Inleiding op Les Hugenots

Viering 2 juni 2013 Jonge Kerk Roermond.
Thema: Meer dan woord en klank
Inleidingen
Iedereen van harte welkom bij deze viering. Vandaag missen we de medewerking
van ons voortreffelijke koor. Het geeft ons wel de mogelijkheid om met andere
middelen de viering vorm te geven. Beeldende kunst en muziek kunnen gedachten
en gevoelens soms indringender uitdrukken dan enkel woorden .
We willen vandaag bij deze viering passende kunstwerken laten zien en horen
Voorafgaande aan deze viering hebt U geluisterd naar het Ave Verum Corpus van
Mozart en zag en ziet u een afbeelding van een monstrans.
Maar hierover later meer.
Mag ik ons allen een inspirerende viering toewensen .
Eerst wil ik aan de kosters, Joke en Ine, vragen of ze het zorg en dankschrift en de
intentie lichtjes naar voren willen brengen.
Deze viering maakt deel uit van een reeks vieringen waarin liederen centraal staan.
Een leuk thema, vonden wij. Liederen spreken ons aan .In iedere dienst komen
enkele liederen voor. Velen van ons hebben een voorkeur voor bepaalde liederen.
Aan het eind van een dienst wordt vaak gezegd: mooi hè, dát of dát lied.
Maar wat raakt ons in de liederen. Hoe komt het dat liederen ons inspireren?
Daarnaar zijn we op zoek gegaan bij de voorbereiding van deze dienst.
Op die zoektocht naar de meerwaarde van liederen toe merkten we dat het vandaag
een speciale zondag is: een zondag waar vróeger veel aandacht aan werd besteedt.
En een zondag met veel speciale muziek: Het is vandaag ook …..Sacramentsdag.
Vandaar de muziek bij het binnenkomen: Ave Verum Corpus van Mozart en het
beeld van een monstrans van Catherijneconvent Utrecht.
We wilden Sacramentsdag niet negeren! Ook al kunnen ons voorstellen dat u géén,
of verschillende ervaringen met deze dag hebt. Positieve, maar ook negatieve
ervaringen! We gaan in deze dienst in op wat de Sacramentsdag eigenlijk is. Wat
houden we over als we al het uiterlijk vertoon van deze dag weghalen?
Enkele jaren geleden is de Sacramentsprocessie in Amsterdam nieuw leven
ingeblazen. Zij hebben zich ook afgevraagd welke betekenis en opzet van de dag de
moeite waard zou kunnen zijn.
Een klein stukje uit de Sacramentsprocessie 2010 in Amsterdam:
Wat wij ervan meegenomen hebben is het samenzijn, mensen met een verschillende
achtergrond samen brengen. Precies wat wij hier en nu ook doen. Bij elkaar komen
en luisteren naar elkaar.
We hebben ons afgevraagd welke muziek bij deze dag zou passen én die voor ons
een betekenis heeft. We hebben daarvoor ook even naar ons verleden gekeken.
Welke muziek heeft ons persoonlijk geraakt?.
Bij mij was dat, misschien vreemd genoeg, het gregoriaans. Vroeger, als kind, raakte
de muziek in deze processie mij.
We hebben daarom een stukje Gregoriaanse muziek uitgekozen die bij de
Sacramentsdag past.
De Dominicaanse theoloog Thomas Aquinas heeft in de 13e eeuw voor de
Sacramentsdag een nieuwe tekst gemaakt. Dit behoort volgens sommigen nog
steeds tot een van de theologische meesterwerken . U luistert naar de hymne
“Panga Lingua”
Als ik me goed herinner, zijn de Kerstliedjes, die met Kerstmis in de kerk gezongen
werden, mijn vroegste herinneringen aan kerkmuziek.
Het bekende lied van de herdertjes, die ’s nachts buiten sliepen en het lied “ stille
nacht “ het liefst gezongen, in het Duits, door een Russisch Don Kozakkenkoor ,in
klederdracht maakte op mij als kind een diepe indruk.
In onze parochiekerk in Valkenswaard werden deze liederen met Kerstmis uit volle
borst, door de gelovigen mee gezongen. In een volle met kaarsen verlichte kerk..
Ik wist het meteen zeker. Zo ging het er in de hemel aan toe..
Toen ik groter werd, mocht ik iedere zondag mee naar de Hoogmis. Het Gregoriaans
wat daarin gezongen werd, sprak mij toen, als kind, helemaal niet aan.
Mijn interesse ging, in die tijd, meer uit naar snellere, ritmische muziek waarbij je kon
bewegen. En die muziek kwam uit Amerika. De Lp s met gospel songs gezongen
door o.a. Mahalia Jackson en Roth Brown heb ik eindeloos boven op mijn kamertje
gedraaid want mijn ouders vonden het maar muziek van niks.
Het was muziek van dolle negers, zoals mijn vader die noemde.
En dan stonden er in de Volkskrant ook nog foto´s van kerken in Amerika waarin
tijdens de dienst uitbundig werd gedanst.
