gram
tryptofaan;
•het meten van tryptofaanmetabolieten na toediening van 3 gram
methionine.
Symptomen van vitamine-B6-tekort
De Gezondheidsraad is van mening dat het P5P-gehalte in plasma de
•aangeboren vitamine B6-afhanke-
een aan hemoglobine verwant eiwit dat zorgt voor het zuurstoftransport vanaf de celmembraan naar de
Alhoewel een klinische vitamine-B6-deficiëntie zeldzaam is, komt een
beste parameter is voor het vaststellen van de vitamine-B6-status [1,3].
lijke stofwisselingsziekten zoals
mitochondriën in de spiercel. Bovendien is het aan glycogeenfosforylase gebonden P5P betrokken bij het
subklinische vitamine-B6-deficiëntie wel vaak voor. Ruim 23% van alle
sideroblastische anemie, homo-
vrijmaken van energie uit glycogeen.
Europese ouderen heeft een vitamine-B6-tekort (P5P-plasmaspiegel <
Symptomen van (ernstig) vitamine-B6-tekort zijn bloedarmoede, stuipen,
20 nmol/L) en van de ouderen boven 85 jaar heeft zelfs 40% een vita-
neuritis, seborroïsche dermatitis, geïrriteerdheid, verwarring, depressie,
mine-B6-tekort [1]. Risicogroepen voor een vitamine-B6-tekort (naast
migraine, zich niet herinneren van dromen, inadequate humorale en
ouderen) zijn alcoholisten, zwangere vrouwen en mensen die door
cellulaire afweerrespons gekenmerkt door een verstoorde vorming
medicijngebruik, stress, ontsteking of ziekte meer vitamine B6 nodig
en functie van lymfocyten met een afname van antilichaamsynthese
hebben (zie tabel 1) [1,4,5,6,11].
en interleukine-2-productie, scheurtjes in lippen en mondhoeken, >>
•inflammatoire darmziekten
cysteïnurie, primaire hyperoxalurie
•sikkelcelanemie
•P5P ondersteunt de werking van hart- en skeletspier. P5P is essentieel voor de vorming van myoglobine,
•P5P is essentieel voor de synthese van cytochromen en co-enzym Q10 ten behoeve van de energiestofwisseling in celmitochondriën.
•Vitamine B6 is betrokken bij de synthese van purinenucleotides, thymidilaat en sfingomyeline en is daarmee
Tabel 1.
van belang voor een normale celfunctie en celdeling.
50
PLP
Van Nature nr. 7 - 2007
Van Nature nr. 7 - 2007
51
M O N OGRAFIE
ontstoken tong en/of mondslijmvlies, stijging van de homocysteïne-
In een dierstudie werd aangetoond dat vitamine B6 (7, 14 of 35 mg/kg/
•Diabetes(complicaties): diabetici hebben een hogere vitamine-B6-
spiegel en vermoeidheid. Een suboptimale vitamine-B6-status blijft
dag gedurende 22 weken) experimenteel geïnduceerde colonkanker
behoefte. In de praktijk hebben veel diabetici een subklinisch vita-
•Depressie: de synthese van neurotransmitters serotonine en noradre-
overigens vaak onopgemerkt maar kan op termijn bijdragen aan het
significant tegengaat. De onderzoekers vonden aanwijzingen dat
mine-B6-tekort wat het ziekteproces negatief beïnvloedt en de kans
naline is P5P-afhankelijk; een vitamine-B6-tekort zou dus theoretisch
ontstaan van chronische ziekten [1].
vitamine B6 in de darm celhyperproliferatie en angiogenese remt en
op complicaties vergroot. Preklinisch onderzoek heeft uitgewezen
kunnen leiden tot depressie. Klinische studies hebben echter niet
oxidatieve stress tegengaat [13].
