Positioneren

AANDACHTSPUNTEN BIJ HET
POSITIONEREN VAN DE
NEUROLOGISCHE PATIËNT
DE STROKE-PATIËNT MET
EEN HEMIBEELD
Stan Vos, verpleegkundige AZ St-Lucas Brugge, VE MiCS
(okt. 2013)
AANDACHTSPUNTEN BIJ HET
POSITIONEREN VAN DE
NEUROLOGISCHE PATIËNT
POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD

DOEL VAN HET POSITIONEREN

GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE
POSITIONEREN

IN DE PRAKTIJK
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
...comfort
...verbeteren van de circulatie
DOEL
...verbeteren van de
ademhalingsfunctie
...correcte sensibele input
...preventie en behandeling
van mogelijke complicaties
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
 Comfort
 Rustige patiënt / geen angst stress
 Patiënt zonder pijn
 Een wakkere patiënt overdag
en een slapende patiënt
tijdens de nacht
 De patiënt wordt zowel
in zit als in lig, met
behulp van verschillende
soorten kussens, in een
houding gebracht die
voor hem als
comfortabel wordt
ervaren.
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
 Verbeteren van de
circulatie
• Wegvallen
spierpompactiviteit in
verlamde ledematen
• Ontstaan slechte
bloedcirculatie
• Verhoogd risico
trombose vorming
 Houdingsveranderingen
 Minder risico op
trombosevorming
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
 Verbeteren van de
ademhalingsfunctie
• Beperkte flexibiliteit van
de ribben
 Houdingsveranderingen
/ wisselligging
 De flexibiliteit van de
ribben blijft behouden
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
 Correcte sensibele input
 Registratie in de hersenen
van de houding die de
patiënt aanneemt
DRUK
INPUT
VERWERKING IN DE
HERSENEN
JUISTE HOUDING
VERWERKING IN DE
HERSENEN
DRUK
OUTPUT
JUISTE HOUDING
DOEL VAN HET POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD
 Preventie en
behandeling van
mogelijke complicaties
gerelateerd aan een
hemibeeld
•
“Pijnlijke schouder”
•
Spasticiteit
verhoogde spierspanning (tonus)
•
Contracturen
blijvende samentrekking, schrompeling of
verkorting van weefsels
•
Schouder subluxatie
•
Oedeem
overmatige ophoping van vocht in het
interstitium (intercellulaire ruimte)
•
Schouder-hand syndroom
posttraumatische sympathische
ontregeling in een extremiteit na een
trauma
•
Decubitus
•
Sufheid
•
Verslikken / Aspiratiepneumonie ...
AANDACHTSPUNTEN BIJ HET
POSITIONEREN VAN DE
NEUROLOGISCHE PATIËNT
POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD

DOEL VAN HET POSITIONEREN

GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE
POSITIONEREN

IN DE PRAKTIJK
 Preventie en
behandeling van
mogelijke complicaties
gerelateerd aan een
hemibeeld
Gevolgen van niet-,
onvoldoende- of fout te
positioneren
•
“Pijnlijke schouder”
•
Spasticiteit
•
Contracturen
•
Schouder subluxatie
•
wekedelenletsels
•
Oedeem
•
Schouder-hand syndroom
•
Decubitus
•
Sufheid
•
Verslikken / Aspiratiepneumonie
GEVOLGEN VAN NIET-, ONVOLDOENDE- OF FOUT
TE POSITIONEREN (voorbeeld)
IMMOBILISATIE
•
•
•
•
ONGELUKKIGE PATIENT
BEWEGINGSANGST
SLECHTE NACHTRUST
BELEMMERING IN GEBRUIK VAN
HEMIPLEGISCHE ARM
INACTIVITEITSATROFIE
CONTRACTUUR
• ONTTREKKEN AAN ACTIEF
REVALIDATIEPROGRAMMA
OSTEOPOROSE
• BELEMMERING IN ADL
ZELFSTANDIGHEID
GEVOLGEN VAN NIET-, ONVOLDOENDE- OF FOUT
TE POSITIONEREN (voorbeeld)
IMMOBILISATIE
•
•
•
•
ONGELUKKIGE PATIENT
BEWEGINGSANGST
SLECHTE NACHTRUST
BELEMMERING IN GEBRUIK VAN
HEMIPLEGISCHE ARM
INACTIVITEITSATROFIE
CONTRACTUUR
• ONTTREKKEN AAN ACTIEF
REVALIDATIEPROGRAMMA
OSTEOPOROSE
• BELEMMERING IN ADL
ZELFSTANDIGHEID
>INVALIDITEIT
DEPRESSIE
>GENEESMIDDELEN
>AFHANKELIJKHEID
LANGERE OPNAMEDUUR / LANGERE DAGBEHANDELING
AANDACHTSPUNTEN BIJ HET
POSITIONEREN VAN DE
NEUROLOGISCHE PATIËNT
POSITIONEREN VAN DE STROKEPATIËNT MET EEN HEMIBEELD

