Lekkernij voor de kenniswerker - ST

Column:
Lekkernij voor de kenniswerker
Pierre van Amelsvoort
ST-Groep Vlijmen
Lekkernij voor de kenniswerker
Het aantal mensen dat “met de hand werkt” neemt steeds meer af en daarvoor komt de
zogenaamde kenniswerker in de plaats. Een kenniswerker werkt meer met zijn hoofd dan
met zijn of haar handen. Fysieke inspanning wordt vervangen door geestelijke
inspanning. Kenniswerkers bedenken nieuwe producten, lossen problemen op, maken
nieuwe software programma’s, genezen of verzorgen zieke mensen, geven adviezen,
doen onderzoek en schrijven rapporten, verkopen telefooncontracten, maken websites en
bedenken reclame campagnes, etc. Deze kenniswerkers worden ook wel professionals
genoemd. Alsof de bekende vakman die met zijn handen werkt, zoals een timmerman,
een operator in een staalfabriek, een machine bankwerker of een bierbrouwer, geen
professional zou zijn.
In de managementliteratuur worden kenniswerkers getypeerd als medewerkers die
waarschijnlijk van een andere planeet afkomstig zijn. Ze zouden beschikken over een
autonomiedrive, hebben vaktrots, zijn voortdurend bezig met kennisverwerving en zijn
actief lid van de beroepsvereniging. Daarnaast hebben ze ruimte nodig om hun vakkennis
en creativiteit tot zijn recht te laten komen. In het algemeen wordt de veronderstelling
geaccepteerd dat een te grote druk op resultaten, normtijden, een hiërarchische leiding
en nauwgezette regels en procedures belemmerend zijn voor het bereiken van resultaten
en het creëren van betrokkenheid van kenniswerkers. Bovendien worden kenniswerkers
steeds meer ‘verleid’ met hoge salarissen, mooie kantoren, vrijheid in de taakuitvoering,
luxe kantines, lease auto’s, mobilo’s, participatie, opleidingsmogelijkheden, snoepreisjes,
kinderopvangmogelijkheden, etc. Daarbij wordt wel eens vergeten, dat kenniswerkers
ook te kenmerken zijn als vakspecialisten die alleen oog hebben voor een verdere
verdieping van het vak en daarmee een ongerichte vrijheid kennen, die niet altijd ingezet
wordt voor het gezamenlijke resultaat of voor de klant. Kenniswerkers beschikken
bovendien lang niet altijd over belangrijke kwaliteiten, zoals het vermogen om kennis te
delen, samenwerkingsvaardigheden en een resultaatgerichte instelling.
Ik vraag me al een tijdje af of de kenniswerkers inderdaad van een andere planeet
komen dan de handwerkers, en waarom de kenniswerkers op een andere manier
“behandeld” zouden moeten worden dan de traditionele vaklieden. Of beter: waarom
vaklieden niet behandeld worden als de kenniswerkers.
Natuurlijk is het zo dat de processen nogal verschillen. Bij veel handwerk activiteiten is
het gelukt om de processen te standaardiseren in tijdnormen en werkinstructies.
Hierdoor is er sprake van een grote toename van de productiviteit en daarmee een grote
welvaartstijging van de Westerse maatschappij. Door een dergelijke rationalisering zijn
veel processen mensonafhankelijk geworden. Door een grote arbeidsmarkt was het
devies van de baas naar de medewerker: “voor jou tien anderen”. Echte kenniswerkers
zijn medewerkers die over unieke kennis beschikken. Bovendien bestaat er op de
arbeidsmarkt momenteel een schaarste aan kenniswerkers. Hierbij is het devies van de
medewerker naar de baas: “voor jou tien anderen”. De afhankelijkheid van het
management van de schaarse kenniswerkers is groot. De kenniswerkers weten meer dan
de leiding van de processen. Er is daarmee sprake van een machtsbalans die anders is
dan bij medewerkers die werken in organisaties waarbij processen gerationaliseerd zijn
en waarbij voldoende mensen op de arbeidsmarkt beschikbaar zijn. Kenniswerkers
komen dus niet van een andere planeet dan handwerkers. Er is geen verschil tussen de
behoeften. Bij handwerkers is door rationalisering en door de manier van organiseren
vaktrots, autonomiedrive en creativiteit weggenomen. Daarmee is empowerment van
deze groep ook flauwekul. Immers het gaat niet om mensen macht -power- te geven,
maar om organisaties die respect hebben om de power die mensen van zich zelf hebben,
terug te geven. De power hoeft dan ook niet gegeven te worden, maar alleen maar benut
te worden.
©ST-Groep/ Lekkernij voor de kenniswerker
2
Nu voor vele beroepen de arbeidsmarkt krapper is geworden, zal blijken dat noch de
kenniswerker, noch de handwerker van andere planeten komen, maar allebei gewone
mensen zijn die gewaardeerd willen worden in hun vak met de daarbij horende
zelfstandigheid en vakinhoud. Mensen die als mens gezien willen worden en met respect
behandeld willen worden.
Misschien dat de tijd gekomen is om kwaliteit van de arbeid in balans te brengen met de
hedendaagse nadruk op share holder value, en dat verwennerij van medewerkers
overeen gaat komen met deze balans.
©ST-Groep/ Lekkernij voor de kenniswerker
3