dat een vitamine-B6-tekort gepaard gaat met afwijkingen van de
kunnen aantonen dat exclusieve suppletie met vitamine B6 helpt bij
•Nierstenen: een vitamine-B6-inname boven 40 milligram per dag
glucosetolerantie en daling van het insulinegehalte in alvleesklier en
depressie [11,28]. Vitamine B6 verlicht mogelijk wel depressies bij
•Hart- vaatziekten: er zijn sterke aanwijzingen dat een subklinisch
verlaagt mogelijk de kans op symptomatische nierstenen bij vrouwen,
bloed alsmede degeneratieve veranderingen in insulineproducerende
vitamine-B6-tekort, onafhankelijke van homocysteïnebloedspiegel
wat onder meer bleek uit een grote prospectieve studie waarin ruim
bètacellen van de alvleesklier [4]. Suppletie met pyridoxine kan de
• Chineesrestaurantsyndroom: de afbraak van de smaakversterker
en ontstekingsmarkers zoals fibrinogeen of C-reactief proteïne, een
85.000 gezonde vrouwen langer dan 14 jaar werden gevolgd. Vrouwen
glycemische controle bij type-2 diabetici verbeteren hetgeen zich laat
monosodiumglutamaat (MSG of Ve-Tsin), die veel wordt gebruikt in de
risicofactor is voor hart- en vaatziekten [1,3,5,7,8,11,31]. Uit een grote
die dagelijks minimaal 40 milligram vitamine B6 innamen, hadden
zien in een daling van het geglycosyleerd hemoglobine. In een proef-
Chinese keuken, is afhankelijk van vitamine B6. Consumptie van MSG
prospectieve studie is gebleken dat vrouwen die dagelijks 4,6 mg
33% minder kans op symptomatische nierstenen dan degenen met
diermodel voor diabetes type 2 zorgde pyridoxine voor significante
kan leiden tot tintelingen, jeuk, warmte en hartkloppingen, vooral bij
vitamine B6 innemen, vooral uit supplementen, 33% minder kans
een vitamine-B6-inname van 3 mg of minder [16]. Verscheidene niet-
verlaging van de bloedglucosespiegel. Bij mensen is verbetering van
een relatief vitamine-B6-tekort. Mensen die klachten krijgen na het
hebben op een fatale coronaire hartziekte dan vrouwen die 1,1 mg
placebogecontroleerde studies rapporteren dat suppletie met vita-
de glucosetolerantie door vitamine B6 vooralsnog waargenomen bij
eten van MSG kunnen baat hebben bij 50 mg vitamine-B6-suppletie
vitamine B6 per dag binnenkrijgen. Ook bleek bij de groep met een
mine B6 leidt tot minder recidieven bij mensen die oxaalzuurstenen
vrouwen met zwangerschapsdiabetes [4].
per dag [29].
betere B6 verzorging de kans op een niet-fataal hartinfarct signifi-
vormen [16]. Een hoge dosis vitamine B6 verlaagt vermoedelijk de
cant te zijn afgenomen [1]. Mensen met een P5P-spiegel lager dan
productie en uitscheiding van oxaalzuur; de meeste nierstenen zijn
30 nmol/l (borderlinedeficiëntie) hebben een significant grotere kans
oxalaatstenen. Bij mannen werd geen verband tussen de vitamine-B6-
op coronaire hartziekte vergeleken met mensen met een P5P-spiegel
inname en symptomatische nierstenen gevonden [17]. Het is mogelijk
boven 30 nmol/l [9]. Vitamine B6 remt atherosclerose mede door
dat de oxaalzuurstofwisseling bij mannen en vrouwen verschillend is.
