De opkomst van de ziekte van Lyme

De opkomst van de ziekte van Lyme
► Is er een correlatie tussen de opkomst van de ziekte van Lyme
en het jachtbeleid in Nederland?
Manon van Ewijk
Studente
diergeneeskunde
Universiteit Utrecht
en redactielid
Is er een correlatie?
De ziekte van Lyme is een
vector borne disease die
wordt overgedragen door
besmette teken. Door een
veranderend jachtbeleid
stijgt het aantal reeën in
Nederland. De vraag in dit
artikel is of er een relatie is
tussen de stijging van het
aantal gevallen van de ziekte
van
Lyme
en
het
veranderende jachtbeleid.
Introductie
De ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme wordt
veroorzaakt door een
bacterie: Borrelia. Deze
bacterie kan alleen
overgedragen worden door
een beet van een besmette
teek. Niet alle teken kunnen
de bacterie bij zich dragen. In
Europa staat voornamelijk de
Ixodes ricinus (schapenteek)
bekend als besmettingsbron
van de ziekte van Lyme. De
k ans dat deze t eek
daadwerkelijk besmet is met
Borrelia is ongeveer 20%.
Wanneer men gebeten wordt
door een teek is de kans 3%
dat men er daadwerkelijk
klinische verschijnselen van
krijgt. Hoe langer de teek
vastzit aan het lichaam van
de mens, des te groter de
kans is op de zieke van
Lyme. Daarom wordt er
geadviseerd de teek binnen
24 uur te verwijderen, zodat
de kans op de ziekte van
Lyme zo klein mogelijk is.1
verkregen na een opleiding
van ongeveer 1 jaar. Het
examen moet met goed
gevolg afgelegd worden.
Daarnaast is het hebben van
een kluis voor het
jachtgeweer, het jachtgeweer
zelf, een wapenvergunning
en een bewijs dat men een
gebied mag gebruiken om te
jagen nodig om een
jachtakte te kunnen
krijgen.4,6
Zoals in figuur 1 is te zien, is
het aantal mensen met een
tekenbeet de afgelopen
twintig
jaar
enorm
toegenomen. Ook het aantal
mensen dat de ziekte van
Lyme krijgt is in Nederland
de afgelopen jaren sterk
gestegen;
bijna
verviervoudigd in 15 jaar
tijd.3
Wanneer er gejaagd wordt
moet men voldoen aan de
eisen die de wet daarvoor
stelt. Deze zijn opgenomen in
de Flora- en Faunawet. Hierin
staat beschreven wanneer
en op welke dieren er
gejaagd mag worden. Verder
mogen dieren niet onnodig
lijden.
De jacht
In Nederland zijn ongeveer
27.000 jagers actief. 21.000
jagers zijn aangesloten bij de
KNJV. Om te mogen jagen
heeft men een jachtakte
nodig, die kan worden
De Flora- en Faunawet wijst 6
wilde diersoorten aan waarop
de jacht is toegestaan in
bepaalde perioden van het
jaar. (zie tabel 1)
De Flora- en Faunawet moet
nageleefd worden. In deze
wet staat ook vermeld welke
Figuur 1: Aantal
mensen die zich
melden bij hun
huisarts met een
rode vlek als gevolg
van een tekenbeet in
Nederland.
2
Figuur 1
De opkomst van de ziekte van Lyme
► Is er een correlatie tussen de opkomst van de ziekte van Lyme
en het jachtbeleid in Nederland?
diersoorten beschermd zijn.
De wet staat het doden van
beschermde dieren in 2
gevallen toe:
Tabel 1.
Jachtseizoen
volgens Flora- en
Faunawet
- Als beschermde dieren,
zoals edelherten, reeën of
wilde zwijnen, overlast en
schade veroorzaken
- Als dat nodig is voor het
beheer van de wildstand
Men heeft hiervoor wel een
ontheffing van de Flora- en
Faunawet nodig, welke onder
andere aangevraagd kan
worden bij de provincie.
