Nico van der Leer - Protestantse Zorggroep Crabbehoff

Verslag van de presentatie van Nico Van der Leer;
Symposium De Barmhartige Samaritaan Anno Nu
Nico van der Leer, geestelijk verzorger en specialist zingeving bij Zorggroep
Crabbehoff, houdt een pleidooi voor zien, je laten raken en in beweging komen. Zorg
is volgens hem meer dan zorggerelateerde handelingen uitvoeren. In de zorg ontstaat
contact van mens tot mens, vanuit de erkenning dat iedereen op een dag hulp nodig
kan hebben en vanuit de behoefte waardevol te zijn voor elkaar. Zingevingsgerichte
zorg is daardoor geen zorg vanuit medelijden voor iemand die zielig is, maar vanuit de
spirituele verbinding die het gedeelde mens-zijn en de erkenning van je eigen
kwetsbaarheid kan leggen tussen mensen, tussen verzorger en verzorgde, op basis
van de herkenning van pijn en verdriet maar ook van hoop en liefde.
Binnen Zorggroep Crabbehoff wordt sinds twee jaar gewerkt aan een proces dat gericht is op
zingevingsgerichte zorg. Als één van de drijvende krachten achter dit proces geeft Nico een
inkijkje in het verloop van dit proces binnen Crabbehoff: waardoor het is geïnspireerd, wat
het inhoudt en wat het voortstuwt. Daarbij nodigt hij de zaal uit mee te denken over wat
zinvolle zorg is en vraagt: ‘Bent u weleens een Barmhartige Samaritaan geweest? Laat u
zich weleens ophouden onderweg door iemand die hulp nodig lijkt te hebben?’.
Tijd om geraakt te worden
Zingevingsgerichte zorg begint volgens Nico bij het je laten raken door iets wat je ziet, en
daardoor in beweging komen. Zien is meer dan kijken alleen: het is in je opnemen dat
iemand je medemens is, en geen geval. Geraakt worden betekent de bereidheid je te laten
afleiden, stil te blijven staan bij iets wat je raakt. In beweging komen vervolgens, is het je
afvragen hoe jij kunt helpen en de bereidheid dat vervolgens ook te doen. De Barmhartige
Samaritaan symboliseert het mededogen dat hierbij centraal staat. In de praktijk blijkt
tijdsdruk vaak een factor waardoor we aan de noden van anderen voorbij lopen. Ook voor
medewerkers in de zorg geldt dat zij zich vaak bekneld voelen door tijdsdruk, ook al kozen
ze juist voor dit vak om iets voor anderen te betekenen. Bewoners voelen zich van hun kant
vaak niet gehoord of gezien. De tijdsdruk helpt ons in te zien waar het vaak aan schort,
waardoor het belang van echte aandacht en compassie opgemerkt en bevestigd wordt.
Compassie
Door te zien en gezien te worden, te raken en geraakt te worden, komt barmhartigheid
vanzelf in beeld. In alle religies en levensbeschouwingen draait barmhartigheid om
verbinding tussen mensen en om compassie. Compassie heeft wellicht de kracht om de
disbalans te herstellen die in de gezondheidszorg vaak bestaat tussen efficiency en
menselijkheid, tussen controle en vertrouwen. Het overstijgt het idee dat zorg een optelsom
is van handelingen zoals wassen en eten en drinken geven. Het biedt ruimte voor het inzicht
dat goede zorg soms ook bestaat uit niet handelen, dat enkel het contact van mens tot mens
van even grote of misschien wel grotere waarde is dan ‘iets doen’. Zingevingsgerichte zorg is
je eigen mens-zijn professioneel kunnen hanteren: je laten raken en dit functioneel inzetten
om voor een ander van betekenis te zijn. Liefdevolle bewogenheid tonen voor wat een mens
doormaakt, iemand bijstaan in diens nood en niet verlaten.
Spiritualiteit
Het Bijbelverhaal over de Barmhartige Samaritaan geeft richting aan een door waarden
gedreven organisatie, die vanuit de eigen identiteit bezig is met de herontdekking van
barmhartigheid in de zorgpraktijk van alledag. Deze ontdekkingstocht begint van onderaf:
Nico zal medewerkers niet gaan vertellen hoe het allemaal moet. Het doel is om als gehele
organisatie een cultuuromslag te maken naar zingevingsgericht werken. Het proces volgt het
profiel van een voortdurende dialoog waarin medewerkers uit alle lagen van de organisatie
met elkaar ontdekken wat nodig is. Er wordt nagedacht over leven en sterven, het
levenseinde en euthanasie. Naast de aandacht voor het fysieke en het psychosociale heb je
het dan als vanzelf ook over spiritualiteit, over zaken die dieper gaan dan wensen en
praktische mogelijkheden. Zingeving is een proces dat nooit helemaal af is, want juist door er
bewust mee bezig te zijn loop je tegen nieuwe vragen en hobbels aan.
Opleiding en training
Concreet is er begonnen met een opleiding voor alle medewerkers van de organisatie, van
de huishoudelijke dienst tot aan het management. Nu al is merkbaar dat deze opleiding
bijdraagt aan het besef dat iedereen binnen de organisatie van belang is bij
zingevingsgerichte zorg. Zo zijn mensen van de huishoudelijke dienst zich bewust geworden
van hun waarde voor bewoners, juist omdat ze zo laagdrempelig benaderbaar zijn. Door de
trainingen komen ook succesverhalen naar boven en ervaren medewerkers merkbaar meer
vrijheid om zelf beslissingen te nemen in de persoonlijke omgang met mensen. Standaarden
worden minder dwingend. Zo zegt kok Martin: ‘Heeft iemand eens geen trek in vlees of vis?
Dan bakken we wel een eitje! Het geeft mij en mijn collega’s een voldaan gevoel als we het
de mensen naar de zin kunnen maken’.