Preventieve toepassingen van vitamine B6
remming van plaatjesaggregatie, bescherming van vaatendotheel
•Spierkramp in de benen: circa de helft van de zwangere vrouwen
heeft last van spierkramp in de benen, vooral in de tweede helft van
de zwangerschap en ‘s nachts. In een Iraanse studie zorgde suppletie
met een combinatie van 40 mg pyridoxine en 100 mg thiamine per
Er zijn sterke aanwijzingen dat suppletie met vitamine B6, in de vorm
dag, voor een significante afname van spierkramp [30].
van zowel pyridoxamine, P5P als pyridoxine, het ontstaan danwel de
•Dosering, veiligheid en interacties: de aanbevolen dagelijkse
tegen beschadiging door geactiveerde bloedplaatjes, uitschakeling
Therapeutische toepassingen van vitamine B6
progressie remt van diabetische retinopathie, cataract, nefropathie,
hoeveelheid voor volwassenen is 1,5 mg vitamine B6 per dag (voor
van (zuurstof)radicalen en verlaging van de homocysteïnespiegel
•Premenstrueel syndroom: premenstrueel syndroom omvat een
(poly)neuropathie, dislipidemie en hart- en vaatziekten [1,4,22-24].
mannen boven 51 jaar 1,8 mg/dag) [3]. Het wateroplosbare vitamine
(vooral in combinatie met foliumzuur en vitamine B12). Bij proef-
clustervariatie van symptomen waaronder vermoeidheid, stemmings-
Vooral pyridoxamine remt de glycosylering, een niet-enzymatisch
wordt snel afgebroken en uitgescheiden. In te hoge dosering kan
dieren is vastgesteld dat een vitamine-B6-tekort leidt tot een hogere
wisselingen, angst, depressie, vermoeidheid, vochtretentie, vergeet-
proces waarbij suikers in aanwezigheid van zuurstof binden aan vrije
vitamine B6 perifere neuropathie veroorzaken. In Nederland geldt
bloeddruk [10,11]. Een laag-normale tot lage vitamine-B6-spiegel
achtigheid, gevoelige borsten, duizeligheid en toename van eetlust,
NH2-groepen van eiwitten, vetten of nucleïnezuren [23]. Hypergly-
een veilige bovengrens van 25 mg B6-inname per dag (Nederlandse
(< 55 nmol/l) is tevens een onafhankelijke risicofactor voor aneurysma
die rond de ovulatie beginnen en weer verdwijnen aan het begin van
cemie en oxidatieve stress bevorderen glycosylering en daarmee de
Gezondheidsraad). De Verenigde Staten hanteren een veilige boven-
(plaatselijke verwijding) van de abdominale aorta [7]. De verzwakking
de menstruatie. Een review van gerandomiseerde, dubbelblinde,
vorming van AGE’s (advanced glycation endproducts). AGE’s spelen
grens van 100 mg per dag (Amerikaanse Institute of Medicine) [1-3].
van de vaatwand is mogelijk mede te wijten aan disfunctie van het
placebogecontroleerde studies suggereert dat suppletie met twee
een prominente rol in de pathogenese van diabetescomplicaties [4].
Voor therapeutische toepassingen worden meestal dagdoseringen
P5P-afhankelijke lysyloxidase, een enzym dat verantwoordelijk is voor
doseringen van 50 mg B6 per dag, zorgt voor verlichting van PMS-
• Misselijkheid en overgeven: sinds de jaren veertig van de vorige
tussen de 25 en 200 mg voorgeschreven. Er is weinig bewijs voor
het crosslinken van collageen en elastine.
symptomen [11,18]. In Iraans onderzoek waaraan 160 jonge vrouwen
eeuw wordt vitamine B6 voorgeschreven bij misselijkheid en braken
toxiciteit van pyridoxine in doseringen tot 200 mg per dag, ook niet
•Afname cognitieve functie: een goede vitamine-B6-status is belang-
met PMS deelnamen bleken de PMS-klachten significant te vermin-
door zwangerschap. In een studie namen vrouwen die last hadden van
als het vitamine gedurende langere tijd wordt gebruikt [2,11]. Waar-
rijk voor de cognitieve functie [1]. Uit verschillende studies is gebleken
deren bij gebruik van 80 mg B6 per dag [19]. Van de symptomen
ochtendmisselijkheid 3 dagen lang iedere 8 uur 25 mg pyridoxine in. Dit
schijnlijk is P5P minder toxisch in hoge doseringen dan pyridoxine [2].
