Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de

Phalaenopsis – Vlinderorchidee
orchidee voor de huiskamer bij uitstek.
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Patrick Mannens
Pagina 1 van 8
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek.
De meest populaire orchidee, die commercieel binnen ieders bereik is gekomen. En wat belangrijker is,
die lang en veel bloem levert en op die wijze vaak als geschenk wordt aangeboden.
Eerst wat historiek:
De eerste Phalaenopsis die ooit
beschreven werd is gevonden
voor de kust van Papua Nieuw
Guynea. Een botanist vaarde
voor de kust van een eilandje
en zijn aandacht werd
getrokken door een zwerm
vlinders. Die onder een boom
cirkelde. Hij ging aan land en de
zwerm vlinders bleek een
bloemtak met vrij grote witte
bloemen te zijn. ‘Phalaenopsis
amabilis’. De botanist Blume
beschreef die soort en zoals dat
de gewoonte is kende hij een Latijnse naam toe, die verwees naar kenmerken van de vondst.
Phalaenopsis betekend dan ook Gelijkend op een vlinder.
Later zouden nog verschillende andere Phalaenopsis soorten gevonden worden. Maar die wilde soorten
hebben weinig of niets te maken met de hybriden die wij kennen als succesplant voor de vensterbank.
Door selectie en kruisen van verschillende soorten heeft men planten gekweekt die qua kleur, wat
bloemgrote, qua bloeiduur en qua vereisten zich heeft ontpopt tot een mega interessant product. Zeg nu
zelf, een paasbloem bloeit een week en wordt nadien meestal weggegooid. Onze populaire orchidee
bloeit vele weken, soms maanden, ja soms wel jaren. Dat is niet echt wat de natuur biedt. Daar bloeit een
plant seizoensgebonden en
gaat dan in rust of gaat groeien
en scheuten vorm en.
Een bedenkingen die je moet
trachten te plaatsen:
-
-
Phalaenopsis groeien als
epifyt. Wat zoveel wil
zeggen als dat de planten
groeien op een boom, ze
zitten er gewoon op,
zonder die boom iets te
onttrekken. Ze groeien
gewoonlijk, waar er licht is,
waar wat luchtbeweging is,
de temperatuur is ginds
vrij hoog en daar biedt het
klimaat quasi dagelijks een
regenbui. Gewoonlijk slechts een korte bui. Soms eens een dag zonder bui.
Een succescriteria is de omstandigheden zo goed mogelijk na bootsen. Maar in de huiskamer een
boom zetten, met daarop plantjes vastgezet… Dat is duidelijk niet eenvoudig.
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 2 van 8
-
1e. Waar zetten we zo’n plant dan in? Wel
momenteel wordt vaak gewerkt met transparante
potten in recuperatie plastiek (PMD). Dat heeft een
zeer groot voordeel! Je kan immers de wortels in de
pot zien zitten. Als mengsel gebruik je best iets
luchtigs. Boomschors, kleikorrels, houtskool en toch
ook iets wat een beetje water vasthoud,
sphagnummos, mouse of wat turfvezel.
-
2e. Waar plaatsen we zo’n plant? Zo dicht mogelijk
bij het raam. Het menselijke oog pas zich aan en
heeft weinig licht nodig om toch te zien. Maar om
planten te laten groeien is er licht nodig. Véél licht.
Maar achter een raam waar de zon door groeit werkt
dat glas als een loep. De temperatuur op de bladeren
wordt erg hoog en het vocht in de bladcellen gaat
letterlijk koken. Brandschade die niet hersteld is het
gevolg. In de natuur is er veel
luchtbeweging en een hoge
luchtvochtigheid. Iets wat wij in
huis moeilijk kunnen evenaren.
Dus een raam op het noorden of
met op het warmste van de dag
toch enige bescherming is
optimaal.
