Bijlage

Bijlage Omschrijving lezingen
Alle lezingen starten om 19.30 uur (inloop 19.15 uur) tot uiterlijk 21.30 uur.
De lezingen zijn gratis voor leerlingen en leden van het Nederlands Klassiek
Verbond. Anderen betalen 2.50 toegang. De lezingen worden gehouden in het
Gymnasium Celeanum, Zoom 37 te Zwolle. Meer informatie en aanmelden via:
[email protected].
Lezing 1: Anton van Hooff, Athene. Democratie als beschaving, donderdag 12
november 2015
Athene was de eerste volksmacht (= demokratia) in de wereldgeschiedenis. Met veel
vernuft regelden de Atheners de invloed van de volksmassa. De regering door de
dèmos was echter veel meer dan een politiek systeem, zij was ook een manier van
leven. Athene was als samenleving opmerkelijk door haar geweldloosheid, respect
voor de wet, samenwerking en openheid. De beeldende kunst (het
Parthenonheiligdom) en de literatuur van (drama, politieke komedie,
geschiedschrijving en andere wetenschap) waren uitingen van een democratische
beschaving. Als herkenbaar en bevreemdend tegelijk stelt de Atheense democratie
vragen aan ons bestel: waarom hebben Nederland en Luxemburg als enige
democratieën ter wereld geen lekenrechters? Waarom geen elektronische
volksvergadering?
In deze voordracht wordt aan de hand van beelden de inzichten gepresenteerd die
de spreker verwerkte in zijn Athene. Het leven van de eerste democratie (Ambo
2011, derde druk 2012).
Lezing 2: Casper de Jonge, Klassieke retorika: van Tisias tot Timmermans,
donderdag 4 februari 2016
‘Het woord is een machtig heerser.’ Aldus de sofist Gorgias in de 5e eeuw v. Chr. In
de zomer van 2014 oogstte toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Frans
Timmermans veel bewondering (en later ook kritiek) met zijn emotionele toespraak
voor de VN Veiligheidsraad. Waarom maakte deze redevoering, enkele dagen na de
vliegramp met de MH17, zoveel indruk? De klassieke retorica kan op die vraag een
antwoord geven. De retorische theorie geldt als een uitvinding van de Sicilianen
Corax en Tisias (5e eeuw v.Chr.) en kwam tot grote bloei in Athene en Rome. In het
eerste deel van de lezing zal de aandacht uitgaan naar de hoofdzaken van de
retorische theorie bij de Grieken en de Romeinen: de taken van de redenaar, de
opbouw van de redevoering, de stijlleer, en de argumentatiemiddelen ethos, pathos
en logos. In het tweede deel van de lezing analyseren we de toespraak van
Timmermans vanuit het perspectief van Aristoteles en Quintilianus.
Lezing 3: Wendelijn van der Leest. Vrouwen in de Romeinse Oudheid,
woensdag 16 maart 2016
De geschiedschrijving van vrouwen is veelal omgeven door onduidelijkheid. Lange
tijd is het afgedaan als onbelangrijk en daarom niet de moeite van het onderzoeken
waard. Vrouwen verrichtten immers geen wereldschokkende daden die de loop van
de geschiedenis hebben veranderd, is de opvatting. Het waren mannen die voor
brood op de plank zorgden, samenlevingen bestuurden, oorlog voerden en wetten
vervaardigden. Zij waren de stuwende factor bij uitstek die zorgden voor de
ontwikkeling en beschaving van de mens en dus de koers van de geschiedenis
hebben bepaald. Hoewel enkele uitzonderingen bekend zijn, zoals Livia via Claudius,
of de moeder van Nero, Agrippina, lijken vrouwen over het algemeen in de Romeinse
Oudheid verder geen rol van betekenis te hebben gespeeld. Maar is dit beeld
terecht?
Wanneer we kijken naar de theoretische kant van de zaak, zoals beschreven is in de
antieke juridische en moralistische teksten, dan lijkt dit beeld van uitsluiting inderdaad
waar te zijn. Vrouwen werden niet alleen beperkt door de wetten, ook de
voorouderlijke mores schreven een zeer strikt ideaal voor, met duidelijke
gedragscodes voor de ideale matrona. Maar wanneer we echter kijken naar het
archeologisch materiaal en de inscripties die de afgelopen decennia zijn ontsloten,
dan begint dit beeld te wankelen. Vrouwen over het gehele Rijk, zoals Eumachia in
Pompeii, Salvia in Polla, Fundilia in Nemi, Minia Procula uit Bulla Regia of Plancia
Magna uit Perge, blijken belangrijke, zelfs essentiële rollen te hebben vervuld in de
stedelijke samenlevingen van hun tijd. Als priesteressen en weldoensters van hun
stad waren zij niet alleen in staat hun familienaam hoog te houden, maar
participeerde zij ook in pogingen hun stad aanzien en voorspoed te bezorgen. Zij
vervulden belangrijke priesterschappen, zij fungeerde als bouwpatronen van
belangrijke publieke bouwwerken en zij ontvingen ere-standbeelden en inscripties
van de stadssenaat als dank voor hun betrokkenheid. In deze lezing kijken we naar
verschillende vrouwen in verschillende regio’s, maar wordt de bijzondere casus van
Eumachia uit Pompeii extra uitgelicht.
Lezing 4: Patrick Gouw, Slechterikken aan de macht. Een andere kijk op de
‘gekke’ keizers Caligula, Nero & Domitianus, donderdag 16 juni 2016
Hun namen zijn even berucht als hun vermeende schanddaden: de ‘slechte’ keizers
van de eerste eeuw n.Chr. Talrijk zijn de verhalen over incest, moordpartijen,
megalomane bouwprojecten en een grenzeloze verdorvenheid. Maar in hoeverre
vertellen de veelgelezen verhalen van Romeinse geschiedschrijvers als Tacitus,
Suetonius en anderen het werkelijke verhaal over Caligula, Nero en Domitianus?
Waren zij echt zo slecht en maniakaal als vaak wordt aangenomen?
Deze lezing plaatst de genoemde heersers en hun beeldvorming in een bredere
context, met gebruikmaking van veel nieuwe, niet-literaire bronnen, en gaat in op hun
moeizame omgang met de senaat, hun soms afwijkende beleid en hun fascinerende
levensgeschiedenis. Uit die rondgang resulteert een andere, meer genuanceerde kijk
op het drietal keizers, die opvallend veel overeenkomsten met elkaar blijken te
vertonen.