Tot slot staat er in de Floraen Faunawet ook beschreven
welke middelen er gebruikt
mogen worden voor de jacht:
- Geweren
- Honden (geen lange honden
zoals windhonden)
- Gefokte jachtvogels (havik
en slechtvalk; wel extra akte
nodig)
Geregistreerde
eendenkooien
- Lokeenden of lokduiven
(deze mogen niet blind of
verminkt zijn)
- Fretten
- Buidels4
De reeënpopulatie
De afgelopen tien jaar is de
reeën populatie in Nederland
vertwintigvoudigd. Op dit
moment zijn er minimaal
120.000 reeën aanwezig in
4
Nederland. Ondanks dat
ongeveer 1/3 van de
populatie per jaar sterft, blijft
de populatie groeien. De
reden van sterfte in
Nederland is uiteenlopend;
de jacht, aanrijdingen,
hongerdood, ziekte en
ouderdom.6
5. Andere b ij AM v B
(Algemene Maatregel van
Bestuur) aangewezen
belangen
De jacht op reeën is
verboden in Nederland
omdat het beschermde
inheemse dieren zijn. Toch
wordt er soms gejaagd op
deze dieren. Hiervoor is een
ontheffing nodig van de
Flora- en Faunawet.
i. Voorkoming en bestrijding
van onnodig lijden van zieke
of g eb r ekk ig e d ie r e n
behorende tot ree, edelhert,
wild zwijn en damhert;
In deze wet staan een aantal
uitzonderingen opgesomd in
artikel 68 waardoor reeën
wel geschoten mogen
worden.
1.
Belang
van
volksgezondheid
openbare veiligheid;
2 .
Bel ang
verkeersveiligheid;
de
en
va n
3.
Voorkoming
van
belangrijke schade aan
gewassen, bossen en vee;
4. Voorkoming van schade
aan flora en fauna;
A.
Artikel 4 besluit
‘ B e h e e r
e n
schadebestrijding
dieren’, te weten:
ii. Populatiebeheer: het
reguleren
van
de
populatieomvang van dieren
(edelhert, wild zwijn, damhert
en ree).5
Relatie tussen jachtbeleid en
de ziekte van Lyme
De vraag die gesteld wordt in
dit onderzoek is of er een
correlatie bestaat tussen de
opkomst van de ziekte van
Lyme en de verandering in
het jachtbeleid in Nederland.
Resultaten
Uit
verschillende
onderzoeken is gebleken dat
veranderingen
in
gastheerpopulaties kunnen
De opkomst van de ziekte van Lyme
► Is er een correlatie tussen de opkomst van de ziekte van Lyme
en het jachtbeleid in Nederland?
bijdragen aan het risico op
infectieuze ziekten. Dit is
zeker in het geval van vectorborne zoönotische ziekten.
7,9,10,11
Figuur 2 en 3 suggereren dat
de NIP alleen licht beïnvloed
wordt door het aantal teken
dat geboren wordt, omdat de
fractie teken die besmet zijn
vooral afhankelijk is van de
gastheer. De dichtheid van
besmette nymfen zegt meer
over het risico op de ziekte
van Lyme, dan de NIP. Het
aantal teken dat geboren
wordt is wel afhankelijk van
de gastheer (de ree).
Wanneer er geen reeën zijn,
is er ook geen reservoir voor
reproductie, dus zullen er
geen nieuwe teken ontstaan.
Figuur 3. Het aantal Nimfen in relatie tot de predator
populatie. NIP= nymphal infection prevalence.
7
Indirect gaat hiermee het
risico op de ziekte van Lyme
omlaag.7
Odocoileus virginianus, ofwel
de ree, dient als primaire
gastheer voor de adulte
Ixodes, de vector van de
ziekte van Lyme. In Maine is
in
een
onderzoek
aangetoond dat er een
correlatie is tussen de
reeëndichtheid en het aantal
volwassen teken.12
Het verminderen van de
reeënpopulatie naar 5.1 ree
per vierkante kilometer
resulteert in een reductie van
76% teken en 80% reductie
in gerapporteerde gevallen
van de ziekte van Lyme.8
Discussie
Uit de onderzoeken blijkt dat
er in de Verenigde Staten
een relatie is tussen de
reeëndichtheid en de
populatie teken. Of dit voor
Nederland ook geldt is niet
onderzocht, maar is wel
aannemelijk. Het gaat hier
om dezelfde diersoorten.
