Informatie over het Duitse naamrecht

versie: 10/2008
Generalkonsulat
der Bundesrepublik Deutschland
Amsterdam
Consulaat Generaal
van de Bondsrepubliek Duitsland
Informatie over het
Duitse naamrecht
Met de Wet op het recht inzake de familienamen, (Familiennamensrechtsgesetz, FamNamRG) die
op 01-04-1994 van kracht geworden is, is het Duitse naamrecht herzien. Door deze wet werden
regelingen over het naamrecht in het Burgerlijk Wetboek (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB) en in
andere wetten gewijzigd. Bovendien zijn door de Wet op de hervorming van het recht inzake
kinderen (Gesetz zur Reform des Kindschaftsrechts, KindRG), die op 01-07-1998 van kracht
geworden is, de familierechtelijke betrekkingen tussen kinderen en ouders herzien. Dit heeft
gevolgen voor het recht van de ouders om over de familienaam van hun kinderen te beslissen.
Navolgend vindt u de belangrijkste veranderingen.
1.
Familienaam van de huwelijkspartners
Volgens § 1355 BGB moeten huwelijkspartners beslissen of de geboortenaam van de man óf van
de vrouw de gemeenschappelijke familienaam (huwelijksnaam) wordt. Indien zij dit niet doen, dan
behoudt ieder de naam die hij/zij vóór het aangaan van het huwelijk droeg. De verklaring inzake de
bepaling van de huwelijksnaam geschiedt in Duitsland in principe tijdens de sluiting van het
huwelijk, maar kan eventueel ook op een later tijdstip worden gedaan. De huwelijkspartner
wiens/wier geboortenaam niet de huwelijksnaam wordt kan per verklaring zijn/haar geboortenaam
of de naam die hij/zij bij de huwelijkssluiting droeg aan de huwelijksnaam vooraf doen gaan of
hieraan toevoegen. De weduwnaar/weduwe of gescheiden echtgeno(o)t(e) behoudt de
huwelijksnaam. Hij/zij kan door een verklaring zijn/haar geboortenaam of de naam die hij/zij vóór
de bepaling van de huwelijksnaam droeg weer aannemen of zijn/haar geboortenaam aan de
huwelijksnaam vooraf doen gaan of hieraan toevoegen.
2.
Naam gedragen door de kinderen
2.1. Kinderen wier ouders een gemeenschappelijke familienaam dragen
Kinderen wier ouders een gemeenschappelijke huwelijksnaam dragen, krijgen volgens
§ 1616 BGB als geboortenaam de huwelijksnaam van de ouders.
2.2. Kinderen wier ouders geen gemeenschappelijke familienaam dragen
Voor kinderen wier ouders geen gemeenschappelijke huwelijksnaam dragen, is de beslissing
welke geboortenaam aan het kind gegeven zal worden afhankelijk van het voogdijschap. Het
voogdijschap kan aan één ouder of aan beide ouders gezamenlijk worden toegekend. Hieruit
vloeien twee mogelijke opties voort:
2.2.1. Optie 1:
Eén ouder heeft het voogdijschap
Volgens § 1617 a BGB, 1ste alinea, krijgt het kind in dit geval als geboortenaam de naam van de
ouder die het voogdijschap heeft op het tijdstip van de geboorte van het kind.
Door verklaring kan de ouder die het voogdijschap heeft volgens § 1617 a BGB, 2de lid, het kind
ook de naam van de andere ouder geven. Hiervoor is evenwel de toestemming van de andere
ouder vereist.
2.2.2. Optie 2:
De ouders hebben gezamenlijk het voogdijschap
Volgens § 1617 BGB kunnen de ouders per verklaring bepalen dat de naam van één van hen op
het tijdstip van de verklaring de geboortenaam van het kind is.
-1-
3.
Vorm van de naamrechtelijke verklaringen
Alle naamrechtelijke verklaringen dienen in Duitsland tegenover de ambtenaar van de burgerlijke
stand afgelegd te worden. Voorzover deze verklaring niet bij de huwelijkssluiting wordt afgelegd,
dient zij van overheidswege gelegaliseerd te worden.
4.
