Energie- en eiwitverrijkt dieet mca.nl Inhoudsopgave Wat heeft u dagelijks nodig? 3 Gewicht 3 Suggesties om de eetlust te bevorderen 4 Suggesties om extra energie toe te voegen 5 Suggesties om extra eiwit toe te voegen 5 Een goede maaltijdsamenstelling 6 Suggesties voor de broodmaaltijden 6 Suggesties voor de warme maaltijd 7 Suggesties voor tussendoortjes 8 Suggesties voor dranken 9 Tips bij : Vermoeidheid 10 Misselijkheid en smaakverandering 10 Droge mond 11 Vieze smaak en slijmvorming 12 Pijnlijke mond en/of keel 12 Slikproblemen 12 Handig om in huis te hebben Als het met de gewone voeding niet lukt 13 Tot slot 14 Hoe kunt u uw diëtist bereiken? 14 Notities 15 Colofon Redactie: afdeling diëtetiek afdeling marketing & communicatie Opmaak: beeldgroep MCA Oplage : 500 stuks Druk: MarcelisDékavé Artikelnummer: 28585 / 2012.12 Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2 13 Deze brochure geeft informatie over voeding bij ziekte en herstel. Deze voeding wordt ook wel energie- en eiwitverrijkte voeding genoemd. Tijdens ziekte en herstel heeft uw lichaam extra energie en eiwit nodig, ook in rust en wanneer u bedlegerig bent. Energie is brandstof en zorgt voor een verhoogde voedingswaarde; er zitten extra veel calorieën en belangrijke voedingsstoffen in. Naast energierijke producten heeft u ook eiwitrijke producten nodig. Eiwit is een bouwstof die noodzakelijk is voor de opbouw van lichaamsweefsel zoals spieren. Het lichaam gebruikt de eiwitten alleen als bouwstof wanneer u naast voldoende eiwitrijke producten dagelijks voldoende energierijke producten eet. Voordelen van een energie- en eiwitver- Wat heeft u dagelijks nodig? rijkte voeding (bij ziekte en herstel) zijn: • u blijft in een zo goed mogelijke conditie; • het verkleint de kans op eventuele Onze voeding bestaat uit eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines, mineralen, voedingsvezels en water. Deze complicaties van de medische voedingsstoffen hebben ieder hun eigen behandeling; taak in het lichaam. Een gezonde voeding • het kan er voor zorgen dat u geen levert alle voedingsstoffen die het lichaam gewicht verliest, of zelfs wat aankomt in dagelijks nodig heeft. gewicht; Om van alle voedingsstoffen voldoende • uw gevoel van welbevinden kan verbeteren; binnen te krijgen, moet u minimaal het volgende gebruiken: zie tabel 1, pagina 4. • het verbetert de wondgenezing; • het verbetert de weerstand en verkleint hiermee de kans op infecties; Gewicht • het verbetert de spierkracht; • het verkleint de kans op doorliggen; Bij een verminderde eetlust zal het • het zorgt ervoor dat u beter bestand misschien niet haalbaar zijn om bent tegen de gevolgen van radio- of bovenstaande hoeveelheden te chemotherapie. gebruiken. Uw gewicht is een goede Energie- en eiwitverrijkt dieet 3 Energie- en eiwitverrijkt dieet tabel 1 Brood of broodvervangingen 3 sneetjes Aardappelen, rijst, pasta of peulvruchten 3 stuks aardappelen, 3 opscheplepels rijst, pasta, of peulvruchten* Groente 3-4 opscheplepels groente Fruit of vruchtensap 2 stuks / glazen Melk en melkproducten 3 glazen, porties Kaas & vleeswaren 2 plakken kaas & 2 plakken vleeswaren Vlees, vis, kip, ei of vegetarische vleesvervanger 100 gram Vetten en oliën voor op brood en in de keuken 30 gram Vocht 1,5 liter vocht (10-12 kopjes) * Peulvruchten zijn bijv. witte en bruine bonen, kapucijners, tuinbonen, kikkererwten en linzen. graadmeter om te kijken of u voldoende eet. Indien u gewicht verliest, kan dat een teken zijn dat uw lichaam meer • Zes kleine maaltijden verdeeld over de dag gaan vaak beter dan drie grote. • Maak de maaltijd aantrekkelijk door voedingsstoffen nodig heeft. Weeg uzelf te kiezen voor verschillende kleuren. één à twee maal per week. Zorg voor voldoende afwisseling. Een