-
3e. Watergift. Direct al één belangrijke opmerking. ‘Er gaan
meer planten dood van teveel water dan van te weinig!’ De
dagelijkse regenbui en dan weer droog staan na wat zon en
veel luchtbeweging kunnen we niet nabootsen in een pot
op de vensterbank. Die transparante potten, maken wel
dat je bij het gieten kan zien, dat de wortels nat worden, ze
worden dan donker groen. Zodra ze voldoende droog zijn om weer te gieten worden de wortels
zilverwit. Dat zilverwitte laagje rond de wortel is in de natuur een verdediging van de plant om niet
uit te drogen, technisch heet het een Velamenlaag, als wortels nooit voldoende opdrogen wordt het
risico op rotten erg groot.
-
4e. Temperatuur. De planten komen voor in Zuidoost Azië in tropisch en subtropisch gebied. Dus
temperaturen, die grotendeels boven de 25°C liggen. Voor de gekweekte hybriden, blijkt 20°C te
volstaan. Dat planten door selectie zo sterk zijn dat ze erg lang gaan bloeien is al vermeld. Het is heel
normaal dat die bloeiperiode op zeker moment toch stopt. Vaak beginnen de planten dan erg goed
en mooi te groeien. Om dan bloei te induceren, is de truk de plant een natuurlijke trigger tot bloeien
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 3 van 8
te bieden. Een trigger die goed werkt is een korte periode de temperatuur te laten zakken. Een 5-tal
graden, gedurende 2 weken en weer 5 tot 7 weken later gaat de plant terug bloemen.
-
5e. Luchtvochtigheid. Diverse zaken spelen daarin mee. In de huiskamer is de luchtvochtigheid erg
laag, vooral waar centrale verwarming werkt. Soms spoort men dan aan tot sproeien, maar dat is
gevaarlijk voor alweer te veel water. Mij lijkt de beste keuze, om de pot op een ‘eilandje’ in een wat
grotere sierpot te plaatsen. Persoonlijk snij ik een ring van een PVC rioolbuis, waar de pot op steunt.
Het water loopt dan door de pot heen en blijft onderaan in de sierpot staan. Dat maakt dat binnen in
de pot de luchtvochtigheid erg hoog is. Vaak gaan de wortel uit de pot groeien en vormen ze als het
ware een nest van wortels buiten de plantpot.
Veel gestelde vragen :
-
Iemand zei me dat ik de bloemtakken moest afknippen. Hoe zit dat juist? Waar moeten we de
bloemtak afsnijden? … Eigenlijk is dat louter een
esthetische vraag. Zo lang een bloemsteel groen is, kan
die in de top weer beginnen bloeien en kan uit elk
‘slapend oog’ weer een zijtak ontstaan. Maar een elle
lange bloemsteel, met in de top ergens een of enkele
verdwaalde bloemen is niet altijd mooi. En als ik dit
schrijf hoor ik U vragen; Wat the f... is een slapend oog?
Wel op de bloemstelen zie je kleine schutblaadjes. Achter
dat schutblad zit een groeipunt, vanwaar soms een zijtak
met bloemen ontstaat, soms groet er een plantje, soms
gebeurd er ook niets. Maar zo lang de bloemtak niet
bruin wordt en indroogt kan vanonder dat schutblad nog
wat leuks verschijnen. Als je dan toch vind dat de
bloemtak te lang is, knip dan terug tot een 2-tal cm
boven zo’n slapend oog. Het stukje boven dat oog zal
snel verdrogen, maar het oog kan nog uitlopen.
-
Op de bloemtak groeit een klein plantje, mag ik dat
er af halen? Zo’n klein plantje noemt men een ‘Keiki’.
Hawaïaans voor Baby. Het is een Amerikaanse kweker
uit Hawaï die dat fenomeen beschreef. Enkele
natuursoorten vormen ook in het wild dergelijke
jonge plantjes. Die plantjes groeien vrij snel. Eigenlijk
is het zowat de snelste manier om een plant te
vermeerderen. En in de natuur blijven die planten aan
elkaar verbonden tot de bloemsteel indroogt en het
jonge plantje helemaal zelfstandig leeft. Gewoonlijk
heeft het dan al zoveel wortels, dat het zich zelf al
heeft gehecht aan een boom. In de huiskamer kan je
best wachten tot het kleine plantje een 3-tal wortels
heeft van minstens een 15-tal cm lengte. Ondersteun
de bloemsteel, zodat die niet onder het gewicht van
het kleine plantje knikt. Beste knip je die oude
bloemsteel enkele cm boven en onder het plantje
door en pot je zo het plantje op. Dat stukje oude
bloemsteel droogt in en verteert.
