Hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten
Vragen uit de praktijk
margo peinemann
Margo Peinemann houdt specifiek voor
artsen en therapeuten iedere dinsdag
van negen tot twaalf uur therapeutisch
spreekuur bij Bonusan (telefoonnummer
0186-577 173). U kunt ook mailen naar
[email protected].
mensen met hart- en vaataandoeningen wenden zich relatief weinig tot de complementaire
geneeskunde. als ze dat al doen, hebben ze vaak een relatief lang medisch traject
achter de rug. Begrijpelijk: als er iets met je hart aan de hand is, dan voelt dat dusdanig
levensbedreigend en genereert dat zoveel angst dat mensen zich in eerste instantie wenden
tot de traditionele geneeskunde. voor een goede diagnosestelling is dit zeker de juiste weg.
voor de behandeling zelf biedt de natuurlijke geneeskunde wel degelijk ondersteunende
en curatieve mogelijkheden. zoals gebruikelijk treft u hieronder vragen die tijdens het
‘therapeutisch vragenuur’ veel gesteld worden.
Welke mineralen zijn belangrijk voor de hartfunctie?
Er wordt snel aan voorbij gegaan, maar het hart heeft mineralen (specifiek de elektrolyten natrium, kalium, calcium en magnesium) nodig voor onder
andere zijn pompfunctie. Elektrolyten zijn samengestelde stoffen die in een oplossing of in gesmolten toestand geheel of gedeeltelijk in ionen splitsen en
de elektrische stroom geleiden. het zijn deze electrolytische mineralen die er voor zorgen dat het ontstaan van de prikkel en de prikkelgeleiding binnen
het hart goed verloopt. Verstoring in de aanwezigheid van deze elektrolyten geeft dan ook verstoorde prikkelgeleiding van het hart.
Natrium- en kaliumbalans
Een belangrijke oorzaak voor een verstoorde elektrolyten-/mineralenAcetyl-coA
inname is de gemiddelde natriumconsumptie (ca. 10 gram NaCl per dag).
Acetoacetyl-coA
Een dergelijke hoge natriuminname vergt het uiterste van onze regelsystemen en kan tot een fysiologische disbalans leiden. hierdoor kan onder
Bèta-hydroxy
Bèta-methylgluconyl-coA
Acetyl-coAHMGcoA-reductase
andere een verstoorde waterhuishouding ontstaan. het vasthouden van
vocht is dan het resultaat. Dit heeft consequenties voor het hele systeem
Statinesremmenhier!
van hart en bloedvaten, met een hoge bloeddruk als mogelijk gevolg. In
vergelijking met het voedsel van onze verre voorouders, bevat het huidige
Mevalonzuur
westerse voedsel ongeveer zeven keer zoveel natrium en vier keer minder
Cholesterol
kalium. Als iemand minder zout wil eten, is dit dus niet alleen een kwestie
Co-enzymQ10
van het zoutvaatje laten staan. Slechts 30% van onze totale zoutinname
kunnen we beïnvloeden door het eten van minder zout, gezoute producten
en drop. Naast verminderde natriuminname kan de natrium-kaliumbalans
worden hersteld door het gebruik van kaliumrijke voedingsmiddelen
Afbeelding1.Deendogenebiosynthesevan
co-enzymQ10.
Afbeelding2.Deendogenebiosynthese
L-Lysine
vancarnitine.
