opschriften der klokken - Vereniging Oud Monnickendam

Speeltoren: opschriften der klokken. Door K. Tolman. Aangevuld door P. Stoffels.
Toon al, diameter 927 mm, ca 485 kg.
Letterrand 30 mm:
PEETER VANDEN GHEIN HEFT MI GHEGOTEN INT JAER ONS
HEEREN MCCCCCLXXXXVI
Flank
20 mm:
IAN DIRRICK SOEN SIMON HAIT PIETER CLAESSOEN IAN SIMON
SOEN
Toon bl, diameter 831 mm, 345 kg.
Letterrand 30 mm:
PEETER VANDEN GHEIN HEFT MI GEGOTEN INT JAER ONS
HEEREN MDXCV
Flank 20 mm:
VIVOS VOCO DEFVNCTOS PLANGO FVLGVRA FRANCO VOX
MEA VOX VITE VOCO VOS AD SACRA VENITE
Toon cis 2, diameter 752 mm, ca. 255 kg
Letterrand 30 mm:
PEETER VANDEN GHEIN HEFT MI GHEGOTEN INT JAER MDXCVI
Toon d2, diameter 688 mm, ca. 200 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MCCCCCLXXXXVI
Toon e2, diameter 656 mm, ca. 175 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAR MCCCCCLXXXXVI
Toon fis 2, diameter 619 mm, ca. 165 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MDXCVI
Toon g2, diameter 531 mm, ca. 95 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MCCCCCLXXXXVI
Toon gis 2, diameter 579 mm, ca. 145 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MCCCCCXCVI
Toon a2, diameter 498 mm, ca. 80 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MDXCVI
Toon b2, diameter 438 mm, ca. 50 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MDLXXXXVI
Toon cis 3, diameter 422 mm, ca. 45 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MCCCCCXCVI
Toon d3, diameter 354 mm, ca. 35 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MDXCVI
Toon es 3, diameter 321 mm, ca. 25 kg.
Letterrand 20 mm:
dito opschrift, IAER MDXCVI
Toon e 3, diameter 322 mm, ca. 25 kg.
Letterrand 20 mm:
PETRUS VANDEN GHEIN ME FECIT MDLXXXXVI
Toon FIS 3, diameter 301mm, ca. 22 kg.
Letterrand 20 mm:
PETRUS VANDEN GHEIN ME FECIT IAER MDLXXXXVII
Toon gis 3, diameter 265 mm, ca. 15 kg.
Letterrand 10 mm:
MELCHIOR DE HAZE ME FECIT
1
Toon a 3, diameter 249 mm, ca. 10 kg.
Letterrand 10 mm:
MELCHIOR DE HAZE ME FECIT
Geen deel uitmakens van de beiaard.
Toon es 3, diameter 350 mm, ca. 30 kg.
Letterrand 15 mm
ANTONI WILKES ME FECIT ENCHVSAE 1663
Voor de "voerlieden en veerluijden"
Zandklokje, diameter 408 mm, c3 , ca. 45 kg.
e
Geen opschriften of versieringen. Niet ouder dan 19 eeuw.
Halfuur klok
Doorsnede 950 mm
Randschrift 25 mm
: Gegoten door G. van Wou en J. Schoonenborch
Vertaald :
JESUS MARIA IOHANNES GEGOTEN DOOR GERARD WOU EN
SCHONENBORH JOHANNES INT JAAR DES HEREN 1513
De H in IHSUS is de Griekse letter voor E. Voor bezoekers van Roomse
kerken is IHS dat zowel een afkorting van Jezus als van In Hoc Signo (In Dit
Teken) is niet onbekend. De QZ moet staan voor QUE wat “en” betekent
maar geplaatst wordt achter het woord dat met “en” verbonden wordt.