Hoe kunt u extra energie (calorieën) maaltijd in dezelfde kleur (bloemkool, binnen krijgen? Op de volgende aardappelpuree en vis) kan tegenstaan. bladzijden staan suggesties die u kunnen helpen om een goed gewicht te bereiken of te handhaven. • Eet rustig een kauw goed; pauzeer tijdens de maaltijden. • Als u langzaam eet, kan warm eten te veel afkoelen. Een warmwaterbord of warmhoudplaatje kan een uitkomst zijn. Suggesties om de eetlust te bevorderen • Een licht voorgerecht kan de eetlust opwekken. Neem, een half uurtje voor • Een grote portie eten kan de eetlust verminderen: schep het bord niet te vol of neem een kleiner bord. 4 het eten, een kopje bouillon, een stukje fruit, een blokje kaas of een glaasje wijn. • Sterk gekruide, vette, zure of zoute gerechten spreken meestal niet gaat tegenstaan. aan bij een slechte eetlust. Frisse • Neem volle zuivelproducten in plaats of zachtzure gerechten, zoals een van magere of halfvolle, want deze slaatje of vruchtenmoes, worden meer bevatten meer energie (=calorieën). gewaardeerd. Ook kunt u kiezen voor Griekse yoghurt • Zorg voor variatie. met een hoog vetpercentage. • Gebruik vette vleeswaren: worstsoorten, paté, en smeerworst. Suggesties om extra energie toe te voegen • Neem regelmatig iets tussendoor, bijvoorbeeld: een plak cake, ontbijtkoek met boter, schaaltje vla of pudding, Kies voor producten waar veel calorieën roomijs met slagroom en/of vruchtjes, inzitten zoals volvette kaas of volle melk­ kroket, haring, gemengde noten, producten, vettere vleeswaren en ruim mar-­ kaassoufflé, slaatje, Franse (room)kaas, garine en/of roomboter. Bij het kiezen van pannenkoek, roombroodje, croissant of deze voedingsmiddelen krijgt u automa­- een saucijzenbroodje. tisch meer calorieën binnen dan wanneer u • Drink niet te veel voor of tijdens het de magere en halfvolle soorten neemt. eten: uw maag zit dan al vol, zodat u • Voeg een scheutje opgeklopte of minder eetlust heeft. ongeklopte slag- , kook- of koffieroom of een klontje boter toe aan bijvoorbeeld: ragout, aardappelpuree, Suggesties om extra eiwit toe te voegen pastasaus, pap, vla of maaltijdsoep. • Crème fraîche heeft een frisse smaak Producten die veel eiwit bevatten zijn: en kan geklopt worden als slagroom. melkproducten, kaas, vlees(waren), vis, ei, Bijvoorbeeld bij fruit(salade), kip en vleesvervangers. vruchtenmoes of ijs. Het kan ook • Eet dunne sneetjes brood met eiwitrijk ongeklopt worden toegevoegd aan saus, puree of soep. • Voeg extra suiker, honing of siroop dubbel beleg. Maak bv. een tosti met ham en kaas. • Neem een stukje kaas uit het vuistje, toe waar mogelijk, maar pas op dat een augurk gerold in vleeswaren of een het niet te machtig of te zoet wordt en cracker met kaas. Energie- en eiwitverrijkt dieet 5 Energie- en eiwitverrijkt dieet • Gebruik soep met veel klein gesneden vlees of kleine gehaktballetjes. • Drink koffie “verkeerd” en neem geroosterd brood ongemerkt meer boter wordt gesmeerd? • Beleg het brood royaal met (volvette) eens chocolademelk, anijsmelk of kaas of vleeswaren, zoet beleg, salades, vruchtenyoghurt. ragout, ei of vis, zoals makreel, tonijn, zalm of sardines. • Beleg het brood met dubbel Een goede maaltijdsamenstelling beleg: chocoladehagelslag met plakjes banaan, pindakaas met De volgende maaltijdsuggesties zijn bedoeld om u op ideeën te brengen. Bedenk daarbij dat verandering van chocoladehagelslag, kaas met (appel) stroop of jam. • In plaats van brood kunt u smaak doet eten! En het oog wil ook gebruikmaken van (kant en klare) pap. wat. Het is belangrijk dat uw maaltijd er Voeg aan de (warme) pap een klontje aantrekkelijk uitziet, zodat u met meer smaak zult eten. boter, suiker en eventueel room toe. • Indien u soep als lunch gebruikt, kunt u er stokbrood of (geroosterd) brood