Voorwerpen maken geschiedenis Niet

Voorwerpen maken geschiedenis
Niet-schriftelijke bronnen in historisch onderzoek
KNHG Najaarscongres, 2 november 2012
Koninklijke Bibliotheek, Den Haag
Een drinkbeker, een kanonskogel uit de Tachtigjarige Oorlog, een radio uit 1943, een
marktkraam uit koloniaal Java: voorwerpen met een cultuurhistorische en museale functie.
Steeds meer historici gebruiken deze voorwerpen in hun onderzoek echter ook als bron. Niet
alleen zien zij de toegevoegde waarde van voorwerpen als historische bron, de analyse van nietschriftelijke bronnen blijkt ook tot nieuwe inzichten te leiden over traditionele thema’s uit de
Nederlandse geschiedenis zoals Stadscultuur, de Opstand, de Tweede Wereldoorlog of
Overzeese geschiedenis. Het zien en analyseren van voorwerpen als bron wordt historici ook
steeds gemakkelijker gemaakt. Musea, prentenkabinetten, bibliotheken en archieven
digitaliseren hun verzamelingen nu op grote schaal.
Voor historici en instellingen liggen hier grote kansen. Maar helemaal vanzelfsprekend is het
gebruik van niet-schriftelijke bronnen nog niet. Aan de ene kant neigen veel historisch
onderzoekers, ook omdat hun opleiding daar vooral op is gericht, ertoe aan schriftelijk materiaal
als onderzoeksbron de voorkeur te geven. Musea, archieven en bibliotheken hebben
tegelijkertijd niet primair als doel om historisch onderzoekers te wijzen op de mogelijkheden en
rijkdom van de vele gedigitaliseerde verzamelingen.
Het KNHG Najaarscongres Voorwerpen maken geschiedenis wil een brug slaan tussen deze
werelden en laten zien wat het oplevert wanneer onderzoekers (ook) voorwerpen gebruiken in
het historisch onderzoek. Daarbij is gekozen voor vier traditionele thema’s uit de Nederlandse
geschiedschrijving: Stadscultuur, de Opstand, de Tweede Wereldoorlog en Overzeese
geschiedenis. Welke mogelijkheden bieden voorwerpen als bron en tot welke (nieuwe) kennis
en inzichten komen historici wanneer ze gebruik maken van niet-schriftelijke bronnen in hun
onderzoek over deze thema’s? En wat zou hun onderzoek kunnen bijdragen aan de manier
waarop in musea de geschiedenis wordt gepresenteerd? Wat valt er van elkaar te leren?
Naast lezingen zullen er ook workshops zijn over deze vier thema’s waarbij de
congresdeelnemers onder deskundige begeleiding zelf ervaring opdoen met hoe voorwerpen
geschiedenis maken.
Organisatie: Marianne Eekhout (UL), Leonie de Goei (KNHG), Martine Gosselink (Rijksmuseum), Hendrik Henrichs
(UU), Marja de Keuning (KNHG), Peter Sigmond (Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde) en Annemarieke
Willemsen (RMO). Dagvoorzitter: Lex Heerma van Voss (voorzitter KNHG; Huygens ING)
De toegangsprijs (inclusief koffie/thee, lunch en drankje na afloop) bedraagt voor leden van het KNHG €20,- en voor
studenten / promovendi €10,-; niet-leden betalen €25,-. Het bedrag kan worden overgemaakt op rekeningnummer
6934391 t.n.v. KNHG, Den Haag; aanmelden per mail: [email protected] of per telefoon: 070-3140363. Gaarne bij uw aanmelding ook
vermelden welke sessies en workshops u wilt volgen.
Programma
9.00 – 9.20
9.20 – 9.30
9.30 – 10.30
Ontvangst (met koffie en thee)
Welkom door dagvoorzitter Lex Heerma van Voss (voorzitter KNHG, Huygens ING)
Plenair: Keynote Leora Auslander (University of Chicago) ‘Knowing Things: Objects in
the Making, Remembering, and Recounting of the Past’
Keuze uit parallelle sessies Nederlandse Opstand of Nederland Overzee
10.30 – 11.30
Sessie: Nederlandse Opstand
Marianne Eekhout (Universiteit Leiden) ‘Vliegende kogels en gedenkwaardige verhalen.
Herinneringen aan belegeringen tijdens de Nederlandse Opstand’
Luc Duerloo (Universiteit Antwerpen) ‘Lignum crucis. Kruisrelieken als wapen in de
strijd tegen het protestantisme’
Sessie: Nederland Overzee
Marieke Bloembergen / Martijn Eickhoff (KITLV) ‘Uitheemse keramiek van koloniale
bodem. Het probleem van Chinees erfgoed in Nederlands-Indië’
Kees Zandvliet (Amsterdam Museum) ‘Kosmopolitisme: Amsterdam en Batavia’
11.30 – 11.45
Koffie / thee
Keuze uit parallelle sessies Stadscultuur in de Middeleeuwen of Tweede Wereldoorlog
11.45 – 12.45
Sessie: Stadscultuur in de Middeleeuwen
Annemarieke Willemsen (Rijksmuseum van Oudheden) ‘Spelen op het schoolplein.
Laatmiddeleeuwse stadsscholen in de Nederlanden’
Julie De Groot (Universiteit Antwerpen) ‘Decoratieve en devotionele objecten in het
zestiende-eeuwse Brugse woonhuis’
Sessie: Tweede Wereldoorlog
Rob van der Laarse (Vrije Universiteit en Universiteit van Amsterdam) ‘Objecten liegen
niet. Over de materialiteit en beleving van het erfgoed van de Holocaust’
Claartje Wesselink (Universiteit van Amsterdam) ‘Een tafereel, dat zich niet in vijf
minuten laat "lezen". Henri van de Veldes Nieuwe Mensch en het nationaal-socialisme’
12.45 – 13.15
12.45 – 13.45
Jaarvergadering KNHG (Aula)
Lunch
13.45 – 14.45
Workshops (eerste ronde)
Keuze uit een van de acht parallelle workshops
Stadscultuur in de Middeleeuwen
1.Corien Bakker en Monique van Veen (gemeentelijke archeologie Den Haag) ‘Eet-en
drinkcultuur in de Middeleeuwen’
2.Ad Leerintveld (KB) ‘De stad getoond. Een contemporaine blik op de stad in
middeleeuwse handschriften’
Nederlandse Opstand
3.Tristan Mostert (Rijksmuseum) ‘Voorwerpen van verering. Profane relieken van helden
uit de 16e en 17e eeuw, en hun rol in een 21e-eeuws museum’
4.Erik Löffler en Laurens Schoemaker (RKD) ‘Sporen van de Opstand in het landschap.
De verbeelding van ruïnes in de Gouden Eeuw’
Tweede Wereldoorlog
5.Elwin Hendrikse (Nationaal Archief), Freek Baars (Spaarnestad) en René Kok (NIOD)
‘Niks aan de hand. Het dagelijks leven in de oorlog in foto’s’
6.Sanne Bolt (Kamp Vught) ‘De zakdoek, over de toegenomen betekenis van voorwerpen
in historisch onderzoek naar concentratiekamp Vught’
Nederland Overzee
7.Paulus Bijl (Universiteit van Amsterdam) ‘Fotografische voorwerpen’
8.Jeroen van der Vliet (Rijksmuseum) ‘Schepen op schaal. Scheepsmodellen als bron
voor maritiem-historisch onderzoek’
14.45 – 15.15
Koffie / thee
15.15 – 16.15
Workshops (tweede ronde)
Keuze uit een van de acht parallelle workshops
Stadscultuur in de Middeleeuwen
1.Corien Bakker en Monique van Veen (gemeentelijke archeologie Den Haag) ‘Eet-en
drinkcultuur in de Middeleeuwen’
2.Ad Leerintveld (KB) ‘De stad getoond. Een contemporaine blik op de stad in
middeleeuwse handschriften’
Nederlandse Opstand
3.Tristan Mostert (Rijksmuseum) ‘Voorwerpen van verering. Profane relieken van helden
uit de 16e en 17e eeuw, en hun rol in een 21e-eeuws museum’
4.Erik Löffler en Laurens Schoemaker (RKD) ‘Sporen van de Opstand in het landschap.
De verbeelding van ruïnes in de Gouden Eeuw’
Tweede Wereldoorlog
5.Elwin Hendrikse (Nationaal Archief), Freek Baars (Spaarnestad) en René Kok (NIOD)
‘Niks aan de hand. Het dagelijks leven in de oorlog in foto’s’
6.Sanne Bolt (Kamp Vught) ‘De zakdoek, over de toegenomen betekenis van voorwerpen
in historisch onderzoek naar concentratiekamp Vught’
Nederland Overzee
7.Paulus Bijl (Universiteit van Amsterdam) ‘Fotografische voorwerpen’
8.Jeroen van der Vliet (Rijksmuseum) ‘Schepen op schaal. Scheepsmodellen als bron
voor maritiem-historisch onderzoek’
16.15 – 17.00
Plenair: Afsluiting / discussie
17.00 – 18.00
Borrel
Logistiek Schema 'Voorwerpen maken Geschiedenis'
Foyer
9.00
9.30
9.30
10.30
10.30
11.30
11.30
11.45
11.45
12.45
Aula
13.45
14.45
14.45
15.15
15.15
16.15
16.15
17.00
17.00
18.00
Leesz
bijz coll. KB
Kr KNHG
Zaal RKD
Zaal D KB
A. Dekenz Schuurmanz
B. Wolffz
WS SC
Corien
Bakker en
Monique
van Veen
WS SC
Ad
Leerintveld
WS OP
Tristan
Mostert
WS OP Erik
Löffler en
Laurens
Schoemaker
WS WO
Elwin
Hendrikse,
Freek
Baars en
René Kok
WS WO
Sanne
Bolt
WS OZ
Paulus Bijl
WS OZ
Jeroen
van der
Vliet
WS SC
Corien
Bakker en
Monique
van Veen
WS SC
Ad
Leerintveld
WS OP
Tristan
Mostert
WS OP Erik
Löffler en
Laurens
Schoemaker
WS WO
Elwin
Hendrikse,
Freek
Baars en
René Kok
WS WO
Sanne
Bolt
WS OZ
Paulus Bijl
WS OZ
Jeroen
van der
Vliet
Zaal A KB
Ontvangst
Keynote Auslander
Opstand (OP) - Eekhout en
Duerloo
Koffie /
thee
Stadscultuur (SC) - Willemsen
en De Groot
12.45
13.45
Tesselschade z
Lunch
Jaarvergadering KNHG in aula
12.45-13.15
Overzee (OZ)
Bloembergen /
Eickhoff en
Zandvliet
Wereldoorlog
(WO) - Van der
Laarse en
Wesselink
Koffie /
thee
Aflsuiting / Discussie
Borrel
Parallel sessie in
lichtgrijs
Plenair in
donkergrijs
Zie voor actuele informatie over het programma www.knhg.nl en www.historici.nl.