het zoekende kind - Natura Foundation

voedingsfilosofie:
het zoekende kind
leo pruimboom
Abstract
Neonatal children cry when they need something. Thirst, hunger, need for physical warmth, pain and need for sensual touch are sensations which
make them cry because of the fact that they need their mother to satisfy their necessities. These sensations belong to the group of homeostatic feelings
and the subsequent crying behavior can be considered as activation of a searching process. This searching process activates certain neurological areas
in the brain, the so called search system. When mothers concede to satisfy the child’s search, it will stop crying for a specific period which is sensation
specific. Hunger and finding the right food (high quality mother milk) should inactivate the search for food for at least 2 -4 hours. Thirst and finding the
right liquid should produce more or less a silenced period for approximately two hours. Satisfying the different homeostatic feelings the right way means
that the child develops a coherent homeostatic neuromatrix. The future adult will be able to satisfy hunger with the right food, thirst with the right
liquid, the need for warmth with a blanket or a stove and the need for sensual touch with a healthy sex-life. Frustration of homeostatic feelings in early
life gives rise to “searching disorders”. Frustrated hunger could be the cause of developing an anxiety disorder; a situation which often produces sugar
craving. People can only search for specific things such as food, liquid, physical warmth, sensual touch and have a need for satisfying their intellectual
curiosity. Referring to this concept, disease can be be considered as a frustrated search action.
Kinderen worden geboren met een absolute afhankelijkheid van hun
klimaat dan ook gemiddeld gelijk) en dienen na stoornis zo snel moge-
ouders om te kunnen overleven. De manier om de moeder duidelijk
lijk te worden hersteld om gezondheid te kunnen waarborgen. Zo ligt
te maken dat het kind iets nodig heeft, is via een specifieke zoekactie:
de optimale lichaamstemperatuur tussen de 36,3 en 36,7 voor mensen
huilen. De moeder probeert de baby vervolgens tot rust te krijgen via
in Siberië, Nederland, Spanje en waar dan ook. Normaliter zijn home-
een ‘trial-and-error proces’:
ostatische evenwichten zelfregulerend via onbewuste neuro-endocrinoimmunologische processen.
• de borst geven en het stopt met huilen: het kind had honger
Pas als de lichaamseigen regulerende systemen (allostatische systemen)
• het kind over het buikje wrijven en het stopt met huilen: het kind had
niet meer in staat zijn om de homeostase op tijd te herstellen, wordt de
krampjes
• het kind tegen de schouder leggen en over de rug wrijven: het had
een tekort aan sensual touch, etc.
gastheer/-vrouw zich bewust van de stoornis. Dit bewustmakingsproces
heeft als doel om een actie uit te lokken en de genoemde systemen te
helpen de homeostase te reguleren. Koud vraagt dan bijvoorbeeld om
een deken, honger om eten, dorst om drinken, eenzaam om sensual
Dit proces van zoeken verloopt via het ontstaan van zogenaamde
touch, onbegrip om een luisterend oor, warm om een ijsblokje, spier-
somatic cues of ook wel homeostatische sensaties genoemd. Sensaties
kramp om magnesium, darmkramp om verandering van voedingspa-
die dus veroorzaakt worden door stoornissen in één of ander home-
troon en moe om slaap.
ostatisch evenwicht zoals glucose-, ATP- en mineraalbalans. Zo lokt
een tekort aan ATP een hongergevoel uit, een deficiëntie aan water
Oudere kinderen en volwassenen waarborgen hun gezondheid via
een dorstgevoel en een tekort aan lichaamswarmte de sensatie koud.
precies dezelfde processen. Een langdurig gestoord homeostatisch
Homeostatische evenwichten zijn universeel (voor ieder mens in welk
evenwicht vraagt om hulp van de persoon in kwestie. Als datgene, wat
van essentieel biologische waarde is, niet wordt gevonden, dan is ziekte
het gevolg.
34
Van Nature nr. 7 - 2007
filosofie
Wat heeft het kind nodig?
