En gaat het andere gemeenten moeilijk af? Zelfsturing

Gemeente Peel en Maas koploper
burgerparticipatie
Waarom lukt het de ene gemeente wel om kwetsbare inwoners te laten
meedoen? En gaat het andere gemeenten moeilijk af? Zelfsturing,
dialoogsturing, creatief om regels heen werken, bundelen van
financieringstromen en durven experimenteren lijken sleutelwoorden in
de succesvolle aanpak van Peel en Maas.
Peel en Maas is een gemeente die bestaat uit 11 kleine kernen en ruim 40.000
inwoners. De gemeente werkt al vanaf het jaar 2000 vanuit het concept zelfsturende
gemeenschap en dialoogsturing vanuit de Gouden Driehoek. Die dialoogsturing wil
zeggen dat de overheid maatschappelijke partners, gemeenschappen (dorpen en
kernen), bedrijven en kleinere sociale verbanden de ruimte laat om zelf
verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteit van hun eigen leven en
leefomgeving. Dialoog tussen al deze partijen draagt bij tot de ontwikkeling van
krachtige intelligente sociale verbanden, zo vindt men in Peel en Maas. De gemeente
voert hierin de regie samen met het Zorgkantoor Coöperatie VGZ. Hiermee is Peel
en Maas op het terrein van burgerparticipatie koploper in Nederland.
Aanbod aanpassen aan de kwetsbare burger
De insteek van zelfsturing pakt niet alleen positief uit voor ‘gewone’ inwoners van
Peel en Maas, maar ook voor kwetsbare inwoners. Want waar kwetsbare burgers
doorgaans moeten passen in het aanbod, past men binnen Peel en Maas het
aanbod aan de kwetsbare burger aan. Het Netwerk Welzijn Versterkt in Peel en
Maas geeft hieraan een extra impuls. Constructieve ontregelaars, ofwel,
professionals in maatschappelijke organisaties die buiten kaders en regels durven
denken én doen, vervullen een sleutelpositie in dit netwerk. Netwerk Welzijn
Versterkt is onderdeel van het programma Leven in het Dorp Wonen-Welzijn-Zorg
(WWZ).
Kwetsbare burgers in hun kracht zetten
Ron Genders, regisseur van de gemeente, is zeer te spreken over de aanpak van
Netwerk Welzijn Versterkt: 'Werkende weg is een netwerk ontstaan dat tot doel heeft
kwetsbare burgers in hun kracht te zetten. We kijken daarin veel meer naar de
mogelijkheden en de talenten van de deelnemers. Het compenseren op beperkingen
is een achterhaald idee. De persoonlijke arrangementen leiden tot nieuwe
oplossingen waar we vanuit het oude perspectief nooit aan toe waren gekomen'.
Hoe heeft Peel en Maas het Netwerk Welzijn Versterkt vorm gegeven?
Jan Joore,
projectleider in Peel en Maas: 'Bij de start van het Netwerk Welzijn Versterkt zijn 20
kwetsbare proefpersonen benaderd. Samen met hen is in beeld gebracht welke
behoefte zij zelf hebben om een volwaardig leven te kunnen leiden en wat voor hen
een goed arrangement is. Vervolgens is in een avond met kwetsbare bewoners, hun
verwanten, vrijwilligers, maatschappelijke instanties en ondernemers een
maatschappelijk netwerk gecreëerd dat mensen met een beperking helpt deelnemen
aan het maatschappelijk leven. Zo is Marij, een vrouw van 56 met een verstandelijke
beperking, van een eenzame en geïsoleerde inwoner veranderd in een actieve
participant van de gemeenschap. Door af te wijken van standaard procedures lukte
het Netwerk Welzijn Versterkt om voor Marij een baantje te vinden in het onderwijs.
Iedere maandag werkt zij als vrijwillige hulpjuf op een basisschool. Sinds Marij
onderdeel uitmaakt van het gewone dagelijkse leven, is zij een krachtige kwetsbare
burger geworden. Marij valt af, eet gezonder en komt niet meer wekelijks bij de
huisarts. Het effect van onze werkwijze is zowel maatschappelijk als financieel
zichtbaar. Vragen, behoeften, wensen, eisen en mogelijkheden van kwetsbare
inwoners staan voorop'.
Ron Genders vervolgt: 'Ons succes komt mede doordat we de schotten weghalen
tussen regelgeving en financiële kaders. Onze manier van kijken naar regelgeving of
het interpreteren daarvan is gebaseerd op het uitgangspunt dat regels de inhoud
mogelijk moeten maken'.
Welke rol spelen constructieve ontregelaars?
Mieke Gelaudemans, consulent MEE,
een organisatie die mensen met een beperking ondersteunt: 'Door niet regels maar
de cliënt als uitgangspunt te nemen en pas achteraf verantwoording af te leggen kun
je heel veel bereiken. Achteraf kan je helder maken dat één en ander niet volgens de
regels is gegaan, maar dat het wel werkt. Mensen voor wie de hoop is opgegeven
kunnen wel degelijk meedoen als je creatief en oplossingsgericht te werk gaat! De
kunst is om de vraag achter de vraag goed te zien en om daarop in te spelen'.
Hoe verder?
25 kwetsbare inwoners stellen met ondersteuning van Netwerk Welzijn Versterkt een
persoonlijk arrangement ‘leven in het dorp’ samen, en voeren dit ook uit. Dit
experiment is mogelijk omdat men de verschillende financieringsstromen (zorg en
welzijn) niet afzonderlijk benut, maar de budgetten bundelt en van daaruit integraal
kijkt wat de burger nodig heeft. Door integraal te kijken en welzijn vóór zorg te
plaatsen, neemt de zorgconsumptie uiteindelijk af. De uitdaging is om een groter
aantal kwetsbare inwoners op deze manier te ondersteunen, zonder de effectiviteit
van de aanpak en het belang van kwetsbare inwoners aan te tasten. Peel en Maas is
positief gestemd. Jan Joore: 'Eén van de succesfactoren is ontmoetingen tussen
verschillende partijen in de gemeenschap te arrangeren; zo ontstaan oplossingen die
je vooraf niet had kunnen voorzien!'
Dit artikel is gebaseerd op de bijeenkomst in Peel en Maas op 19 januari 2012 over
'Leven in het dorp' en het Inspiratiediner 'Burgerparticipatie in wonen zorg en welzijn'
van 14 november 2011. Auteur is Christine Kuiper, adviseur sociale innovatie bij
MOVISIE.