dat een suboptimale vitamine-B6-status is gecorreleerd met leef-
nam angst het meest in hevigheid af. Vitamine B6 heeft een gunstige
leidde tot significante vermindering van braken en afname van hevige
Verschillende medicijnen verlagen de vitamine-B6-status (zie tabel 1).
tijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang en dementie. Bij mannen
invloed op PMS door een mogelijke verbetering van de beschikbaar-
misselijkheid [2,11]. Een dosis van 10 mg pyridoxine iedere 8 uur gedu-
Vitamine B6 verlaagt de effectiviteit van L-dopa, fenobarbital en feny-
(54-81 jaar) in de Boston Normative Aging Study is een significante
heid van dopamine, serotonine en GABA en via modulatie van de
rende 10 dagen werkte ook goed [11].
toïne, maar verbetert mogelijk het effect van nortryptiline bij ouderen
positieve correlatie gevonden tussen de serum vitamine-B6-spiegel
hormoonafhankelijke genexpressie
Vitamine B6 in een dosering van 50 tot 200 mg per dag wordt ook
[32]. Kalium, vitamine B-complex, vitamine C, magnesium en sele-
en de cognitieve functie, onafhankelijk van de homocysteïnespiegel
•Carpaletunnelsyndroom: carpaletunnelsyndroom is een neuropa-
[1]. Verschillende gecontroleerde studies hebben aangetoond dat
thie veroorzaakt door compressie van de nervus medianus in de pols.
• Autisme: al tientallen jaren wordt de combinatie van magnesium met
suppletie met vitamine B6 het geheugen van met name ouderen kan
Het gaat gepaard met pijn, een doof gevoel, zwakte en tintelingen in de
100 tot 200 mg B6 per dag ingezet bij kinderen met autisme waarbij
verbeteren [1,12].
handen. Factoren die kunnen bijdragen aan carpaletunnelsyndroom
tot 50% van de kinderen vooruitgang toont in gedrag en communi-
Referenties
•Kanker: in verschillende studies is een significante inverse correlatie
zijn onder meer overbelasting (RSI), trauma, zwangerschap, oedeem,
catie [25]. In een review van de Cochrane Collaboration is echter vast-
1.Spinneker A, Sola R, Lemmen V et al. Vitamin B6 status, deficiency and its consequen-
gevonden tussen de serum P5P-spiegel en de kans op verschillende
sarcoïdose, diabetes, reuma en hypothyroïdie. Veel mensen met carpale-
gesteld dat het wetenschappelijk nog niet vast staat dat suppletie met
typen kanker (colorectaal-, pancreas-, mond-, maag-, long-, prostaat-
tunnelsyndroom hebben een lage vitamine-B6-status; daarbij is in
vitamine B6 en magnesium leidt tot een significante verbetering van
en keelkanker) [1,13-15]. Factoren die in dit kader de bescherming tegen
onderzoek een omgekeerd verband gevonden tussen de P5P-spiegel
autisme [26].
kanker mogelijk verminderen zijn:
gebruikt om misselijkheid door radiotherapie te verminderen [11].
en de ernst van de pijn, tintelingen en slaapproblemen [2,20,21]. Vita-
• Tardieve dyskinesie: tardieve dyskinesie is een bijwerking van neuro-
•Verstoring van de synthese, reparatie en methylering van DNA.
mine B6 is een kritische cofactor voor de neuronale synthese van
leptica die bij schizofrenie worden voorgeschreven. Vijftien patiënten
•Een minder goed functionerend immuunsysteem dat kankercellen
eiwitten, neurotransmitters en sfingolipiden. Mogelijk verhoogt vita-
met de bewegingsstoornis kregen een vitamine-B6-supplement,
moet opruimen.