Regelingen bij huwelijkssluiting in het buitenland
4.1. Duits-Duitse huwelijken
Wat betreft de naam gedragen door Duitse huwelijkspartners die in het buitenland getrouwd zijn,
zijn van Duits standpunt uit uitsluitend de bovenvermelde Duitse wettelijke bepalingen van kracht.
Het afleggen van een verklaring omtrent de naam (Namenserklärung) volgens het Duitse recht is
doorgaans niet mogelijk bij een ambtenaar van de burgerlijke stand in het buitenland ten overstaan
waarvan het huwelijk aangegaan wordt. De huwelijkspartners dragen dus voor het Duitse
rechtsgebied ook na de huwelijkssluiting in het buitenland afzonderlijke namen (dus ook in geval
van huwelijkssluiting in Nederland). Het bepalen van een gemeenschappelijke familienaam kan
echter voor het Duitse rechtsgebied alsnog geschieden door het afleggen van een verklaring ten
overstaan van de bevoegde Duitse ambtenaar van de burgerlijke stand. Een dergelijke verklaring
wordt door het consulaat-generaal in ontvangst genomen en doorgezonden aan Standesamt I
(burgerlijke stand) in Berlijn dat voor Duitsers met woonplaats in het buitenland bevoegd is. De
naamsbepaling treedt pas in werking bij ontvangst van de Namensbescheinigung, afgegeven door
de Duitse burgerlijke stand.
Voor zover niet van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt, dient na de geboorte van het eerste
kind in het buitenland de naam voor het Duitse rechtsgebied bepaald te worden bij het aanvragen
van een Duitse geboorteakte of een Duits paspoort. Voor wat betreft de af te leggen
naamsverklaring zie bovenvermelde procedure.
4.2. Gemengde (Duits-buitenlandse) huwelijken
Aangezien de naam die de huwelijkspartners dragen wordt bepaald door het van toepassing zijnde
recht in hun respectievelijke land van herkomst, komt een gemeenschappelijke familienaam
(huwelijksnaam) niet zonder meer tot stand. De echtgenoten kunnen echter door een verklaring bij
het Standesamt I in Berlijn gezamenlijk bepalen dat binnen hun huwelijk het naamregime geldt
volgens het Duitse recht óf volgens het recht van het land van herkomst van de buitenlandse
huwelijkspartner (Rechtswahl). Als de echtgenoten voor het Duitse naamrecht kiezen, dan zijn de
bovenvermelde voorschriften van toepassing analoog met een Duits-Duits huwelijk. Er wordt met
nadruk op gewezen dat de genoemde mogelijkheid tot „Rechtswahl“ en „Erklärung“ alleen
gevolgen heeft voor het Duitse rechtsgebied. Het naamregime volgens het geldende recht in de
buitenlandse verblijfstaat blijft hierdoor onverminderd van kracht.
Indien een verklaring voor het bepalen van een huwelijksnaam achterwege blijft, dan dragen de
echtgenoten afzonderlijke namen.
Voorzover de echtgenoten geen verklaring voor het bepalen van een huwelijks-/familienaam
afleggen, dient voor het Duitse rechtsgebied na de geboorte van het eerste kind in het buitenland
de naam bepaald te worden, indien een Duitse geboorteakte of een Duits paspoort wordt
aangevraagd. Het naamregime bij kinderen uit Duits-buitenlandse huwelijken is in principe
onderhevig aan het Duitse recht. De ouders kunnen echter bepalen dat voor het Duitse
rechtsgebied het kind de familienaam krijgt volgens het recht van het land van herkomst van de
buitenlandse ouder.
5.
Regelingen voor Duitse kinderen met een buitenlandse ouder
Het naamregime bij een Duits kind waarvan de ouders niet met elkaar getrouwd zijn richt zich
principieel naar het Duitse recht. Indien er sprake is van een gemeenschappelijk gezag van de
ouders, bestemmen zij door gemeenschappelijke verklaring de naam die de vader of de moeder
op het tijdstip van de verklaring draagt tot geboortenaam van het kind. De naam van het kind kan
echter ook worden bepaald volgens het recht van het land van herkomst van de buitenlandse
ouder.
Voor verdere details kunt u terecht op het telefoonnummer 020- 574.77.07.
-2-