Netto schuld (en Debtratio)

Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Bezuinigen
en gemeenteschuld
Jan van der Lei, 19 september 2012
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Europese politiek
Boterberg
↓
Melkquota
Schuldenberg
↓
Schuldquota
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Nadere
Europese afspraken
Boete bij tekort > 3% en schuld > 60% bbp als
niet wordt meegewerkt aan verbeterpad.
Begroting geschoond voor conjunctuur op
termijn structureel in evenwicht (0% ± 0,5%).
Minimaal 0,5% tekortverbetering per jaar bij
toegroeien naar begroting in evenwicht en
terugdringen 1/20 deel van te hoge emu-schuld.
Verplichte regels beheersing emu-saldo en emu-schuld in wet HOf. Ook voor lokale overheden!
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Nederland (nog steeds) in recessie
610
mld
%
2
605
600
1
595
590
0
585
580
-1
575
570
-2
565
560
-3
I
II III IV I
II III IV I
II III IV I
II III IV I
II III IV
2008
2009
2010
2011
2012
bbp-groei (rechteras)
bbp-volume prijzen 2010 (linkeras)
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Emu-tekort veel hoger dan geraamd
Schuld loopt door voortdurende grote emu-tekorten
te hoog op.
Stoppen groei schuld door
aanvullende bezuinigingen
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Kijk verder dan
de begroting. Let op de gemeenteschuld!
Gemeenten in buitenland kijken net
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
als landen naar
hun schuld.
Het
ministerie van Financiën en Europa
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
volgen de Nederlandse gemeenteschuld
• Ieder kwartaal leveren gemeenten met
IV-3 info over schulden aan Rijk
• De miljoenennota spreekt alleen over
bijdrage van gemeenten aan het Emu
saldo en het Emu tekort
• Europa kijkt via IV-3 ook alleen naar
bijdrage gemeenten aan Emu-saldo en
Emu-tekort
Vereniging van Nederlandse
Gemeenten
Gemeente
= Consumptiehuishouding
Schulden veroorzaken rente en aflossingen.
Vereniging van
Nederlandsevermogen?
Gemeenten
Hoezo
eigen
Activa
2009
2010
Passiva
(Im-)materiële vaste activa
45.241
47.996
Eigen vermogen
Kapitaalverstrekkingen &
leningen verbonden partijen
11.211
10.418
Langlopende leningen derden
3.989
4.109
Voorzieningen
Langlopende uitzettingen
2.171
2.119
Langlopende leningen
12.812
13.006
158
138
Vorderingen, liquide middelen
& overlopende activa
10.860
10.213
Balanstotaal
80.931
86.442
Voorraad bouwgrond &
onderhanden werk
Overige voorraden
2009
2010
34.174
32.174
7.008
7.049
30.603
33.162
Kortlopende schuld
8.134
8.578
Overlopende passiva
6.406
7.035
80.931
86.442
Balanstotaal
Het draait om de schuld!
Bovendien is de schuld een betrouwbare maatstaf.
Gemeenteschuld
heeft een nuttige functie, maar…
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Kosten voorzieningen die meer jaren mee gaan (riolering)
worden met schuldfinanciering verhaald op gebruikers.
Gebruikersrechten gebruikt voor aflossing en rente van
leningen. Afschrijvingen weerspiegelen aflossingen.
Rentekosten zijn extra kosten en investeringen (met
geleend geld) veroorzaken afschrijvingen.
Bij taken betaalt uit gemeentefonds betekent minder
rente en afschrijvingen meer geld voor andere uitgaven.
Hoge rentekosten en afschrijvingen verdrukken
andere uitgaven.
Hebben
gezamenlijke
gemeenten
Vereniging vande
Nederlandse
Gemeenten
een schuldprobleem ?
Ontwikkeling schuldquote gezamelijke gemeenten 2005 - 2011
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
Bruto (emu)
schuldquote
Netto schuldquote
excl voorzieningen
Emu schuld als
aandeel bbp
0%
Gemeenteschuld als aandeel bruto binnenlands product
ongeschikt. Bruto schuld bedraagt 80% van de inkomsten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Vergelijking
schuldquotes
160.0%
140.0%
120.0%
100.0%
schuldquote Nederlandse overheid
80.0%
schuldquote Nederlandse
gemeenten
60.0%
40.0%
20.0%
0.0%
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Brussels schuldplafond van 60% bbp vertaalt naar
schuld als aandeel van inkomsten bedraagt ± 130%
Netto-schuld als aandeel van inkomsten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
op 1 januari 2011
Schuldposities individuele
gemeenten lopen ver uiteen
Vereniging van
Nederlandsevoor
Gemeentenbeoordelen
Welke
ratio’s
gemeenteschuld?
Netto schuld (per inwoner) - Voor kijken naar
ontwikkeling gemeenteschuld in de tijd
(schuldevolutie).