mine B6 hierbij de pijndrempel door de synthese van serotonine en
waarbij de dosis in 4 weken geleidelijk werd opgebouwd van 100 naar
•Verminderde synthese van antioxidantenzymen die carcinogene
GABA te stimuleren. Suppletie met 50 tot 200 mg pyridoxine of P5P
400 milligram per dag. Inname van een dagdosis van 300 of 400 mg
stoffen onschadelijk maken
per dag, gedurende minimaal 12 weken en dan vooral in combinatie
resulteerde in significante afname van symptomen van tardieve dyski-
•Onvoldoende remming van steroïdhormoon geïnduceerde gen-­
met 10 mg vitamine B2 per dag, draagt in veel gevallen bij aan verlich-
nesie [27]. De klachten kwamen weer terug nadat de proefpersonen
ting van de klachten, ook bij mensen zonder vitamine-B6-tekort [20]
waren gestopt met het innemen van vitamine B6.
expressie [1].
52
“B6-deficiëntie gaat gepaard met
afwijkingen in de glucosetolerantie"
premenopauzale vrouwen [28].
Van Nature nr. 7 - 2007
nium verbeteren de vitamine-B6-status. <<
ces-an overview. Nutr Hosp. 2007;22(1):7-24**
2. Vitamin B6 (pyridoxine and pyridoxal 5’-phosphate) - monograph. Altern Med Rev.
2001;6(1):87-92**
3. Gezondheidsraad. Voedingsnormen: vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12. Den
Haag: Gezondheidsraad, 2003; publicatie nr 2003/04
4. Jain SK. Vitamin B6 (pyridoxamine) supplementation and complications of diabetes.
Metabolism. 2007;56(2):168-71**
5. Friso S, Girelli D, Martinelli N, et al. Low plasma vitamin B-6 concentrations and modulation of coronary artery disease risk. Am J Clin Nutr 2004;79:992-8
6. Chiang EP, Smith DE, Selhub J et al. Inflammation causes tissue-specific depletion of
vitamin B6. Arthritis Res Ther. 2005;7(6):R1254-62
Van Nature nr. 7 - 2007
53
seminar
7. Peeters AC, van Landeghem BA, Graafsma SJ et al. Low vitamin B6, and not plasma ho-
“Food, Nutrition, Physical Activity, and the
mocysteine concentration, as risk factor for abdominal aortic aneurysm: a retrospective
Prevention of Cancer: a Global Perspective”
case-control study. J Vasc Surg. 2007;45(4):701-5
1 en 2 november 2007 in Washington DC
8. Cigolini M, Iagulli MP, Miconi V et al. Inflammatory variables may mediate the link
Congresverslag
between low plasma vitamin B6 concentrations and cardiovascular disease in type 2
diabetes. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2006;16(7):e9-e10
9. Lin PT, Cheng CH, Liaw YP, Lee BJ, Lee TW, Huang YC. Low pyridoxal 5’-phosphate is associated with increased risk of coronary artery disease. Nutrition. 2006;22(11-12):1146-1151
10. Dakshinamurti K, Lal KJ, Ganguly PK. Hypertension, calcium channel and pyridoxine
Ter gelegenheid van de publicatie van het 2e
rapport over de samenhang tussen leefwijze en
kanker.