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 4 van 8
-
Moet je mest geven? Wel in de
natuur zijn alle omstandigheden
optimaal en groeien de planten
geweldig. Toch moeten ze het maar
hebben van een vogelstrontje en
wat rond vliegend stof. Dus mijn
inzien hoeven ze geen mest…
Eigenlijk is geven van mest zelfs
enigszins gevaarlijk. Wat ik hier
schrijf hoort ook bij het hoofdstukje
watergeven thuis en is nogal
theoretisch…. Je geeft best
regenwater. Waarom? Wel de
opname van water en meststoffen
gebeurd via de celwand van de
wortels. Osmose heet dat. Die
celwand is instaat van zout (meststoffen) op te nemen tot een zeker niveau. Als er te veel zouten in
water zit, kan die osmose niet plaatsvinden en neemt de plant geen meststoffen op. Regenwater
bevat erg weinig zouten. Daar
kunnen we eventueel nuttige zouten
aan toevoegen. Leidingwater daar en
tegen bevat verschillende zouten en
mineralen, die niet altijd nuttig zijn.
En als je daar meststoffen aan
toevoegt kan de plant die niet
opnemen. Bovendien slaat het
potmengsel die zouten op en
verbranden de wortels langzaam
maar zeker.
-
Ik heb een plant gekocht en de
knoppen openen niet, ze verdrogen
en vallen af. Is dat normaal? Neen
normaal kan je dat niet noemen. Maar redenen zijn er wel voor. Ik bezocht ooit de grote
bloemenveiling in Alsmeer. Om het grootste aanbod aan bloemen (daar veelal snijbloemen) fris te
houden is het er echt erg koel. Onze
tropische orchideeën neemt men
wel een beetje in bescherming. Ze
komen van de kwekerij op karretjes,
die omwikkeld zijn met folie. Maar
zodra ze het treintje opgaan en de
ruimte ingereden worden, waar het
bieden plaatsvind, haalt men er de
folie af. De kopers kopen toch geen
kat in een zak! Na het bieden rijden
de karretjes naar de laadkaai, waar
de kopers ze oppikken. In
vrachtwagens gaan ze dan naar de
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 5 van 8
winkels. Soms gekoelde vrachtwagens, soms ook niet. In de zomer warm, in de winter koud. In de
winkels staan ze dan te wachten op de klanten, die er ook nog eens door weer en wind mee naar
huis trekken. Ik zou aan zo’n behandeling een verkoudheid over houden. Orchideeën...? Laten soms
hun knoppen vallen. Maar de planten hoeven niet als verloren te worden beschouwd. Mits goede
verzorging bloeien ze na een 6-tal weken opnieuw.
-
Zijn die wortels die uit de pot groeien normaal? Mag ik die afknippen? Goede wortelgroei is het
begin van succes. Als men die vraag stelt pleeg ik te vragen wat men er van zou denken, als ik hun
benen zou afkappen. Dus neen! Je mag wortels niet afknippen. Ten minste zeker geen gezonde
dikke, zilverwitte wortels. Oude ingedroogde wortels mag je wel wegknippen, maar waak er voor dat
de wonden kunnen indrogen, voor je opnieuw water geeft. Het kan een bron zijn van wortelrot!
-
Mijn bloemen zien er heel anders uit dan die van de winkels! Is dat normaal? Een reden kan zijn...
