Verslag beleidsseminar Vitamine G

Verslag beleidsseminar Vitamine G
Datum:
Tijd:
Plaats:
8 maart 2006
13.30 – 17.00
Alterra, Wageningen
Aanwezigen
Op het seminar waren in totaal 23 mensen aanwezig, waarvan 7 van de zijde van de
onderzoekers. Bijlage 1 bevat een lijst van alle aanwezigen.
1. Welkom en introductie project Vitamine G door Peter Groenewegen
De aanwezigen worden hartelijk welkom geheten op de eerste beleidsbijeenkomst van
het project Vitamine G (voor Groen). In het project (2005-2008) wordt de relatie tussen
natuur en gezondheid en onderliggende mechanismen onderzocht. Het project wordt
gefinancierd vanuit het GaMON-onderzoeksprogramma van NWO. Dit programma heeft
zowel een wetenschappelijke als beleidsmatige insteek, en wordt medegefinancierd
door de ministeries van OC&W, VROM en LNV. Doel van deze eerste bijeenkomst is om
van beleidsmakers te horen welke onderwerpen zij belangrijk vinden om mee te nemen
in het onderzoek. Aan het eind van het project staat nog een 2e beleidsbijeenkomst
gepland waarin een discussie over de beleidsimplicaties van de gevonden resultaten zal
plaatsvinden.
2. Opening door dagvoorzitter (Herman Eijsackers)
Eijsackers benadrukt als lid van de programmacommissie van GaMON het belang van
interactie tussen onderzoek en praktijk. Hij vindt in dat verband de afwezigheid van Min.
van VWS jammer. De vertegenwoordiger van VROM merkt op dat er in het programma
Milieu en Gezondheid wel afstemming is met VWS. Er volgt een introductieronde van de
aanwezigen. Enkele deelnemers noemen ook spontaan relevante activiteiten waar zij bij
betrokken zijn (deze zijn vermeld in bijlage 1).
3. Presentatie Vitamine G in beleid en maatschappij door Agnes van den Berg
Van den Berg trekt het deelproject Vitamine G3 waarin de gezondheidsvoordelen van
volkstuinen worden onderzocht. Dit project zal deze middag verder niet specifiek
besproken worden. Doel van deze presentatie is om input te geven voor een brede
discussie over het thema natuur en gezondheid in beleid en praktijk. Actoren in de
natuur- en gezondheidswereld hebben verschillende beelden bij het thema natuur en
gezondheid, die sturend kunnen werken bij het ondernemen van allerlei activiteiten. Bij
het ondernemen van programmerende en uitvoerende activiteiten kunnen actoren op
dilemma’s en problemen stuiten, die behoefte aan meer kennis kunnen oproepen.
Mogelijk relevante dilemma’s zijn:
- Natuur in de stad is gezond, maar natuur buiten de stad ook….
- Natuur is gezond, maar er kleven ook gezondheidsrisico’s aan bezoek natuur…
- Alleen al kijken naar een afbeelding van natuur is gezond…. is echte natuur wel
nodig?
Doel van de discussie is om meer helderheid te krijgen over de beelden, activiteiten,
dilemma’s en kennisbehoeften van de aanwezige actoren.
4. Reflectie op presentatie door referent Herman Eijsackers en discussie
Eijsackers vraagt zich af of er een samenhang/structuur binnen de groep van stakeholders bestaat (elk met eigen kennisbehoeften). Enkele reacties zijn:
- gezamenlijke behoefte lijkt dat actoren zich willen sterk maken tegen de “boze
buitenwereld van betonstorters”. Wellicht is het nuttig om een onderscheid te maken
tussen beleidsmakers, beleidsbeïnvloeders en stakeholders.
- er bestaat een behoefte aan harde argumenten om gezondheidsbaten van groen te
onderbouwen. Deze moeten liefst “CPB proof” zijn. Er is ook behoefte aan inzicht in
financiële gevolgen: de hardheid van gezondheidsbaten van groen moet in geld kunnen
worden uitgedrukt.
- moeten wetenschappers persberichten opstellen en direct contact leggen met politiek?
Misschien niet, maar het zou wel mooi zijn als (maatschappelijke) organisaties al in een
vroeg stadium op de hoogte werden gesteld van belangrijke resultaten zodat zij dit
kunnen verwerken in hun rapporten etc.