Methylase
Trimethylysine
SAMe
B6,B12,
Foliumzuur
Methionine
VitamineC,
IJzer
L-Carnitine
64
Van Nature nr. 8 - 2008
Hydroxylase
Hydroxylase
Hydroxytrimethyllysine
VitamineC,
IJzer
VitamineB6
Aldolase
Niacine
Gammabutyrobetaïne
Dehydrogenase
Gammabutyrobetaïne-aldehyde
uit de praktijk
(groenten en fruit) te vergroten. In plaats van natriumrijke smaakmakers
primaire hemochromatose komt meer voor dan secundaire hemochroma-
kan worden gekozen voor natriumarme zoutvervangers. Deze producten
tose, in Nederland gemiddeld bij één op de tweehonderd mensen. Eén op
zijn in het algemeen rijk aan kalium. Als de patiënt een ACE-remmer of
tien personen is echter heterozygoot. Deze groep is drager van de ziekte,
kaliumsparende diuretica gebruikt, is het belangrijk voorzichtig te zijn met
maar heeft toch al hogere dan gemiddelde ijzerconcentraties in het bloed.
kaliumhoudende zoutvervangers.
Vijf procent daarvan zelfs zodanig, dat er toch sprake is van hemochroma-
Een mineralendeficiciëntie kan ook veroorzaakt worden door het chro-
tose. hemochromatose kan lang bestaan zonder duidelijke klachten en
nisch gebruik van medicijnen, zoals bijvoorbeeld de inname van diure-
levert vaak pas vanaf het veertigste levensjaar echt problemen op. Ook al
tica (zie ook artikel “Diuretica” op pagina 10). bij chronische inname van
is er bij de heterozygote groep veelal geen sprake van hemochromatose,
medicijnen moet men alert zijn op een verstoring van de mineralenhuis-
dan kan het toch zinvol zijn om de ijzerwaarden te verlagen.
houding.
Dat kan door het beperken van de ijzerinname via de voeding, bijvoorbeeld door het mijden van rood vlees en lever, alcohol en met ijzer verrijkte
Hoe blokkeren cholesterolverlagende statines de
aanmaak van co-enzym Q10?
voedingsmiddelen zoals sommige ontbijtgraanproducten. Geen voedsel
Dit is een vraag die vaak wordt gesteld tijdens het therapeutisch spreekuur.
intestinale ijzerresorptie en daarom kan men zich therapeutisch beter
het artikel co-enzym Q10 op pagina 22 gaat uitgebreid in op de werkings-
richten op polyfenolensuppletie. Voor de uitscheiding van de overmaat
mechanismen van co-enzym Q10. In afbeelding 1 ziet u hoe co-enzym Q10
aan ijzer kan men chelerende middelen benutten, zoals meerdere koppen
door het lichaam wordt aangemaakt. De cholesterolverlagende werking
sterke groene thee (meer ijzerspecifieke chelator) en éénmaal daags een
van de statines is gebaseerd op de remming van het hMG-coA-reductase.
borrelglas appelazijn vermengd met water (niet specifieke ijzer/mineraal
helaas heeft het lichaam dit hMG-coA-reductase ook voor de aanmaak
chelator). Om de mineraalhuishouding te herstellen, moet de patiënt twee
van co-enzym Q10 nodig. het chronisch gebruik van statines resulteert
dagen per week met deze interventies stoppen. Die twee dagen moet hij/
in het algemeen in een sterke verlaging van het gehalte co-enzym Q10.
zij dan een niet-ijzerbevattende mineraalsuppletie krijgen. belangrijke
Klachten zoals vermoeidheid en geleidelijk verlies van spierkracht zijn het
medische interventies zijn het medicijn Desferal en aderlaten dat zeer
gevolg. het is aan te raden preventief ca. 100 mg of tenminste 1 mg/kg
effectief is om relatief snel grote hoeveelheden ijzer af te voeren.
bereiden in gietijzeren pannen. Vitamine-C-suppletie verhoogt vooral de
lichaamsgewicht co-enzym Q10 in te nemen bij het gebruik van statines.
Helpt L-carnitine hartfalen voorkomen?
Is het mijden van ijzer zinnig bij hart- en
vaataandoeningen?
