Nierstenen - Orion huisartsen

Nierstenen
Wat zijn nierstenen?
In de nieren wordt het bloed gefilterd van afvalstoffen. Die worden in de urine
uitgescheiden. Via een soort trechter, het nierbekken, en de urineleiders gaat dat naar de
blaas en als die vol is, krijg je aandrang en leeg je die via de plasbuis. In de urine zijn de
stoffen erg geconcentreerd, om niet teveel water kwijt te raken. In een geconcentreerde
oplossing klonteren de afvalstoffen soms samen en kunnen kristallen neerslaan en die
kunnen aangroeien tot stenen. Een beetje zoals kandij ontstaat in een suikeroplossing.
Ik heb last van pijn in mijn zij, kan dat het zijn?
Ja. Op de tekening is te zien waar de nieren zitten. [nierstenen ligging nieren.jpg]
Ze zitten helemaal achter in de buik, links en rechts tegen de rug aan, vlak achter de
onderste ribben. Als daar een steentje klem komt te zitten, dan voel je dat dus aan één kant
in de rug, in je zij. Maar als het steentje lager in de urineleider zakt, tegen de blaas aan
bijvoorbeeld, dan verplaatst zich de pijn naar onderin de buik met een uitstraling naar de
lies.
Het doet erg pijn, moet ik er mee naar de dokter?
Als een dergelijk steentje vast komt te zitten, dan probeert het lichaam het weg te drukken.
De urineleider klemt dan om het steentje heen. Dat doet inderdaad vreselijk zeer en omdat
dat zich steeds herhaalt krijgt die pijn een weeachtig karakter. Dat soort pijn noemen we
koliekpijn, hevige pijn in golven. Je kunt daar niet bij stilzitten of bij blijven liggen. Die
koliekpijn krijg je ook bij galstenen. Daar moet u wel mee naar de dokter, want die pijn kan
vreselijk zijn en je wordt er ook vaak misselijk bij. En omdat die steentjes vaak scherpe
randjes hebben, kan de wand van de urineleider wat gaan bloeden en dan zit er bloed in de
urine. Niet altijd te zien met het blote oog, maar wel bij onderzoek door de dokter.
Hebben veel mensen dit?
Ongeveer een procent van de mensen heeft een niersteen, maar niet iedereen heeft er last
van. Soms weet je dat dus niet eens, als een dergelijk steentje rustig in een hoekje in de nier
blijft zitten en niet groeit. Heel vaak wordt een klein steentje zonder klachten uitgeplast. Je
merkt het pas als het steentje er met geweld uit gewerkt wordt via de urineleider.
Wat is er tegen te doen?
Kleine steentjes, zeg maar kleiner dan vijf millimeter, worden vaak vanzelf geloosd. Na twee
maanden is 90 procent weg. Dat kost een paar pijn aanvallen, maar dan komt het er wel uit.
Met een echo kun je goed de voortgang van het steentje volgen. Bij een heftige koliekpijn
geven we vaak een pijnstillende injectie en later zetpillen. We geven vaak ook een middel
om de wand van de urineleider wat te ontspannen. Als je door een zeefje plast, kun je de
steen opvangen en laten onderzoeken. Als een steentje vastloopt, kan de urineleider soms
verstopt raken en op den duur werkt de nier dan niet meer. Daar moet je dus wel wat aan
doen.
Als dat gebeurt, moet ik dan geopereerd worden?
Vroeger betekende dat een grote operatie, want je komt er dus niet gemakkelijk bij.
Tegenwoordig kunnen we niersteentjes vergruizen van buitenaf. Hier zie je plaatjes en een
foto van een dergelijk niersteenvergruizer. Eerst wordt heel precies de steen gelokaliseerd
met een röntgenfoto of een echo en vervolgens worden van buitenaf schokgolven erop
afgevuurd. Wel 3000 keer achterelkaar. Zo’n schokgolfje voel je wel, maar dat is goed te
bestrijden met een pijnstiller. Doordat je zoveel schokjes geeft, valt het steentje uit elkaar.
Het is een beetje als de fles, die zolang te water gaat tot die barst. Veel kleine schokjes
hebben dezelfde uitwerking als een harde klap.
Lukt dat altijd met zo’n niersteenvergruizer?
Nee, alleen maar bij stenen onder de twee centimeter. En als het niet lukt, kun je soms een
laserstraal gebruiken. Je kunt via de blaas en de urineleider een dunne draad invoeren,
waardoor laserstralen op de steen kunnen worden afgevoerd. Met een klein grijpertje kun je
de stukjes dan soms naar buiten trekken. Als de steen in het nierbekken zit, kun je ook vanaf
de rug een gaatje maken en met boortjes de steen verpulveren. Maar daarvoor moet je wel
onder narcose zijn.
Wat kan ik er zelf aan doen?
Vroeger dachten we altijd dat je als je bij een niersteenaanval veel moest drinken en in
beweging blijven. Dat kun je beter niet doen, want dat kan juist een pijnaanval uitlokken.
Soms komt er een ontsteking bij, een nierbekkenontsteking, met hoge koorts en pijn bij het
plassen. Daar moet je snel wat aan doen, want dat kan gevaarlijk zijn. Als de steen eenmaal
geloosd is, is voldoende drinken wel zinvol om herhaling van steenvorming te voorkomen. In
de tropen, waar je veel zweet, is het risico op nierstenen ook veel groter. Soms is de
samenstelling van zo’n niersteen de reden om speciale medicijnen te nemen, maar meestal
helpen die helemaal niet om steenvorming te voorkomen. Een speciaal dieet is ook niet
nodig.
Houd ik er last van?
Eén op de twintig Nederlanders krijgt ooit in zijn leven een keer een niersteen. Driekwart
krijgt binnen 25 jaar een tweede aanval. Soms blijft het bij één aanval, soms komen de
stenen steeds weer terug. Het kan op volwassen leeftijd ontstaan met een piek op
middelbare leeftijd en twee keer zoveel bij mannen. Als je iemand in de naaste familie hebt
met een niersteen, heb je twee keer zoveel kans om er een te krijgen.