5. Presentatie Vitamine G1 door Jolanda Maas
In Vitamine G1 wordt met behulp van enkele grootschalige landelijke
gegevensbestanden bekeken hoe sterk de relatie is tussen groen en gezondheid.
Onlangs is een eerste studie uitgevoerd. In deze studie is wederom een relatie tussen
de hoeveelheid groen in de woonomgeving en zelfgerapporteerde gezondheid
gevonden. Het vervolgonderzoek zal zich richten op onderliggende mechanismen:
blootstelling, beweging, sociale cohesie, en selectie. Vraag aan aanwezigen: welke
doelgroepen, groentypen, en gezondheidsmaten moeten in dit vervolgonderzoek aan
bod komen?
6. Reflectie op presentatie door referent Jeroen Vis en discussie
Vis geeft een overzicht van aandachtspunten in beleid van LNV t.a.v. thema groen.
Minister Veerman heeft uitspraak “6 halen 1 betalen” geïntroduceerd. Hiermee wordt
bedoeld dat groen 6 verschillende functies heeft (veiligheid, jeugd, integratie, economie,
mobiliteit & milieu, gezondheid & bewegen). Vis ziet een discrepantie tussen deze brede
beleidsmatige benadering van de functies van groen en de meer eenzijdige focus op
gezondheidsfunctie groen in het project Vitamine G. Enkele reacties zijn:
- de zes aspecten zitten allemaal in Vitamine G project, alleen wordt daarin meer een
onderscheid aangebracht tussen uitkomsten, mechanismen en doelgroepen. Dit
onderscheid wordt ook wel belangrijk gevonden. Anderzijds is er wel een gevaar van te
veel uit elkaar halen van deelaspecten.
- een deel van de aanwezigen vindt de vraag: “hoe zorg je er voor dat uitkomsten ook
gebruikt kunnen worden?” belangrijk: ook bestuurskundige analyse is nodig. Anderen
vinden het juist goed dat dit project is gefocust op één relatie: het is beter om het
onderzoek smal te houden, en deze relatie verder uit te diepen.
- er wordt geconstateerd dat de discussie tot nu toe een hoog bestuurskundig gehalte
heeft. Voor NWO is het ook belangrijk dat de onderzoekers zich concentreren op het
vaststellen van relaties.
7. Presentatie Vitamine G2 door Sjerp de Vries (vervangt Sonja van Dillen)
In het project Vitamine G2 staat het verschil in gezondheid in buurten die verschillen in
hoeveelheid en type groen centraal. Verschil tussen dit project en Vitamine G1 is dat
hier nieuwe, primaire data worden verzameld in stedelijke buurten. Voorafgaand aan
een schriftelijke enquête onder buurtbewoners, zullen de buurten uitgebreid worden
geïnventariseerd op hoeveelheid en kwaliteit van het aanwezige groen. De presentatie
sluit af met een aantal vragen, waaronder:
(1) aan welke onderzoeksinformatie is behoefte?
(2) welke groenaspecten zijn zinvol om te inventariseren?
8. Reflectie op presentatie Vitamine G2 door Fred Woudenberg en discussie
Woudenberg geeft kort zijn reactie op de genoemde vragen:
(1) Deelnemers zoeken argumenten om hun eigen ideeën te bevestigen. Maar wat als
uit onderzoek negatieve informatie komt? Dan moet beleid hier ook op aangepast
worden. Verder vallen vooral spectaculaire resultaten op, bijv. een bevinding dat
mensen in groene wijken 5 jaar langer leven zou veel impact hebben.
(2) Wat betreft groenaspecten vooral kijken naar aspecten die gerelateerd zijn aan het
stressreductiemechanisme. Dan gaat het vooral om groen dicht bij mensen, persoonlijke
blootstelling aan groen zoveel mogelijk in kaart brengen. Verdere reacties zijn:
- een mogelijke ‘shocking’ boodschap zou zijn dat contact met groen ADHD bij jeugd
vermindert.
- welke categorieën groen gaan jullie onderscheiden? De Vries: in ieder geval indeling in
kijk- en gebruiksgroen. Wens vanuit klankbordgroep: graag specifieker dan alleen
‘gebruiksgroen’. Verder ook letten op toegankelijkheid, veilige toegangsroutes voor
kinderen
- belangrijk dat onderzochte steden niet alleen steden in het westen zijn, Den Haag moet
niet de indruk krijgen dat problematiek alleen in G4 speelt.