Carnitine is een peptide, bestaande uit drie aminozuren, dat in staat is
IJzer is een belangrijk mineraal voor het lichaam, maar kan bij overdosering
mitochondriën te transporteren. De vrije vetzuren zijn hier het substraat
ook schade aan het lichaam toebrengen. Daarom bevat een ‘doordacht
voor de productie van Atp. Alle menselijke weefsels en organen, maar
multipreparaat’ doorgaans niet meer dan ca. 3,5 mg ijzer. IJzer genereert
vooral het hart, de spieren en de hersenen zijn sterk afhankelijk van deze
namelijk via de zogenaamde fentonreactie vrije radicalen en kan het hart
vetverbranding. Zo dekt het hart zijn behoefte aan Atp grotendeels (meer
en de bloedvaten juist aantasten. bij chronische ontstekingsprocessen
dan 70%) uit de vetverbranding. het hart is daarom sterk afhankelijk van
ontstaat daardoor veel schade. Opvallend is dat daarbij een anemie op
voldoende carnitine. het lichaam is zelf in staat carnitine aan te maken.
vrije vetzuren in het cytosol te binden en deze naar de matrixruimte van de
kan treden, die als functioneel beschouwd kan worden: het lichaam lijkt
Dit proces vindt voornamelijk in de lever plaats en is afhankelijk van cofac-
zijn ijzerverzorging zelf tegen te reguleren om extra schade te beperken.
toren, als vitamine C, b3 en b6 en van ijzer. Als deze cofactoren aanwezig
IJzersuppletie is hierbij juist ‘olie op het vuur’ en lijdt tot verslechtering van
zijn kan de lever meestal voldoende carnitine uit lysine en methionine
de klinische situatie.
produceren. Dit proces is echter traag, zodat de aanpassingscapaciteit
Verder is het mijden van ijzerhoudende voeding en supplementen nood-
aan situaties van toegenomen behoefte niet altijd voldoende groot is.
zakelijk als de patiënt lijdt aan hemochromatose, een aandoening waarbij
Voedingsbronnen, zoals rood vlees kunnen in deze situaties (bijvoor-
er te veel ijzer wordt opgenomen, wat vervolgens gebrekkig wordt uitge-
beeld training of een insufficiënte energieverzorging van het myocard) als
scheiden. hierdoor kunnen zich na een aantal jaren uitzonderlijk hoge
exogene verzorging dienen. Vegetariërs kunnen deze verhoogde behoefte
hoeveelheden ijzer stapelen in onder meer vitale organen zoals de lever.
afdekken door toevoer van cofactoren en aminozuren of door direct een
Deze stapeling is rechtstreeks toxisch voor de weefsels en leidt tot progres-
carnitinesupplement in te nemen.
sieve orgaanbeschadiging en eventueel tot levercirrose en –kanker. Andere
Suppletie van L-carnitine is aan te raden bij de diverse hartaandoeningen.
kenmerken kunnen zijn: moeheid, decompensatio cordis, hartritmestoor-
Zo blijkt de hartfunctie van mensen met hartinsufficiëntie substantieel
nissen, gewrichtsklachten, buikklachten, libidoverlies, onvruchtbaarheid,
te verbeteren met carnitinesuppletie (ca. 3 gram per dag gedurende 4
afwijkende leverfunctie, leververgroting, diabetes of bruine huidverkleuring.
maanden). tevens kan L-carnitine goed preventief worden toegepast bij
Er zijn twee soorten hemochromatose bekend, primaire en secundaire
ouderen, om er voor te zorgen dat het hart voldoende energie blijft krijgen.
hemochromatose. primaire hemochromatose is de homozygote vorm
het is dan echter zaak behalve carnitine ook co-enzym Q10 en magnesium
en de meest voorkomende erfelijke aandoening. Secundaire hemochro-
te suppleren. Deze combinatie van nutriënten vergroot de overlevingskans
matose is verworven. Dat wil zeggen dat het ontstaan is als gevolg van
na een infarct achtvoudig, indien per infuus toegediend binnen 4 uur na
bijvoorbeeld veel bloedtransfusies of bloed-, milt- en leveraandoeningen.
het infarct. <<
Van Nature nr. 8 - 2008
65