Debt-ratio (= 1 – solvabiliteitsratio) - Vertekent door
wel of niet activeren investeringen met
maatschappelijk nut en is ook afhankelijk van
structurele kenmerken.
Netto schuld als aandeel van de inkomsten - Geeft
indicatie van rentedruk. Relatieve grootheid en
levert daarom goed vergelijkingsmateriaal.
Vereniging van
Nederlandse (en
Gemeenten
Netto
schuld
Debtratio)
Activa
2009
2010
Passiva
(Im-)materiële vaste activa
45.241
47.996
Eigen vermogen
Kapitaalverstrekkingen &
leningen verbonden partijen
11.211
10.418
Langlopende leningen derden
3.989
4.109
Voorzieningen
Langlopende uitzettingen
2.171
2.119
Langlopende leningen
12.812
13.006
158
138
Vorderingen, liquide middelen
& overlopende activa
10.860
10.213
Balanstotaal
80.931
86.442
Voorraad bouwgrond &
onderhanden werk
Overige voorraden
2009
2010
34.174
32.174
7.008
7.049
30.603
33.162
Kortlopende schuld
8.134
8.578
Overlopende passiva
6.406
7.035
80.931
86.442
Balanstotaal
Wanneer is de schuld te hoog?
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Netto schuld : exploitatie > 130%
(en debtratio > 75 %)
Voorzichtigheid geboden bij:
netto schuld : exploitatie > 90%
Voor oordeel ook kijken naar:
• Uitstaande leningen derden & voorraad bouwgrond
• Onbenutte belastingcapaciteit (noemereffect)
• Ontwikkeling totale inkomsten (noemereffect)
• Risico’s uitgavensfeer
Schuldquote
èn Gemeenten
solvabiliteitratio
Vereniging van Nederlandse
Nederlandse gemeenten
Verband solvabiliteitratio gemeenten & emu-schuld als aandeelvan inkomsten
100%
90%
80%
70%
60%
Gemeente
50%
R² = 0.7969
40%
30%
20%
10%
0%
0%
50%
100%
150%
200%
250%
Het kengetal solvabiliteit ratio is spiegelbeeld van debtratio.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Schuld, uitgeleend
geld en voorraad bouwgrond
Rente wordt doorberekend bij verstrekte leningen en voorraden bouwgrond.
Maar op voorraden (grond) en uitgeleend geld loopt gemeente risico.
Hoe
kom
van hoge
Vereniging
van ik
Nederlandse
Gemeentenschulden af?
1. Verlaag niveau investeringen beneden het niveau
van de afschrijvingen
2. Verkoop overbodig gemeentebezit
3. Bouw voorraden bouwgrond af
4. Creëer positief resultaat voor bestemming
reserves door verlaging van de kosten
5. Verhoog belastingen en kostendekkendheid
tarieven
6. Herindeling met rijkere gemeenten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
En
schuld verdampt
Evenwichtschuldquote is gelijk aan:
Groei schuld / inkomsten
Groei inkomsten / inkomsten
Inflatie en groei reële inkomsten laten
(op termijn) de schuldquote dalen.
Bij groei inkomsten blijft schuldquote ondanks
een lichte groei van de schuld gelijk.
Schuldfinanciering vormt zo inkomstenbron.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Ontwikkeling
gemeenteschuld ontleedt
Bruto schuld gemeenten in 1910
Bruto schuld gemeenten in 2010
€
188 miljoen
€ 44.672 miljoen
Maar schuldquote is in periode 1910 - 2010 flink gedaald!
1910
1. Inflatie-index = 1,0
2010
Inflatie-index =
22,8
2. Inwoners
Inwoners
16,7 miljoen
= 6,0 miljoen
=
3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186
BBP/inwoner (€ 2010) = € 35.328
4. Aandeel in bbp = 6,4%
Aandeel in bbp = 9,7%
Historie groei reële schuld
gemeenten 1950 - 2010
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
3-jaars voortschrijdend gemiddelde 1950 - 2010 van:
20.0%
15.0%
10.0%
5.0%
0.0%
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
-5.0%
-10.0%
-15.0%
Nominale uitgaven/bbp
Reële groei schuld/inwoner
Reële groei inkomsten/inwoner
2010
Schuldruimte voor de toekomst
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
• Hoe hoog is de netto schuldquote? En hoe zit het
met de voorraden grond en leningen aan derden?
• Krimp economie door recessie moet nog worden
vertaald in lagere inkomsten van rijk.
• Met nieuwe taken stijgen inkomsten € 6 miljard
• Inflatie bedraagt per jaar iets meer dan 2%
• Bevolking Nederland groeit met gemiddeld 70.000
inwoners per jaar. Maar in meerdere gemeenten
krimpt bevolking.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten