Grote verdwijntruc

f)e
grote
vraag
Sommige haaiensoorten moeten blijven
zwemmen om voldoende zuurstof binnen
te krijgen. Ook als ze willen uitrusten of
slapen. ls dat niet gevaarlijk, vroeg Bart
Kokee uit Nijmegen zich af. WetenschapsjournalistAnne van Kessel zoekt het uit.
De slaap van dieren in de zee houdt wetenschappers aljaren bezig. Sandervan Dijk,
bioloog aan de Rijksuniversiteit Gronin-
gen en gespecialiseerd in haaiengedrag,
is een van hen. "We weten dat de meeste
dieren in de zee wel een bepaalde vorm
van rust kennen, maar het is niet te
vergelijken met de manier waarop wij
mensen slapen."
Slaapzwemmen
De wereld van zeedieren is
continu in
en vergeten ze niet af en toe naar boven
te komen om adem te halen, terwijl de
hersenen als geheel wel aan de nodige rust
toekomen.
deze toestand in hetwild gebruiken is nog
onbekend, maar haaien die zonder begeleiding worden losgelaten na deze immobiliteit botsen wél eens tegen dingen aan.
Van Dijk: "Haaien lijken voornamelijk
lichamelijk te rusten. Witpuntrifhaaien
Grote verdwijntruc
liggen bijvoorbeeld in groepjes stil op de
bodem, maar hun ogen volgen de toekijkende duikers. Andere soorten, zoals
Een haaienjong dat net geboren is, kan
prima voor zichzelf zorgen. Maar als hij
nog in een ei door het water zweeft, is hij
de oceanische witpunthaai, kunnen
dit
niet. Zij moeten altijd zwemmen om hun
bloedsomloop op gang te houden en
voldoende zuurstofvia hun kieuwen op te
nemen." Om te rusten gaar.ze in stromingen hangen, zodatze nietveel hoeven te
doen. Ofhaaien dan ook een deel van hun
hersenen laten slapen of dat ze aan het
slaapzwemmen zijn, is niet bekend.
Ze kunnen dan misschien niet écht slapen
beweging, met als gevolg dat ze als vanzelf
mee bewegen. Hierdoor moeten dieren
zoals de meeste zoogdieren doen, haaien
kennen wel één unieke rusttoestand. Van
ook tijdens hun slaap blijven opletten.
Daar hebben ze verschillende oplossingen
voor gevonden. Het bekendste voorbeeld
zijn dolfijnen, die met één hersenhelft
tegelijkertijd slapen, waardoor ze nooit
volledig hun bewustzrjn verliezen, Hun
hersenhelften zijn om de beurt actief.
Hierdoor kunnen ze blijven zwemmen
Dijk "Die toestand wordt'tonische immobiliteit'genoemd. In
deze toestand zijn
haaien zo diep in rust dat er zelfs operaties
op ze kunnen worden uitgevoerd." Per
soort verschilt het hoe de haaien in deze
toestand terechtkomen. Bij de meeste lijkt
het te gebeuren als ze ondersteboven
worden gehouden. Of en hoe de dieren
erg kwetsbaar. In 2073 ontdekten wetenschappers dat embryo's van de bruinband-
bamboehaai daar een trucje op hebben
gevonden. EIk organisme verspreidt een
zwak elektrisch veld. Haaien kunnen dat
veld waarnemen en gebruiken het om
voedsel vangen. Maar als embryo's van
de bruinbandbamboehaai een elektrisch
veld waarnemen, slaan ze hun staart om
hun lichaam en houden ze hun adem in,
Doordat er geen water meer langs de
kieuwen stroomt, gevenze zell geen
elektrisch signaal meer af. Zo zijn ze
onzichtbaar voor roofdieren.
Deze vraag.verscheen in verkorte vorm in
het boek Waarom worden mannen kaal?, een
boek met ror slimme vragen en antwoorden,
geschreven door de redactie van Kennislink.
kennislink.nl.
wwwrootsv¡c
rL
35