(vitamin B6). Mol Cell Biochem. 1998;188(1-2):137-48
11. Bender DA. Non-nutritional uses of vitamin B6. Br J Nutr. 1999;81(1):7-20**
Wereldcongres van het World Cancer Research Fund (WCRF)
en het American Institute for Cancer Research (AICR)
12. Bryan J, Calvaresi E, Hughes D. Short-term folate, vitamin B-12 or vitamin B-6 supplementation slightly affects memory performance but not mood in women of various
ages. J Nutr. 2002;132(6):1345-1356
13. Komatsu S, Yanaka N, Matsubara K et al. Antitumor effect of vitamin B6 and its mechanisms. Biochim Biophys Acta. 2003;1647(1-2):127-30**
14. Hartman TJ et al. Association of the B-vitamins pyridoxal 5’-phosphate B6, B12, and
folate with lung cancer risk in older men. Am J Epidemiol 2001;153:688-694
15. Stolzenberg-Solomon RZ et al. Pancreatic cancer risk and nutrition-related methyl-group
availability indicators in male smokers. J Natl Cancer Inst 1999; 91:535-541
16. Curhan GC, Willett WC, Speizer FE et al. Intake of vitamins B6 and C and the risk of
kidney stones in women. J Am Soc Nephrol. 1999;10(4):840-845
17. Curhan GC, Willett WC, Rimm EB et al. A prospective study of the intake of vitamins C
and B6, and the risk of kidney stones in men. J Urol. 1996;155(6):1847-1851
18. Wyatt KM, Dimmock PW, Jones PW et al. Efficacy of vitamin B-6 in the treatment of
M<II8JJ<E;<;FFI9I88B
@EJLGGC<K@<
<JJ<EK@ÞC<M<KQLI<E
premenstrual syndrome: systematic review. BMJ. 1999;318(7195):1375-1381**
19. Kashanian M, Mazinani R, Jalalmanesh S. Pyridoxine (vitamin B6) therapy for premenstrual syndrome. Int J Gynaecol Obstet. 2007;96(1):43-4
20. Aufiero E, Stitik TP, Foye PM et al. Pyridoxine hydrochloride treatment of carpal tunnel
syndrome: a review. Nutr Rev. 2004;62(3):96-104**
21.Keniston RC, Nathan PA, Leklem JE et al. Vitamin B6, vitamin C, and carpal tunnel syndrome. A cross-sectional study of 441 adults. J Occup Environ Med. 1997;39(10):949-959
22.Gorson KC, Ropper AH. Additional causes for distal sensory polyneuropathy in diabetic
patients. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2006;77:354-358
Jfdd`^\ d\ej\e [\eb\e Y`a m`jfc`\ XXe _\k d\k \\e m`\j
^\q`Z_kn\^jc`bb\emXe\\ec\g\cc\m\ikiXXe%9feljXeFd\^X$*
zich in panels over publicaties. Ze ontwikkelden criteria waarmee de
op drie plaatsen in de wereld plaats vindt: Washington DC, Londen
vloed van informatie beoordeeld kon worden. Ook stelden ze criteria
en Hongkong. Dit onderstreept het belang van het thema en de publi-
op voor het formuleren van conclusies en aanbevelingen op basis van
catie. Het was er het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WCRF) veel aan
bewijs uit de valide publicaties.
gelegen, dat er zoveel mogelijk aandacht werd besteed aan de boodschap
Hierbij werd al snel duidelijk, dat behalve voeding, voedingspatroon,
van dit rapport over de samenhang tussen leefwijze en kanker. Kanker is
lichaamsgewicht en lichaamsbeweging, ook vroege ervaringen uit de
een ziektebeeld, dat verantwoordelijk is voor een hoog percentage van
eerste fases van het leven en borstvoeding een gigantisch belangrijke
sterfgevallen wereldwijd. In de ontwikkelde landen – waartoe Neder-
rol spelen bij het ontstaan dan wel voorkómen van bepaalde vormen
land behoort – ligt dat percentage op maar liefst 33% (gegevens 2005).
van kanker. Het gaat daarbij ook om de fasen vóór de geboorte, waarbij
Research met het doel deze cijfers omlaag te halen (andere chemo-
ook het lichaamsgewicht van de toekomstige moeder van invloed is.
en/of bestralingstherapieën, dan wel verbeterde operatietechnieken),
Hoewel het niet blijkt uit de titel van het tweede rapport, worden er wel
leverde in de afgelopen decennia geen resultaat op. Het werd steeds
degelijk ook aanbevelingen gedaan met het oog op borstvoeding (zie
duidelijker dat ‘lifestyle-factoren’ in de etiologie van kanker een centrale
hieronder). Afbeelding 1 maakt de samenhang van een aantal factoren
rol spelen. Het eerste voorbeeld hiervan was roken, dat nog steeds
met betrekking tot de verschillende fases van ontstaan van cellen met
verantwoordelijk is voor circa 30% van alle sterfgevallen door kanker.
kankerpotentiëel duidelijk.