Een kind met hoofdpijn zoekt iets, en dat is waarschijnlijk geen paracetamol. Een onrustig, hyperactief kind zoekt iets, en dat is meestal geen
ritalin. Een kind met concentratiestoornissen en huilbuien zoekt zelfs
dubbelop, en niet naar een antidepressivum. Kinderen vormen een
volk op zich met een groot aantal kindeigen stoornissen en/of aandoeningen. De huidige maatschappij is vergeven van valkuilen bij zoekacties. Honger wordt gestild met een hamburger, geproduceerd door
één of andere junkfood multinational, dorst met een suikerrijk oppepdrankje van weer een ander, en een tekort aan liefde wordt afgedekt met
materiële beloningen. Al deze valkuilen leiden uiteindelijk tot frustratie
van de zoekactie, met een groot aantal mogelijke consequenties. Eén van
de belangrijkste gevolgen is de ontwikkeling van stoornissen, veroorzaakt door tekorten aan micronutriënten. Het gemiddelde moderne
kind lijdt aan een veelvoud van voedingsfouten en voedingsdeficiënties
die zich allen uiten in een zoekactie van het lichaam. Een tekort aan
omega-3-vetzuren kan zich uiten in hyperactief gedrag, magnesium- en
kaliumdeficiënties maken zich kenbaar via symptomen zoals spierkramp, irritatie en zelfs hartkloppingen. Een kind met een tekort aan
het in stand houden van de homeostatische evenwichten bij verande-
foliumzuur heeft vaak last (dus zoekt via) van slaapstoornissen en enge
rende omstandigheden (= het normale dagelijkse leven). Deze hoeveel-
dromen. Deze symptomen worden echter vaak uitgelegd als een tekort
heid zou namelijk de gezondheid waarborgen, ziekte voorkomen en
aan absolute voeding (macronutriënten en caloriën), foute opvoeding,
mogelijke stoornissen herstellen. Hoeveelheden worden dan bepaald
enzovoorts.
aan de hand van het wegblijven van niet-fysiologische homeostatische
sensaties.
Hoeveel een kind van alles nodig heeft, is een zeer moeilijk te beantwoorden vraag. Wetenschappelijke onderzoeken naar de minimale
Ter illustratie de volgende abstractie. Om spierkramp te bestrijden,
noodzaak van micronutriënten zoals vitaminen en mineralen voor
neemt men bijvoorbeeld 350 mg magnesium per dag gedurende drie
kinderen, zijn mondjesmaat. Van een aantal stoffen lijkt het duidelijk
weken óf net zo lang tot het weg is en niet meer terugkomt, waarbij
(zie literatuurlijst), maar voor vele andere stoffen kunnen alleen maar
dan in de tijd een correcte fysiologische sensatie plaats vindt. Een
schattingen worden gemaakt. Deze waardes worden bepaald aan de
tekort aan magnesium kan bijvoorbeeld eerst onrust uitlokken. Wordt
hand van het optreden van typische absolute deficiëntieverschijnselen
het tekort ernstiger, dan kan er emotionele instabiliteit ontstaan, het
en/of ziekten, zoals scheurbuik bij een gebrek aan vitamine C en Beri-
zoeksysteem raakt geagiteerd of boos. Een volgend symptoom kan
Beri bij een gebrek aan B-vitaminen (vooral vitamine B1). Veel interes-
spierkramp zijn; dat wil zeggen dat het zoeksysteem zelfs op motorisch
santer lijkt het om te gaan kijken naar de hoeveelheden die zorgen voor
niveau ATP-depletie vertoont. Gevolg: het motorisch systeem dat nodig
is om te kunnen zoeken, komt in gevaar en daarna ontstaan er hartkloppingen; het systeem ‘wordt bang’. Dergelijke processen zouden
Voor het in stand houden van de homeostase heeft een mens
eventueel kunnen leiden tot een vorm van hyperactiviteit. Hoeveel
in principe ‘maar’ vijf dingen nodig:
magnesium extra dit kind nodig heeft, wordt bepaald door zijn/haar
• voeding
symptomen. 200 mg per dag wordt beschouwd als een niet-toxische
• vocht/mineralen
dosis voor kinderen van rond de tien jaar en kan beschouwd worden als
• lichaamswarmte/zon
de aanvangsdosis. Zijn de symptomen echter na vier weken nog niet
• sensual touch
verdwenen en passen die symptomen absoluut bij een magnesiumdefi-
- veiligheid
ciëntie, dan is 200 mg extra magnesium niet voldoende. Het kan ook zo
- zekerheid
zijn dat er tevens een stoornis in een agonerende factor bestaat die een
- begrip
rol speelt bij de cellulaire beschikbaarheid van magnesium.