bij eten. Neem bij voorkeur een Suggesties voor de broodmaaltijden goed gevulde crèmesoep of bruine bonensoep. Voeg aan de soep extra • Maak gebruik van het ruime assortiment dat de bakker u te bieden heeft. Witte broodsoorten geven minder snel een vol gevoel. Heeft u last van obstipatie, dan kunt u beter voor de volkoren soorten kiezen. • Luxe brood(jes) bevat(ten) meer energie. Denk aan een warme (ham/ kaas)croissant of krentenbrood met spijs. • Besmeer het brood royaal met boter of margarine. Wist u dat op (nog warm) 6 fijngesneden vlees, gehaktballetjes en/ of een scheutje room toe. • Een restje macaroni, een pasteitje gevuld met ragout of een pannenkoek zijn prima lunchgerechten. • Maak voor de lunch eens een eenvoudig en snel te bereiden “pizza” volgens bijgaand recept klaar. Recept panpizza: u plakjes koud vlees zoals rosbief, Besmeer een boterham met boter en fricandeau, rollade of ham proberen. beleg hem royaal met ham, bacon of • Als vlees u tegenstaat, is vis een goede salami, uiringen, plakjes tomaat, wat vervanger, net als vleesvervangers, zoals oregano en bedek het geheel met kaas. sojaburgers. Bak de pizza ongeveer 10 minuten in een matig warme oven of in de koekenpan. Jus of saus • Gebruik veel jus of saus. • Maak de jus met weinig water af en Suggesties voor de warme maaltijd voeg eventueel een scheutje room toe. • Bereid sauzen op basis van een roux Bouillon of soep met boter, bloem, volle melk en/of • Bouillon geeft snel een vol gevoel en room. Een kookboek kan u op ideeën bevat, ook al is het getrokken van vlees, slechts weinig voedingswaarde. • Een beetje bouillon of soep, een half brengen. • U kunt natuurlijk ook gebruikmaken van zakjes sauspoeder. Maak ook nu de uurtje voor de maaltijd, kan wel helpen saus af met room of crème fraîche. Het om de eetlust op te wekken. resultaat is een energierijke saus. • Verrijk de bouillon of soep met fijngesneden vlees of kip, Groente gehaktballetjes en/of een scheutje • Rauwkost kan u snel een vol gevoel room. geven maar levert maar weinig energie. • Kook de groente bij voorkeur en maak Vlees deze af met een klontje boter of een • Bereid vlees, vis of kip in boter, sausje. margarine of olie. • Indien u moeite heeft met het kauwen van het vlees, kunt u beter tartaar, gehakt, kip(filet), gebakken of gestoofde vis, roerei, omelet of ragout nemen. • Als warm vlees u tegenstaat, kunt Aardappelen • Van aardappelpuree eet u ongemerkt meer. • Bovendien kunt u door aardappelpuree makkelijk een klontje boter en/ of een scheutje room verwerken. Energie- en eiwitverrijkt dieet 7 Energie- en eiwitverrijkt dieet • Gebakken gerechten zijn calorierijker worden de tussendoortjes belangrijker. dan gekookte; bak eens een restje Maak er een kleine maaltijd van. gekookte aardappelen in boter of olie. • Koek en gebak zijn goede • Eenpansgerechten zoals macaroni, energieleveranciers. Kies bij de koffie nasi en bami eten meestal makkelijker en thee eens voor de volgende weg. Deze zijn zelf te bereiden of producten: amandelbroodje, bonbon, kant-en-klaar te koop bij de slager of plak cake, stukje chocolade, eierkoek, supermarkt. U kunt de maaltijd verder gevulde koek, kokosmakron, liga, plak ‘aankleden’ met een gebakken ei, een plak ham, gebakken banaan, satésaus en kroepoek. ontbijtkoek, sprits, stroopwafel etc. • Een krentenbol, een (ham/kaas) croissant of een saucijzenbroodje is ook een lekker tussendoortje. Nagerecht • Indien u een melkproduct als nagerecht • In de namiddag of avond kunt u een paar toastjes met (Franse) kaas, paté en/ gebruikt, neem dan bij voorkeur de of salade eten. volle melkproducten. Bij de kaaswinkel, slager, • Yoghurt, kwark, vla, pap, pudding delicatessenzaak en supermarkt zijn en ijs kunt u verrijken met suiker, veel kant-en-klare