Vermeerdering vind plaats in laboratoriums. Men gebruikt hormonen en cel-delers. Bij overmatig
gebruik ontstaan soms mutaties. In de kwekerijen worden die planten vernietigd. Maar af en toe
ontsnap een afwijkeling aan de selectie. Soms zijn die mutaties zo speciaal, dat ze zelfs worden door
gekweekt en als ‘nieuwe’ bloem te koop aan geboden wordt. Meestal ontbreken geslachtelijke delen
in zo’n bloem zodat ze zich zelfs niet meer op natuurlijke manier kunnen vermeerderen.
-
Ziektes en Plagen! Wat kunnen we doen om problemen te voorkomen? Hygiëne is een sleutel
woord! Een andere belangrijke zaak is Uw planten goed te bekijken en bij het minste verdacht te
reageren of hulp te vragen. De meest voorkomende problemen moet je zoeken bij slakken, blad-,
wol- of schildluizen en spint. Het meeste is te bestrijden door enkele keren te sproeien. Maar het is
aan te raden, daar hulp voor in te roepen. Aan Ziekten & Plagen en hun bestrijdingsmiddelen is ruim
een apart artikeltje info te wijden. Dus daarvoor raad ik U dan ook aan de problemen aan te pakken
als ze zich stellen.
-
Wanneer is de beste moment om planten te verpotten? Hier is duidelijk het vroege voorjaar de
beste moment. Alle succescriteria zijn gemakkelijker te scoren. De daglengte neemt toe, dus er is
meer licht en de planten starten hun groei. De temperaturen beginnen te stijgen, onze verwarming
brand minder en ook de luchtvochtigheid gaat weer stijgen.
-
Je spreekt over hybriden voor de huiskamer, kan je dan geen natuursoorten houden in de
huiskamer? Ja toch dat kan, maar die zijn duidelijk niet geselecteerd op lange bloeitijd, die zijn
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 6 van 8
gevoeliger aan tal van omstandigheden die de groei afremmen. Bovendien zijn ze duurder, moeilijker
te vinden. Heel wat mensen zeggen ik heb een Phalaenopsis amabilis gekocht en hebben dan een
mooie witte hybride (zie de kleuren foto op blz.2, dat is een hybride, die men op een boom heeft
gezet! En absoluut geen Phalaenopsis amabilis.) Bovendien is mijn persoonlijk visie; ‘Kies pas voor
natuursoorten als je wat ondervinding hebt met hybriden. Direct al opzoek gaan naar natuursoorten
bevorderd enkel de jacht naar natuursoorten in et wild. Er worden gekke prijzen betaald voor
zeldzame soorten, maar op vele plaatsen zijn de natuursoorten verdwenen, door over collectie! Door
ze te kopen zet je aan tot verzamelen van ‘wilde’ planten en doe je de natuur geweld aan!
-
Soms biedt men speciale potten aan, waar binnenin een rand zit, zodat de plant niet met zijn
voeten in ’t water staat. Is dat een goed hulpmiddel? Wel ik zou zeggen van wel. Er gaan meer
planten dood van teveel water, dan van te weinig! Dus zo’n reservoir creëren is goed. Zelf ben ik
voorstander van ‘te grote’ potten, waar je zo’n eilandje maakt met een steuntje onder de pot. Dat
maakt dat er meer luchtbeweging is rond de wortels, dat de luchtwortels kunnen ontwikkelen. En je
kan gemakkelijk zien, of er water onder de pot staat en hoe hoog het staat. In die ‘speciale’ potten,
moet je de binnenste pot er uit heffen om te kunnen kijken. Soms komen die vastte zitten en
klemmen ze.
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 7 van 8
Wie nog vragen heeft weet me vast wel te vinden.
Succes, Patrick Mannens
Vlaamse orchideeënvereniging : http://orchidee-vlaanderen.be/ [email protected]
https://www.facebook.com/orchideevlaanderen/
Vlaamse orchideeënkwekerijen in de buurt van Antwerpen:
- Jacky Orchiflora bvba, Duffelsesteenweg 347, B-2550 Kontich, www.orchidjacky.be
[email protected]
Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek
Pagina 8 van 8