Het veranderend klimaat

Het veranderend klimaat
deel 1
Prof. Gerbrand Komen
6 - 13 oktober 2008
HOVO - Utrecht
Overzicht
1.  Variabiliteit in het complexe
klimaatsysteem
2.  Waarnemingen en modellen
3.  Klimaatverandering: detectie, attributie,
verwachtingen, onzekerheden
4.  Wat moeten we doen: actoren in het
maatschappelijk debat
1. Variabiliteit
• 
Het systeem
• 
Grilligheid
• 
Mechanismen
25
20
15
10
5
0
Klimaatvariaties
• 
• 
• 
• 
Klimaatverandering is van alle tijden
Onderscheid tijdschalen: seconden tot
miljoenen jaren
Schommeling of trend?
Hoe ontstaat de grilligheid?
Hoe ontstaat de grilligheid?
Drie voorbeelden
1.  Instabiele straalstroom
2.  De Noordatlantische Oscillatie (NAO)
3.  Atmosfeer/oceaan interactie: ENSO
NAO Index - gemiddelde luchtdrukverschil tussen IJsland en de Azoren
Interne variabiliteit
1.  Chaos, cyclogenese
2.  Noord-Altantische Oscillatie
3.  El Niño / Southern Oscillation
4.  Heel veel andere processen,
terugkoppelingen via (voorbeelden)
- albedo, waterdamp, wolken
- saliniteits/dichtheidsvariaties (oceaan)
- stofkringlopen
grote natuurlijke grilligheid
Extern veroorzaakte variaties
• 
variaties in de aardbaan
• 
vulkanische erupties
• 
landgebruik
• 
broeikasgassen, zoals CO2
• 
variaties in zonnesterkte en kosmische
straling
In het jaar 2007
383 ppm
37% boven pre-industrieel
10 000
5000
Tijd vóór 2005
0 jaar
Rode curve: CO2 concentraties tijdens de afgelopen 600 000 jaar
Recente variaties
Wereldgemiddelde
temperatuur
Wereldgemiddelde
zeespiegel
Sneeuwbedekking
(noordelijk halfrond)
Klimaatvariaties
Klimaatverandering is van alle tijden
• 
• 
• 
Veel natuurlijke oorzaken: chaos,
vulkaanstof, zon, oceaan, aardbaan
De laatste tijd is de menselijke invloed van
toenemend belang (broeikasgassen,
stofdeeltjes, landoppervlak)
Probleem: hoe definieer je
klimaatverandering (detectie) en hoe bepaal
je de oorzaak (attributie)?
Overzicht
1.  Variabiliteit in het complexe
klimaatsysteem
2.  Waarnemingen en modellen
3.  Klimaatverandering: detectie, attributie,
verwachtingen, onzekerheden
4.  Wat moeten we doen: actoren in het
maatschappelijk debat
Waarnemingen
Onderscheid:
• 
Grootheid
• 
Methode
• 
Lengte waarnemingsreeks
• 
Ruimtelijke overdekking
• 
Organisatie: kwaliteitscontrole,
archivering/beschikbaarheid