salades per ons te honing, limonadesiroop, kant-en-klare koop. Voor de frissere smaak kunt u puddingsaus, vers fruit, compote, zelf wat yoghurt, kwark of citroensap muesli en/of slagroom. toevoegen. • Een schaaltje appelmoes of compote bij • Paling, makreel en haring smaken niet de warme maaltijd maakt het eten soms alleen lekker op brood en toast, maar gemakkelijker. kunt u uiteraard ook zo eten. • Wordt een nagerecht te veel, wacht dan een (half) uurtje. • Zoutjes, nootjes, blokjes kaas en worst, dadels en vijgen, kroket en saté zijn eveneens energierijke tussendoortjes. • Een schaaltje vla, een stukje fruit, Suggesties voor tussendoortjes een schaaltje compote of een kopje (gevulde) soep zijn natuurlijk ook te Omdat u waarschijnlijk niet voldoende binnenkrijgt met de drie hoofdmaaltijden, 8 gebruiken. Suggesties voor dranken volgens het volgende basisrecept. Maak in één keer een hoeveelheid voor de • Gebruik thee met veel suiker of honing en voeg eventueel een scheutje melk hele dag en bewaar het tot gebruik in de koelkast. toe. • Drink koffie met veel suiker en (koffie) room of neem koffie “verkeerd”. • Limonade, frisdrank, vruchtensap en Milkshakes (basisrecept) Een milkshake bestaat uit : 4 delen melkproduct, 2 delen ijs, 1 deel tweedrank kunnen voor de nodige toevoegingen. afwisseling zorgen. Tweedrank bevat Een andere verhouding is natuurlijk ook veel suiker en levert daardoor meer mogelijk en vindt u misschien lekkerder. energie dan vruchtensap. • Het nadeel van koolzuurhoudende Bij de samenstelling van een milkshake dranken is, dat die snel een vol gevoel kunt u uitgaan van de volgende kunnen geven. ingrediënten: zie tabel 2, pagina 10. • In plaats van melk kunt u ook chocolademelk, anijsmelk of Bereiding drinkyoghurt gebruiken. Snijd het ijs in grove stukken (schepklaar • Indien alcohol is toegestaan, kunt ijs is erg makkelijk in gebruik). Voeg u zichzelf eens trakteren op een het melkproduct en de andere advocaat met slagroom, Irish coffee, toevoegingen (vruchten klein snijden) warme chocolademelk met rum en toe en mix het geheel met behulp van slagroom, een glaasje boerenjongens/ een (staaf-) mixer of mengbeker. Bij de boerenmeisjes. Een pilsje of een glaasje bereiding van de milkshakes kunnen wijn kan natuurlijk ook lekker zijn. ook eiwit- en /of energierijke producten Alcohol levert namelijk veel calorieën. worden toegevoegd, zoals eiwitrijke • Alcohol en medicijngebruik gaan niet altijd goed samen. Vraag bij twijfel uw poederpreparaten. Vraag hiervoor advies aan uw diëtist. arts of apotheker om advies. • Milkshakes leveren veel energie. Ze zijn niet alleen te koop bij de snackbar, maar ook eenvoudig zelf te bereiden Energie- en eiwitverrijkt dieet 9 Energie- en eiwitverrijkt dieet tabel 2 Melkproduct IJs Toevoegingen melk diverse smaken vruchten (evt. uit blik) karnemelk en diverse soorten vruchtenmoes (vruchten) yoghurt limonadesiroop kwark ingedikt vruchtensap vla (div. smaken) puddingsaus slagroom koffieroom (bruine) suiker honing jam chocoladevlokken, hagelslag Tips bij : gaat vaak makkelijker, zoals pap, vla, puree, vruchtenmoes of ragout. Vermoeidheid • Probeer uit te rusten voor het eten. • Eten bereiden kan heel vermoeiend zijn • Wanneer u in bed eet, kan een bij ziekte. Kies bijvoorbeeld: kant-en- bedtafeltje of een stevig kussen onder klare pap, fruitsalade, maaltijden uit het dienblad en een goede steun in de diepvries, blik of pot. rug het u iets gemakkelijker maken. • Als u een diepvries en magnetron heeft kunt u grotere porties bereiden en deze Misselijkheid en smaakverandering bewaren voor dagen dat u niet aan • De geur van warm eten, vooral van koken toekomt. (Kook grotere porties gebraden vlees, kan enorm tegenstaan. en vries deze in) Blijf uit de keuken als er