Handvat rond eigen noden van de zorgverlener

Grenzen in de relatie
zorgvrager-zorggever
Handvatten voor een kwaliteitsvolle zorgrelatie
dr. Walter Krikilion
Thuisverpleegkundigen – 29/03/11 - Oostende
Overzicht
 Kern begeleidingsrelatie
 Kwetsbare relatie
 Handvatten in de omgang met
grensoverschrijdend gedrag
2
1
Kern begeleidingsrelatie
 Elke begeleidingsrelatie in de zorg vraagt
om competenties die verder reiken (dan de
vaardigheden op meer instrumenteeltechnisch vlak):
• empathie,
• betrokkenheid,
• …
3
Kern begeleidingsrelatie
 Een begeleidingsrelatie in de zorg staat of
valt met het vormen van een authentiek
contact.
 Uitdaging: op professionele wijze een
authentiek contact vormen.
4
2
Kern begeleidingsrelatie
 Wat is nodig voor de opbouw van een
authentiek contact?
• Aandacht voor het unieke van de persoon.
• Aandacht voor de specifieke noden van
iemand.
5
Kern begeleidingsrelatie
 De aandacht voor de specifieke noden van iedere
zorgvrager brengt ons bij volgende vragen:
• Hoe stem ik mezelf en mijn zorgaanbod af telkens
weer af op andere mensen?
• Hoe bewaar ik evenwicht in de zorg voor de
verschillende zorgvragers? Hoe geef ik aan ieder
gepaste aandacht?
6
3
Kern begeleidingsrelatie
 Antwoord in een constant zoekproces waarbij we kunnen leren
van onze fouten:
• Te dicht komen of te ver blijven.
• Reageren vanuit sympathie voor iemand, of vanuit
antipathie voor iemand anders.
• Teveel ingaan op vragen van iemand en iemand anders op
bepaalde punten in de kou laten staan.
7
Kern begeleidingsrelatie
 Wat kan helpen, is de inspiratie van enkele
zorgethische uitgangspunten, vanuit:
• Filosoof Emmanuel Levinas
• Zorgethica Annelies van Heijst
8
4
Kern begeleidingsrelatie
 Inspiratie vanuit Emmanuel Levinas (via
Roger Burggraeve):
• De zorgafhankelijke medemens appelleert
me op een dieper-existentieel niveau.
• Hij/zij spreekt me toe en appelleert me met
zijn/haar blik. Ik kan er niet onder uit.
9
Kern begeleidingsrelatie
 Vanuit Levinas:
• Het lichaam van de ander - ook het „naakte‟
karakter ervan - appelleert me in zijn/haar
kwetsbaarheid.
• Voorbij mijn sympathie of antipathie staat er
iemand op mijn weg die mijn zorg behoeft.
Hier is geen discussie over.
10
5
Kern begeleidingsrelatie
 Inspiratie vanuit Annelies van Heijst (auteur
van “Menslievende zorg: een ethische kijk
op professionaliteit”):
• Voorbij de technische handelingen: „iemand
zien staan‟ en „naar iemand omkijken‟.
• Oog hebben voor het interpersoonlijk
karakter van de zorgrelatie.
11
Kern van de begeleidingsrelatie
 Vanuit van Heijst:
• Streven naar interpersoonlijk contact: als
remedie tegen de louter zakelijke
verhouding tussen de („eisend‟/vragende)
klant/consument en de zorgverlener die
verplicht op contractuele basis een aantal
handelingen moet verrichten.
12
6
Kern begeleidingsrelatie
 Vanuit van Heijst:
• Ook aandacht voor de kwetsbaarheid van
de zorgverlener.
• Zo komt er ruimte voor een realistische kijk
op mogelijkheden en beperkingen van de
zorgrelatie.
13
Kwetsbare relatie
 Stelling: “ Wanneer we een goede – reële kijk op de begeleidingsrelatie hanteren, dan
kunnen we kwaliteitsvol omspringen met de
grenzen van de zorgrelatie en gaan we niet
over onze eigen grenzen.”