- lichamelijk contact
- sexueel contact
• intellectuele bevrediging
Na het eten van de ‘juiste’ maaltijd hoort het hongergevoel 4 tot 6 uur
te verdwijnen. Maar na het nuttigen van de huidige voedingsmiddelen
(lees: vooral geraffineerde koolhydraten, junkfood, frisdranken), komt
Een tekort aan één van de genoemde ‘dingen’ lokt dan ook
dat hongergevoel vaak al na dertig minuten terug, wat wijst op een
een sensatie ofwel een prikkel tot een zoekactie uit.
gefrustreerde zoekactie. >>
pNi
katerN
Van Nature nr. 7 - 2007
35
Met micronutriënten zou men precies eender om horen te gaan gaan.
Stel, een kind heeft volgens homeostatische normen dagelijks tussen de
20 en 60 mg vitamine C per kilo lichaamsgewicht nodig (de ADH ligt
rond de 50-75 mg per dag), dan betekent dit voor een kind van 10 kilo
een daginname tussen de 200 en 600 mg per dag.
Wanneer nu 200 mg en wanneer 600 mg? Dat weet men niet,
maar het kind in principe wel!
• Wordt het kind wat verstrooid, dan zoekt het waarschijnlijk
meer vitamine C
• Krijgt het kind bloedend tandvlees, dan zoekt het waarschijnlijk
meer vitamine C
• Is de wondgenezing van het kind slecht, dan zoekt het zeer
waarschijnlijk meer vitamine C
• Zwelt de buik op van het kind dan zoekt het waarschijnlijk heel
veel vitamine C
Zo zouden we 200 mg per dag (= 1400 mg per week) als basisnoodzaak kunnen aanhouden, tot het kind ‘zegt’ dat het niet genoeg is. Een
speciale rol binnen dit verhaal betreft voedingssubstanties die bij een
tekort pas na jaren een zoekactie (symptomen) uitlokken. Daaronder
ziektebeelden bij kinderen; een gefrustreerde zoekactie?
vallen bepaalde vetzuren, zoals omega-3 en omega-6, vitamine D, vita-
Ziektebeelden bij kinderen zijn de ultieme status van een gefrustreerde
mine A, vitamine E en misschien ook calcium. Deficiëntiesymptomen
zoekactie. Kinderen die bijvoorbeeld lijden aan ADHD, worden vooral
van deze substanties treden zo laat op, dat er dan meestal al sprake is
behandeld met het medicijn methylfenidaat (ritalin). Bij sommige
van (ernstige) ziekte. Voorkomen is daarbij beter dan genezen, maar:
kinderen slaat deze behandeling aan en worden ze vooral rustiger. Toch
Hoeveel omega-3-vetzuren zou een kind tot zich horen te nemen? Is
is het minimaal twijfelachtig dat het kind methylfenidaat zoekt met zijn
het eten van vis voldoende, of zouden omega-3-vetzuren gesuppleerd
hyperactieve concentratiegestoorde gedrag. Kijkt men namelijk naar het
moeten worden? Welke vis is goed voor mijn kind en hoeveel? Suppletie
substraat voor kinderen die lijden aan ADHD, dan ziet men dat zij een
vanaf en tot welke leeftijd? Met betrekking tot omega-3-vetzuren lijkt
bepaalde verminderde receptorgevoeligheid vertonen voor dopamine in
de wetenschap langzamerhand een ´current opinion´ te ontwikkelen
de linker frontale kwab en voor noradrenaline in de rechter parietale
[4, 5, 6, 7]. Vele onderzoekers praten nu over 200 mg/dag (1400 mg/
kwab. Verminderde receptorgevoeligheid op neuronen heeft over het
week) voor een kind van 10 kilo, 350 mg per dag (2450 mg/week) voor
algemeen te maken met een tekort aan bepaalde vetzuren, foliumzuur
een kind van 20 kilo en 1200 mg per dag (8400 mg/week) voor een
en S-adenosylmethionine in de periode dat neuronen voor neurotrans-
zwangere moeder [2]. Hoeveelheden die afgedekt kunnen worden door
mitter-gevoeligheid worden geprogrammeerd (tijdens de zwangerschap
het eten van vis, maar ..., de toxische waarde van vis lijkt te hoog te
en de eerste levensjaren). Logischer is dus dat het kind met zijn/haar
zijn om alles af te dekken met visconsumptie. Suppletie lijkt dus nodig
gedrag deze drie voedingssubstanties zoekt. Jammer genoeg verloopt
en misschien wel een leven lang (afbeelding 1)! Kinderen van moeders
zo´n zoekactie niet via de vraag: “Mam heb je wat foliumzuur voor me?”.