wordt gekookt • Eet warm eten van een diep bord of uit een kom, snijd vlees eerst in stukjes. • Eten dat niet gekauwd hoeft te worden 10 en zet een raam open en/of de afzuigkap aan. Zo dringen de etensgeuren niet door tot de rest van het huis. • Probeer in plaats van warm vlees ook ’s nachts. Veel mensen die last hebben eens koude vleeswaren, bijvoorbeeld: van misselijkheid, krijgen op de meest ham, kiprollade, fricandeau, worst of ongebruikelijke tijden ineens trek. Zorg een ei; verwerk dit eventueel tot een wel voor regelmatige verversing zodat salade. het eten of drinken niet bederft. • Om de 2 uur een klein beetje eten kan helpen tegen misselijkheid; de maag Droge mond blijft dan gevuld. • Probeer vaak kleine slokjes te • Eet eerst iets in bed voordat u opstaat, drinken. Mineraalwater, donker bier, bijvoorbeeld een beschuitje met een kamille- of tijmthee zorgen voor kopje thee. minder taai speeksel. Probeer ook • Wanneer warm eten niet lukt, kan met brood ook een waardevolle maaltijd worden samengesteld; kies er fruit, vruchtenmoes of een groentesalade bij of een kopje (verse) groentesoep. • Voldoende drinken (1-2 liter per dag) eens vruchtensap, bouillon of zure melkproducten. • Vloeibare gerechten leveren vaak minder problemen op. • U kunt het brood “soppen” in de thee. • Besmeer het brood met extra boter is belangrijk: verdeel dit over de hele of margarine en smeuïg beleg dag. Het heeft geen zin door te willen (smeerworst, smeerkaas, paté, jam, drinken als u zó misselijk bent dat alles chocoladepasta) er direct weer uitkomt. Geef uw maag een paar uur de tijd om tot rust te komen. Begin met kleine slokjes thee, bouillon of vruchtensap en probeer • Maak de warme maaltijd goed smeuïg met veel jus, bouillon, saus, melk of appelmoes. • Soms helpt kauwgom, een pepermuntje dit langzaam uit te breiden met een of een zuurtje om speeksel op te (kaneel)beschuitje, lange vinger, toast of wekken. Ook zuigen op een ijsblokje een schaaltje vla. kan prettig zijn. • Probeer u voor het eten wat op te frissen, was uw handen, ga naar het toilet. • Zorg dat er altijd iets te eten of te drinken onder handbereik staat, ook Energie- en eiwitverrijkt dieet 11 Energie- en eiwitverrijkt dieet Vieze smaak en slijmvorming het rietje is, hoe minder vermoeiend om • Drink vaak! Vooral thee of te zuigen. mineraalwater met citroensap helpt taaie slijmvorming tegen te gaan. • Mineraalwater, koolzuurhoudende • Drinken van of spoelen met kamillethee en bosbessensap kan verzachtend werken, evenals een waterijsje. dranken en donker bier werken slijmoplossend. • Melk kan een slijmerig gevoel in de Slikproblemen • Brood (zonder korst) glijdt beter als mond geven; kies zure melkproducten het wordt besmeerd met veel boter zoals yoghurt, karnemelk en kwark en smeerbaar beleg zoals: smeerkaas, of drink na melk wat vruchtensap of smeerworst, paté, sandwichspread, voeg een beetje honing toe aan de vruchtenmoes of kwark. melk. (Het drinken van melk zou een dekkend laagje in de mond en de keel vormen, dit is niet het gevolg van een toegenomen slijmvorming, maar heeft te maken met de textuur van melk (en is onschuldig en verdwijnt ook snel)). • Snijd vlees, vis en kip in kleine stukjes of verwerk deze tot ragout, goulash, hachee. • Goede variaties zijn gestoofde vis, zacht (roer)ei, peulvruchtensoep. • Dik vloeibare gerechten (yoghurt, vla) slikken meestal makkelijker door dan Pijnlijke mond en/of keel • Pas op met scherpe kruiden en specerijen, scherp fruit of vruchtensap melk. • De warme maaltijd kan gemalen (sinaasappel, grapefruit), pitjes, velletjes worden door middel van een of harde stukjes. keukenmachine, blender, roerzeef. • Room kan vruchtensap wat verzachten. Fruit uit blik is vaak zachter. • Voedsel op kamertemperatuur of Maak de