Een mooi voorbeeld van dat die Latijnse mis anders gezongen kan worden ontdekte
ik tijdens onze jaarlijkse vakantie in 1958 bij mijn Belgische oom en tante in
Aarsschot.
De Belgische missionaris Guido Haazen had in zijn school in Belgisch Congo de
Latijnse mis gecombineerd met oorspronkelijke Afrikaanse ritmes van de Luba stam.
Op de Wereldtentoonstelling in 1958 in Brussel werd in, het paviljoen van de
Belgische Missie deze liederen, door een Congolees jeugdkoor gezongen en het
werd een wereldsucces .Ik vond het prachtig.
Ik laat U nu uit deze mis het Kyrie horen, gezongen door een Congolese jeugdkoor
genaamd “De zangers van Koning Boudewijn”.
Guido Haazen heeft de vrijheid genomen om de muziek aan te passen en zo
aansprekender voor de mensen te maken. Bij ons is na het tweede ]Vaticaans
Concilie een stroom van prachtige Nederlandstalige liederen op gang gekomen en
die wij wekelijks zingen.
Overweging
We hebben beeld en muziek laten zien en horen die bij de Sacramentsdag horen.
Wat was/is de sacramentsdag ook al weer?
Deze dag heeft een onverwachte oorsprong. Een gelovige Augustines uit het bisdom
Luik, Juliana van Cornillon, kreeg een visioen waarin ze de opdracht kreeg zich in te
spannen voor de verering van het Heilig Sacrament. Met succes, want de bisschop
van Luik nam dat initiatief over en stelde het hoogfeest van Sacramentsdag in. Maar
een hoogfeest voor een bisdom, is nog geen hoogfeest voor de gehele kerk. Dat zou
het ook nooit geworden zijn, als die bisschop niet toevallig tot paus gekozen zou
worden. Paus Urbanus IV. En die maakte er een feest voor de hele Kerk van.
U hebt muziek van Sacramentsdag gehoord, het Pang lingua, de hymne van Thomas
Aquinas. Mij raakt de plechtige sfeer, het rustgevende. Maar muziek kan ook andere
emoties uitdrukken.
Bv droefheid, volledige verslagenheid. We vonden dit in het Stabat Mater. bv in dat
van Pergolesi:
Muziek is meer dan woord en klank. We hebben gemerkt dat het emoties uit kan
drukken, maar het roept ook emoties óp. Muziek kan dankbaarheid uitdrukken,
blijdschap. Maar kan ook een gevoel van saamhorigheid óproepen, een gevoel van
verenigd zijn, bij elkaar horen, voor elkaar verantwoordelijk zijn. Of het roept energie
op: je kunt er niet stil bij blijven zitten. Net als bij de muziek van de Missa Luna.
Misschien roept het volgende fragment iets van deze gevoelens bij u op :
“Eugen Onegin”
Uit de vele voorbeelden waaruit je voelt dat liederen meer dan klank en woord zijn
kozen we een lied dat ook tot actie aanzet, maar dan iets ánders dan dansen.
We zijn geraakt door het lied dat gezongen werd bij de Anjer revolutie, de revolutie in
Portugal tegen het regime van Salazar en Caetano. Op 25 april, 1974, om 12 uur 20
werd dat lied op de radio uitgezonden. Het was het afgesproken signaal dat de
voorbereidde revolutie daadwerkelijk van start ging. Het begin van de weg naar
democratie in Portugal!
“ Grandola Vila Morena”
Het lied was een signaal voor degenen die het begrepen. Voor ons roept het lied op
tot actie, werken aan vrijheid. Het doet ons denken aan mensen als Van Kilsdonk,
Peerke Donders, pater Damiaam, Etty Hillesum. Mensen die niet stil beleven zitten,
maar tot actie overgingen om aan hun idealen te werken.
Tot slot: voor ons is sacramentsdag het vieren van het samen zijn. Het samen zijn
zoals in de lezing van Lucas verteld is: gastvrijheid en tafelgemeenschap. Het vieren
van het feest van de Eucharistie met liederen, zoals we hier en nu, en alle zondagen
doen. Met alle mensen, met alle verschillen die er zijn, in verbóndenheid met elkaar.
Een moment van bezinning
Hoe mooi en indrukwekkend muziek ook is; ook stilte kan gedachten en woorden
oproepen.
Laten we kijken wat de stilte ons doet. In het klooster La Chartreuse zeggen ze:
“Ziet, dit is de stilte: de heer een woord in ons laten spreken dat hij zelf is”.
Misschien zijn er in deze stilte woorden en gedachten bij u naar boven gekomen. We
hopen dat je iets kunnen voelen van wat boven woord en klank uitgaat bij het zingen
van het volgende lied met tekst naar van Hildegard van Bingen:
Woorden die blijven komen, die niet tegen te houden waren, Lévende woorden.
2-6-2013 Carel Pacilly en Laurens van Gompel