die tijdens de zwangerschap DHA gesuppleerd hebben, blijken op hun
Deze kinderen zouden dan een niet-toxische hoeveelheid van de drie
vierde jaar beter te zien en een hoger IQ te hebben dan kinderen die
substanties kunnen suppleren tot en met een periode van totaal herstel;
deze verzorging niet kregen [1, 3]. Misschien zijn slecht ziende kinderen
dit kan maanden tot jaren duren, al zal het gedrag dat vanzelf tonen.
op zoek naar meer omega-3-vetzuren; een prachtig wetenschappelijk
onderzoek.
Het mooiste is natuurlijk om de behoeftes van het kind zó af te dekken,
dat ziekten of stoornissen worden voorkomen. Het zal ten eerste mini-
samenvatting en conclusie
maal 35 kilocaloriën lichaamsgewicht per dag moeten nuttigen. Voor
Een kind zoekt, net zoals een volwassene, met lichamelijke symp-
een kind van 10 kilo betekent dat 350 kilocaloriën. Deze berekening
tomen naar voeding, vocht, liefde, begrip, intellectuele bevrediging of
moet echter aangepast worden aan het verbruik per dag. Daarom is het
lichaamswarmte. Voordat met betrekking tot voeding de exacte noodza-
verstandiger om deze berekening op weekbasis te maken. Dit betekent
kelijke hoeveelheid per stof wetenschappelijk is vastgelegd, kan de dosis
voor het kind van 10 kilo dat het, over een week genomen, 2450 kcal
in feite bepaald worden door te ‘luisteren’ naar het lichaam; ieder symp-
zou behoren te nuttigen. Op deze manier kan er eens een ‘dikke’ of
toom is een vraag naar iets en iedere vraag hoort afdoende te worden
‘magere’ dag tussen zitten.
beantwoord conform onze essentiële dan wel evolutionair verweven
biologische behoeften. <<
36
Van Nature nr. 7 - 2007
Corticale DHA-concentratie
W o fNi d
lo
g se o
N fe izei N g
16
Adequaat
14
12
10
Deficiënt
8
6
4
2
EO
Geboorte
12 jaar
20 jaar
Neurogenese
Ontwikkeling grijze stof
Ontwikkeling witte stof
Mesocorticale DA-pathway
Psychopathologie
DHA- + EPA-suppletie
Levensfase
zwangerschap | babytijd | kindertijd | adolescentie | volwassenheid
Afbeelding 1. Een levenslange DHA- en EPA-suppletie als noodzaak voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel [4].
referenties
1. Cheatham CL, Colombo J, et al. N-3 fatty acids and cognitive and visual acuity deve-
5. McNamara RK, Hahn CG, et al. Selective deficits in the omega-3 fatty acid docosa-
lopment: methodologic and conceptual considerations. Am J Clin Nutr 2006;83(6
hexaenoic acid in the postmortem orbitofrontal cortex of patients with major depressive
Suppl):1458S-1466S
disorder. Biol Psychiatry 2007;62(1): 17-24
2. Helland IB, Smith L, et al. (2003). Maternal supplementation with very-long-chain n-3
fatty acids during pregnancy and lactation augments children’s IQ at 4 years of age.
Pediatrics 2003;111(1):e39-44
3. Jensen CL, Voigt RG, et al. Effects of maternal docosahexaenoic acid intake on
6. McNamara RK, Jandacek R, et al. Abnormalities in the fatty acid composition of the
postmortem orbitofrontal cortex of schizophrenic patients: gender differences and partial normalization with antipsychotic medications.” Schizophr Res 2007;91(1-3):37-50
7. McNamara RK, Sullivan J, et al. Omega-3 fatty acid deficiency augments ampheta-
visual function and neurodevelopment in breastfed term infants. Am J Clin Nutr
mine-induced behavioral sensitization in adult mice: Prevention by chronic lithium
2005;82(1):125-32
treatment.” J Psychiatr Res. 2007.
4. McNamara RK, Carlson SE. Role of omega-3 fatty acids in brain development and function: potential implications for the pathogenesis and prevention of psychopathology.
Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids 2006 ;75(4-5):329-49
pNi
katerN
Van Nature nr. 7 - 2007
37