maaltijd smeuïg met melk, room, jus of saus. De smaak van gemalen eten gaat achteruit; ijskoud is vaak prettiger dan voedsel op maak indien mogelijk gebruik van hoge temperaturen. zout, kruiden, specerijen en andere • Door middel van een (dik) rietje kunt u het drinken “sturen” naar de minst pijnlijke plek in uw mond. Hoe korter 12 dun vloeibare producten, zoals thee of smaakmakers. • Eventueel kunt u bij de apotheek instant verdikkingsmiddel kopen. Verdikkingsmiddelen verdikken warme Als u zelf kunt invriezen, kunt u ook en koude dranken en gepureerde (gesneden) brood, vleeswaren, gebraden gerechten tot iedere gewenste dikte. vlees en ijs in voorraad hebben. Het kan handig zijn sommige Handig om in huis te hebben levensmiddelen in een kleine verpakking aan te schaffen. Een zieke kan soms Het kan vermoeiend zijn om opeens trek krijgen in een schaaltje boodschappen te doen. Zorg voor een compote, maar een heel blik wordt weer voorraadje levensmiddelen die van pas wat te veel. Na een glas chocolademelk kunnen komen. U kunt daarbij denken kan de smaak voor enige tijd weer aan: tegenstaan. Miniverpakkingen kunnen • beschuit, crackers, knäckebröd, dan een uitkomst zijn. U blijft niet met de voorgebakken broodjes; restjes zitten. • margarine, boter; • diverse soorten zoet beleg; Tip : Als u thuis internet heeft kunt u zelfs • kaas, smeerkaas, visconserven; online boodschappen bestellen en laten • volle melkproducten, eveneens bezorgen. houdbare melk en vla; • Bambix, Brinta, havermout, rijstebloem; • suiker, limonadesiroop; Als het met de gewone voeding niet lukt • slagroom; • eieren; Mocht u ondanks alle tips en suggesties • vruchtensap, tweedrank, appelmoes, toch nog afvallen of niet (voldoende) compote of vruchtjes of siroop; aankomen, dan kunt u dieetproducten • blikjes (maaltijd) soep; gebruiken die veel energie en/of eiwit • blikjes ragout, vlees in blik, bevatten. De dieetproducten die naast knakworstjes e.d.; eiwit ook energie leveren, verdienen de • groente in blik of glas; voorkeur. • instant aardappelpuree, macaroni, rijst; Het gebruik van dieetproducten brengt • puddingpoeder; extra kosten met zich mee. Soms is het • biscuits, koekjes, zoutjes. mogelijk hiervoor vergoeding te krijgen Energie- en eiwitverrijkt dieet 13 Energie- en eiwitverrijkt dieet bij uw zorgverzekeraar. De mogelijkheden Hoe kunt u uw diëtist bereiken? voor vergoeding zijn aan regels verbonden. Uw diëtist kan u hierover Met vragen en/of voor het maken van informeren. een afspraak kunt u telefonisch contact Er zijn veel verschillende soorten opnemen met de afdeling diëtetiek. Dat drinkvoeding, laat u goed adviseren door kan op werkdagen tussen 9.00 en 12.00 uw diëtist. uur, telefoon (072) 548 35 52. Op andere tijden kunt u een bericht inspreken op het antwoordapparaat. Spreek uw naam, Tot slot geboortedatum en telefoonnummer duidelijk in. We bellen u dan terug. U kunt uw Na het lezen van de maaltijdsuggesties zult u zich misschien afvragen of het wel gezond is zoveel boter, slagroom, suiker en eieren te eten. Vet is toch slecht voor hart en bloedvaten? Dat is inderdaad het geval als u dag-in-dag-uit, jaar-in-jaar-uit te veel vet en cholesterol gebruikt. Het is niet bezwaarlijk als het wat ruimere gebruik van eieren en vette en/of suikerrijke producten beperkt blijft tot een periode van ziekte en herstel. Juist dan heeft het lichaam extra eiwit en energie nodig en komen die “ongezonde” producten goed van pas. Eet er dus met een gerust geweten van in deze periode waarin u moet aansterken. 14 vraag ook mailen naar dië[email protected]. Notities .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................. Energie- en eiwitverrijkt dieet 15 Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44 mca.nl/dietetiek mca.nl