In 1982 werd het wereldwijde netwerk van het WCRF opgericht met
De verschillende sprekers gingen vooral in op de mechanismen, waar-
;i`ebfc`\ jdXXbk \Z_k\i _\\c XXe^\eXXd [Xebq`a \\e ]i`j
als enige doel om kanker te voorkómen. Nederland speelt sinds de
door actieve componenten uit voeding dan wel lichaamsbeweging
eXkllic`ab Z`kif\eXifdX% ?\k `j [XXifd q\\i ^\jZ_`bk mffi
oprichting een belangrijke rol binnen het netwerk. Dat is te zien aan
(zowel stimulerend als inhiberend) een rol kunnen spelen binnen het
_ff^^\[fj\\i[\ m\kqllik_\iXg`\# dXXi ffb mffi YXj`j$
de medewerking van de universiteiten van Wageningen en Amsterdam
kankerproces. In dit eerste verslag van het congres is het niet mogelijk,
B6 and N-acetylcysteine: its possible relevance to cataract formation in diabetes. Free
jlggc\k`\%9feljXe_\\]k[XXieXXjk\\eZfdgc\k\j\i`\ql`m\i\
bij het tot stand komen van het tweede rapport. In 1997 publiceerde
uitvoerig op alle interessante en wetenschappelijk waardevolle uiteen-
Radic Biol Med. 2002;33(12):1615-21
\e ^\ZfeZ\eki\\i[\ m`jfc`\gif[lZk\e fekn`bb\c[ mffi k_\iX$
het WCRF een eerste rapport, gebaseerd op analyse en interpretatie van
zettingen van de diverse sprekers in te gaan. In het volgende nummer
literatuuronderzoek, met de titel “Food, nutrition and the prevention
van “Van Nature” zal ik dit inhalen. Daarbij zal ik vooral ingaan op de
of cancer”. Dit rapport werd direct na publicatie de basis van handelen
tweede dag van het congres, dat in het teken van lichaamsbeweging en
en onderzoek voor politieke, maatschappelijke en wetenschappelijke
voedingssupplementen in relatie tot kankerpreventie stond.
23. Tanimoto M, Gohda T, Kaneko S et al. Effect of pyridoxamine (K-163), an inhibitor of
advanced glycation end products, on type 2 diabetic nephropathy in KK-A(y)/Ta mice.
Metabolism. 2007;56(2):160-7
24.Jain AK, Lim G, Langford M et al. Effect of high-glucose levels on protein oxidation in
cultured lens cells, and in crystalline and albumin solution and its inhibition by vitamin
25.Kidd PM. Autism, an extreme challenge to integrative medicine. Part 2: medical management. Altern Med Rev. 2002;7(6):472-99
26.Nye C, Brice A. Combined vitamin B6-magnesium treatment in autism spectrum disor-
g\lk`jZ_\ kf\gXjj`e^% ;\ j\i`\ dXXbk \\e ^\i`Z_k\ k_\iXg`\
df^\c`abd\k<G8#;?8f]\\eZfdY`eXk`\mXeY\`[\%
der. Cochrane Database of Systematic Reviews 2005, Issue 4. Art. No.: CD003497. DOI:
10.1002/14651858.CD003497.pub2
27. Lerner V, Miodownik C, Kaptsan A et al. Vitamin B(6) in the treatment of tardive
dyskinesia: a double-blind, placebo-controlled, crossover study. Am J Psychiatry.