 Een kwetsbare relatie: zorg voor de kwetsbare
cliënt, maar ook zorg voor de kwetsbaarheid van
jezelf.
14
7
Kwetsbare relatie
 Authentiek contact met zorgafhankelijke
medemens:
• Betekent niet: zomaar over je eigen grenzen
laten gaan en alles tolereren.
• Betekent: ook aandacht geven aan je eigen
grenzen en je eigen kwetsbaarheid.
15
Kwetsbare relatie
 Authentiek contact betekent vandaar ook:
• Dat we grenzen kunnen stellen en een
grens trekken waar zaken van ons verwacht
worden die niet in ons takenpakket zitten.
16
8
Kwetsbare relatie
 Authentiek contact betekent ook:
• Dat we onze eigen grens als persoon
respecteren. Er is een objectieve grens van
wat kan/niet kan. Maar, er is ook een
subjectieve grens: wat voor mij nog wel kan,
kan niet meer volgens jou.
17
Kwetsbare relatie
 Authentiek contact betekent concreet:
• Dat we grenzen durven aanbrengen en
deze ook duidelijk communiceren:
 Tijdig.
 Duidelijk.
 Vriendelijk, niet nodeloos-hard.
18
9
Handvatten in de omgang met
grensoverschrijdend gedrag
19
Handvat rond lichaamsnabije
contact
• Wees je steeds bewust van het feitelijk
lichaamsnabije en intieme contact.
• Geef dit aspect een plaats in je werk, het
hoort er gewoon bij.
• Probeer iemand als persoon goed aan te
voelen! Welke energie heeft iemand
(„egoïstisch‟, „betrokken‟, …) ?
20
10
Handvat rond vormen van
grensoverschrijdend gedrag
• Wees steeds alert voor diverse vormen van
grensoverschrijdend gedrag.
• Het kan o.a.:
 Rechtstreeks fysiek(-seksueel) aanraken of
vragen tot aanraking en stimulering.
 Insinuaties over fysiek-seksueel gedrag.
 Psychische druk rond nauwer contact.
21
Handvat rond
grensoverschrijdend seksueel
gedrag
• Noodzaak om niet-tolereerbaar gedrag op
seksueel vlak of seksueel-getint gedrag af te
grenzen:
 Tijdig alarmlicht aan.
 Kan niet.
 Duidelijk „neen‟ zeggen.
 Steun bij collega‟s zoeken.
22
11
Handvat rond
sympathie voor een cliënt
• Wees alert voor een begeleidingsrelatie
waarin je sympathie voor iemand groeit:
 Ken jezelf !
 Laat dit niet gebeuren.
 Weet dat er dan een vriendschapsrelatie
ontstaat en de professionele relatie stopt.
23
Handvat rond eigen noden van de
zorgverlener
• Wees je bewust van je eigen noden en
verwachtingen als persoon:
 Permanente training als persoon.
 Wees je bewust van je eigen nood aan
erkenning en de vervorming die dit aan de
begeleidingsrelatie kan geven.
24
12
Handvat rond rode draad in het
werk als zorgverlener
• Zeker niet in een kramphouding
terechtkomen. Laat het interpersoonlijk
contact primeren.
• Bekijk je werk als geheel en vind er een
rode draad in.
• Het is alles samen een werk dat veel
voldoening kan geven.
25
Handvat rond doorverwijzing en
samenwerking
• Beroep doen op andere professionals en
durven doorverwijzen.
• Zeker wanneer je bij problemen uitkomt, die
je takenpakket overstijgen (bijv. ernstige
psychische problematiek, …).
• Zoek zoveel mogelijk feedback bij je
collega‟s, het team, je diensthoofd, … .
26
13
Besluit
Diepgang in authentiek contact
&
aandacht voor reële grenzen
27
14