Zowel Gherardo als Johanne zijn afhankelijk van “a” dat “door” betekend
en daartussen moet dus een verbindingswoordje staan. De schrijver van de
tekst heeft daarbij een stijlfiguur gebruikt waarbij bepaling en bepaalde in
gekruiste volgorde staan, b.v. klok groot, zwaar geluid. Mij is QZ voor QUE
niet bekend. Misschien is de Z geen letter maar een afkortingsteken.
Heel uur-klok
Doorsnede 1500 mm
Randschrift:
Thomas Bothv, Utrecht.
: IHSUS MARIA IOHANNES FUSUM A GHERARDO WOU
SCHONENBORH QZ IOHANNE ANNO DOMINI MCCCCCX111
O PASSI GRAVIORA DABIT DEUS HIS QUOQUE FINEM THOMAS BOTH ME
FECIT 1591
O (MANNEN) DIE ERNSTIGER (DINGEN) GELEDEN HEBT, GOD ZAL AANDEZE
(DINGEN) OOK EEN EIND MAKEN!
THOMAS BOTH HEEFT MIJ GEMAAKT 1591.
Het is een citaat uit het beroemde epos van Vergilius uit de tijd van Keizer Augustus kort voor het
begin van onze jaartelling, de Aeneis, boek 1, vs 199.
Daarin worden de lotgevallen van de Trojaanse held Aeneas op zijn tocht naar Italie, waar hij Rome
zal stichten verteld. Onderweg komt hij in een hevige storm en hij bemoedigt zijn bemanning met de
aangehaalde woorden. Het is een regel die in benarde tijd na de dood van Willem van Oranje in 1583
zeer van toepassing was. Deze bijde luidklokken zijn omgeven door de klokken van het carillon zoals
vermeld in het genoemde artikel. Ze beslaan van twee octaven van de toonladder in A, dus niet
chromatisch met ‘n enkele uitzondering. Voor de duidelijkheid geef ik de volgorde zoals wij op orgel
en piano gewend zijn, dus beginnend met C. het zijn oplopend C’, D’ ,E’, F’, G’, A’,Bes’,b’, c2, d2, e2,
f2, fis2 (deze F heeft een tehoge toon en wordt daarom als Fis gebruikt, terwijl de stemming van de
Fis- klok zo slegt is dat deze niet meer gebruikt wordt) G2 A2 B2, C’’’, D’’’
De klokken tot en met Fis in het tweede octaaf hebben een letterrand met daarop PEETER VAN DEN
GHEIN HEFT MI GEGOTEN INT JAER ONS HEEREN met daarop volgend het jaartal in Romeinse letters,
steeds 1596, behalve de tweede klok (D) die uit 1595 is. De klokken in G2 en A2 hebben als letterrand
PETRUS VAN DEN GHEIN ME FECIT, (Petrus van den Ghein heeft me gemaakt) gevolgd door het jaartal
in Romeinse letters, de G2 in 1596 en de A2 voorafgegaan door Jaer 1597.
De twee volgende klokken (de hogere B en C) hebben een letterand met MELCHIOR DE HAZE ME
FECIT (Melchior de Haze heeft me gemaakt) zonder jaartal. Deze zijn omstreeks 1930 toegevoegd en
afkomstig uit het carillon in Den Haag. De laatste en hoogstgestemde klok (D’’’) heeft als randschrift
ANTONI WILKES ME FECIT ENCHVSAE 1663 en heeft dus evenmin tot het oorspronkelijke carillon
behoord.
2
De twee laagst gestemde klokken hebben bovendien een randschrift. Die in C’ alleen namen: IAN
DIRRICK SOEN SIMON HAIT PIETER CLAESSOEN JAN SIMON SOEN (“soen uitspreken “soon”). De
tweede klok, in d’: VIVOS VOCO DEFUNCTOS PLANGO FULGURA FRANGO VOX MEA VOX VITE VOCO
VOS AD SACRA VENITE, een vaak voorkomend klokopschrift, zoals uit de vertaling duidelijk wordt:” de
levende roep ik, de bliksem breek ik, de stem van mij is de stem van het leven, ik roep u tot de heilige
(dienst) komt”.
P. Stoffels.
3