2001;158(9):1511-4
28. Williams AL, Cotter A, Sabina A et al. The role for vitamin B-6 as treatment for depression: a systematic review. Fam Pract. 2005;22(5):532-537
29. Folkers K, Shizukuishi S, Scudder SL et al. Biochemical evidence for a deficiency of
organisaties. Maar de puzzel van de samenhang tussen voeding en
N`ck l d\\i n\k\e fm\i [\ jg\Z`Ô\b\ n\ib`e^jd\Z_Xe`jd\e
kanker was verre van opgelost en zo werd onderzoek gestimuleerd en
Uit de eerste dag een paar voorbeelden. Paul Talalay van het National
\e kf\gXjj`e^j^\Y`\[\e mXe 9feljXe Fd\^X$* ;i`ebfc`\ f]
gefinancierd. Alleen al de afgelopen jaren bedroeg de som van beurzen,
Cancer Institute van de USA besprak de vraag in hoeverre “phytochemi-
waarmee onderzoek aan academische instellingen binnen de USA
cals” uit dagelijks voedsel kunnen interfereren met het kankerproces.
ondersteund werd, 66 miljoen dollar. De vloed van informatie die zo
Bij het ontstaan van leverkanker, een kankervorm met een zeer slechte
9feljXe9M#GfjkYlj.)()#*)/'88EldXej[fig
los kwam, maakte een aantal dingen duidelijk. Zo is de relatie tussen
5-jaar-prognose, spelen de fase-I en fase-II-enzymen van de lever een
K1'(/--,('))=1'(/--,+))(`e]f7YfeljXe%ec
een ongunstig voedingsgedrag en kanker – vooral van het maagda-
belangrijke rol. Dit zijn enzymsystemen, die onder andere afhankelijk
rmkanaal – véél hechter dan men in eerste instantie in de negentiger
zijn van glutation en glutation-transferases. Zwavelverbindingen uit
jaren vermoedde. Maar ook het inzicht, dat - naast voeding en voeding-
broccoli, en vooral sulforafaan, blijken sterke stimulanten van de fase-II-
spatronen - lichamelijke activiteit en de samenstelling van het lichaam
ontgifting te zijn. Een proces, dat niet alleen belangrijk is bij leverkanker,
en het lichaamsgewicht een minstens zo belangrijke rol spelen bij het
maar bij alle kankervormen. Zo helpt bij voorbeeld een extract of een
ontstaan van kanker.
aftreksel van gekiemde broccoli bij huidkanker. >>
9feljXe6B`abfgnnn%YfeljXe%ec&mX[\d\Zld%
vitamin B6 in subjects reacting to monosodium L-glutamate by the Chinese restaurant
syndrome. Biochem Biophys Res Commun. 1981;100(3):972-7
30. Sohrabvand F, Shariat M, Haghollahi F. Vitamin B supplementation for leg cramps
during pregnancy. Int J Gynaecol Obstet. 2006;95(1):48-9
31. Vanuzzo D, Pilotto L, Lombardi R et al. Both vitamin B6 and total homocysteine plasma
levels predict long-term atherothrombotic events in healthy subjects. Eur Heart J.
2007;28(4):484-91
32.Kaplan BJ, Crawford SG, Field CJ, Simpson JSA. Vitamins, Minerals, and Mood. Psychological Bulletin. 2007;133(5):747–760.
54
Het komt zelden voor, dat een wetenschappelijk congres tegelijkertijd
Van Nature nr. 7 - 2007
=PKFK?<I8G@<<EFIK?FDFC<:LC8@I<
K?<I8G@<MFFI;<GI8BK@AB
Terecht kreeg het tweede rapport dan ook de titel “Voeding, voedingspatroon, lichaamsbeweging en preventie van kanker: Een wereldwijd
perspectief”. Zes jaar lang bogen wetenschappers over de hele wereld
Van Nature nr. 7 - 2007
55