Figuur 2. Een versimpelde weergave van de interactie
tussen verschillende gastheren voor de ziekte van Lyme.
7
In Nederland is de
reeënpopulatie de afgelopen
jaren enorm toegenomen.
Ook is het jachtbeleid
aangepast, er mag niet
zomaar meer op reeën
geschoten worden. Uit
onderzoek van het RIVM
blijkt verder dat het aantal
meldingen van de ziekte van
De opkomst van de ziekte van Lyme
► Is er een correlatie tussen de opkomst van de ziekte van Lyme
en het jachtbeleid in Nederland?
Lyme de laatste jaren
eveneens is toegenomen.
Mogelijk houdt dit dus
verband met elkaar.
Conclusie
Er is in de VS aangetoond dat
er een correlatie is tussen de
reeënpopulatie en de
tekendichtheid. Hieruit wordt
aangenomen dat de grote
van een reeënpopulatie het
risico op de ziekte van Lyme
kan veranderen.
Naar mijn idee moet er in
Nederland ook aandacht
worden besteed aan de
stijgende reeënpopulatie in
relatie tot de toenemende
gevallen van de ziekte van
Lyme. In Nederland wordt op
dit moment alleen maar
gestimuleerd om de
reeënpopulatie te laten
groeien, door het jachtbeleid
hierop aan te passen. Dit kan
grote gevolgen hebben voor
de volksgezondheid. Mensen
willen graag de natuur in en
lopen zo extra kans op een
tekenbeet. Wanneer er meer
reeën zijn in Nederland zal
de teek zich goed kunnen
voortplanten. Zonder de teek,
kan Borrelia (ziekte van
Lyme)
niet
worden
overgedragen op de mens.
Uit bovenstaande blijkt dat er
een correlatie is tussen de
ziekte van Lyme en het
veranderende jachtbeleid in
Nederland. ■
Referenties
1
.
http://www.rivm.nl/Onderwer
pen/T/Tekenbeten_en_lyme
/Ziekte_van_Lyme (23-102015)
2
.
http://www.tekenradar.nl/ni
euws/actueel-op-tekenradarnl/nieuw-onderzoek-naar-deziekte-van-lyme?state=online
(29-10-2015)
3.
http://www.natuurbericht.nl/
?id=2533 (29-10-2015)
4.
https://www.rijksoverheid.nl/
onderwerpen/natuur-enbiodiversiteit/vraag-enantwoord/wanneer-mag-ikjagen (23-10-2015)
5. Richtlijn reeënbeheer,
Vereniging Het Reewild,
2015; via www.hetreewild.nl
(29-10-2015)
6. college Exotische Fauna in
Nederland; door Laurens
Hoedemakers directeur KNJV
(Koninklijke Nederlandse,
Jagers Vereniging); te
Universiteit Utrecht, 29
oktober 2015, aanvang
10.00 uur
7. Levi et al., Deer,
predators, and the
emergence of Lyme Disease;
PNAS, 2012, vol 109 no 27
8. Howard J. Kilpatrick,
Andrew M. Labonte, Kirby C.
Stafford III; The Relationship
Between Deer Density, Tick
Abundance, and Human
Cases of Lyme Disease in a
Residential Community;
published online july 2014
http://dx.doi.org/10.1603/
ME13232
9. Ostfeld RS, Holt RD
(2004) Are predators good
for your health? Evaluating
evidence for top-down
regulation of zoonotic
disease reservoirs.Front
Ecol Environ 2:13-20
10. Jones CG, Ostfeld RS,
Richard MP, Schauber EM,
Wolff JO (1998) Chain
reactions linking acorns to
gypsy moth outbreaks and
Lyme disease risk. Science
279:1023-1026
11. Keesing F, et al. (2010)
Impacts of biodiversity on
the emergence and
transmission of infectious
diseases. Nature 468:647652
12. Rand PW, et al. (2003)
Deer density and the
abundance of Ixodes
scapularis. J. Med. Entomol.
“Uit bovenstaande
blijkt dus dat er
een correlatie is
tussen de ziekte
van Lyme en het
veranderende
jachtbeleid in
Nederland.“