- relevante/interessante vraag: wat is beter voor de gezondheid: straat met bomen of 1
keer per week een ‘shot’ in het bos (verder weg).
- vraag mensen ook of ze zelf een belemmering ervaring in gebruik van groen.
9. Samenvatting en afsluiting door Peter Groenewegen
De onderzoekers zullen in ieder geval de volgende zaken meenemen in het project:
- We moeten aandacht besteden aan de wensen van de bevolking. Daarnaast is het
onderscheid beleidsmakers/beïnvloeders/stakeholders relevant.
- Sommige actoren hebben een ideologie om groen te bevorderen. Dat is op zich niet
erg, zo lang dit maar expliciet wordt gemaakt. Maar daarnaast moeten we ook meer
instrumenteel kijken naar wat je bijv. kunt bereiken met beelden en afbeeldingen.
- Het verhaal “zes halen één betalen” maakt duidelijk dat dialoog met beleidsmakers
in vroeg stadium belangrijk is, dan kunnen we keuzes maken die aansluiten bij
behoeften van beleid. In latere fase vooral kijken hoe je resultaten kunt presenteren.
- Met betrekking tot het vorige punt zijn opmerkingen over “shocking resultaten”, en
economische onderbouwing blijven hangen. Dit laatste wordt niet direct onderzocht,
maar er zijn wel aanknopingspunten, er is bijv. kennis over relaties tussen
gezondheidsklachten en economische effecten die we kunnen gebruiken.
- Wat betreft concrete onderzoeksmatige aanbevelingen nemen we mee het belang
van persoonlijke blootstelling (en daaraan gekoppeld het mobiliteitsaspect) en het
onderscheid in verschillende segmenten, situaties en gebruik.
- Tot slot weer terug naar de politiek: We hebben de interactie tussen onderzoek en
beleid nodig om te voorkomen dat de boodschap niet doodslaat. Maar er is ook een
traject na het onderzoek. In Vitamine G4 wordt nagedacht over planologische
implicaties van onderzoeksresultaten. Dit is wel een vak apart, waar speciale
expertise voor nodig is.
Afgesproken wordt om het verslag aan de deelnemers te sturen, met verzoek om
reacties.
Bijlage1: lijst met deelnemers aan het eerste beleidsseminar Vitamine G (08/03/2006)
1
2
3
4
5
6
Naam
Fred Backer
Arjan de Bakker
Agnes van den Berg
John van den Berg
Astrid Berkhout
Edy Blom
Organisatie
SNM
ANWB
WUR
SBB
LNV – natuur
VROM – milieu
7
Marieke Blom
ETC Adviesgroep
8
9
10
Mariëtte Custers
Herman Eijsackers
Cecile Gribling
Alterra
WUR
RMNO
11
Chris Grijns
NIGZ
12
13
14
24
15
16
17
18
19
20
Peter Groenewegen
Jolanda Maas
Raymond de Niet
Matthijs Philippa (later)
Robert Verheij
Jeroen Vis
Charles Vlek
Els de Vries
Sjerp de Vries
Fred Woudenberg
NIVEL
NIVEL
MNP
LNV - regiodirectie
NIVEL
LNV - platteland
RUG
LNV - kennis
Alterra
GG&GD A’dam
21
Alterra
22
Marijke van WinsumWestr
Ronald van Zon
23
Titia Zonneveld
Natuurmonumenten
Groenforum
Functie/Activiteiten
Nederland Actief (samen met NOC*NSF)
Onderzoeker Vitamine G3
Programma Gezond van Nature
Programma Milieu en Gezondheid
(samen met VWS), actieplan kind, milieu,
gezondheid
Coördinator binnenland, o.a. betrokken
bij zorgboerderijen
Stagiaire Vitamine G3
Gespreksleider
2e deel advies Natuur en Gezondheid
RMNO/GR
Diverse projecten, o.a. scholen, werkplek,
lokaal gezond
Projectleider Vitamine G
Onderzoeker Vitamine G1
Groen In en Om de Stad (GIOS)
Onderzoeker Vitamine G1
Voorzitter programmacie Gamon/NWO
Onderzoeker Vitamine G2
Voorzitter commissie Gezondheidsraad
Advies Natuur & Gezondheid
Onderzoeker Vitamine G3
Heeft website
www.natuurvoorgezondheid.info gemaakt