DOEL VAN HET POSITIONEREN

GEVOLGEN VAN ONVOLDOENDE OF FOUT TE
POSITIONEREN

IN DE PRAKTIJK
Day 3 after left middle cerebral artery stroke.
•
•
•
•
Roberto
72 jaar
Ischemisch herseninfarct
links
Rechter hemibeeld
 MANIPULEREN VAN DE
HEMIPLEGISCHE ARM
 MANIPULEREN VAN DE
HEMIPLEGISCHE SCHOUDER
 POSITIONEREN IN RUG-LIG
 POSITIONEREN OP DE
HEMIPLEGISCHE ZIJDE
 POSITIONEREN OP DE NIETHEMIPLEGISCHE ZIJDE
 POSITIONEREN IN DE ZETEL
 POSITIONEREN OP TOILET /
TOILETSTOEL – STOEL /
ROLWAGEN
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM
• afhangen van de hand
• afhangen van de elleboog
• trekken aan de schouder
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE ARM
 steun aan hand en pols
 steun onder de elleboog
 arm duwen in de schouder
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER
• afhangen van de bovenarm
• trekken aan de schouder
MANIPULEREN VAN DE HEMIPLEGISCHE SCHOUDER
 steun aan de schouder
 met één hand schouderblad
ondersteunen
LIGGEN OP DE RUG
 hoofdeinde vlak of max. 30°
 hoofd op een hoofdkussen
 schouderbladen steunen mee
op het hoofdkussen
 een kussen onder de
hemiplegische heup voorkomt
dat het bekken kantelt en het
been naar buiten draait
LIGGEN OP DE RUG
 de hemiplegische arm ligt
op een kussen
 de schouder wordt mee
ondersteund met een
kussen
 de elleboog is licht gebogen
 pols en hand worden ook
ondersteund door het
kussen en staan in een
neutrale stand
 de vingers liggen licht
gestrekt
LIGGEN OP DE RUG
 een kussen onder het
hemiplegisch been kan als
de knie gebogen ligt
LIGGEN OP DE RUG
LANGZIT IN BED vs ZETELZIT IN BED
Langzit:
• weinig comfort
• weinig steun
Zetelzit:
 meer correcte houding en comfort
 is, zeker in de acute fase, een
voorbereiding tot het zitten uit bed
LIGGEN OP DE RUG - SPOEDBRANCARD

hoofdeinde vlak of max. 30°

hoofd op een hoofdkussen,
schouderbladen steunen mee
op het hoofdkussen

de hemiplegische arm ligt op
een kussen

de elleboog is licht gebogen

pols en hand worden ook
ondersteund door het kussen
en staan in een neutrale stand

de vingers liggen licht gestrekt

Kussen / deken onder en tegen
de hemiplegische heup
LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE
 hoofdeinde vlak of max. 30°
helling
 het hoofd ligt op een kussen, in
het verlengde van de romp
 de schouder ligt niet op een
kussen
 de hemiplegische schouder
wordt naar voor gebracht
 de hemiplegische arm ligt
gestrekt of licht gebogen met
open vingers
 de niet-hemiplegische arm rust
op het lichaam of rugkussen
LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE
 de romp ligt achterwaarts
gedraaid en de rug is
gesteund met een kussen
 het hemiplegisch been ligt in
een lichte buiging en ligt voor
het gezonde been
 het niet-hemiplegisch been
ligt op een kussen met een
lichte buiging in de knie en
de heup
LIGGEN OP DE HEMIPLEGISCHE ZIJDE
LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE
 hoofdeinde vlak of max. 30°
helling
 het hoofd ligt op een kussen,
in het verlengde van de romp
 de hemiplegische schouder
ligt langs de borstkas naar
voren gericht
 de hemiplegische arm wordt
op een kussen voor de romp
gepositioneerd, waarbij arm
en schouder goed ondersteund
worden
 de hemiplegische hand ligt op
een kussen (geen vuist)
LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE
 de romp ligt beperkt
voorwaarts gekanteld, met
eventueel een kussen in de rug
 het hemiplegisch been wordt op
een kussen naar voor
gepositioneerd, met een
gebogen heup en knie, waarbij
de hemiplegische voet mee op
het kussen ligt
LIGGEN OP DE NIET-HEMIPLEGISCHE ZIJDE
ZITTEN IN EEN ZETEL
 zetel met een rechte leuning
 voorzettafel of tafel (stevig en te
vergrendelen)
 kussen als ondersteuning van de
hemiplegische arm, schouder en
hand (zo nodig)
 De onderarm en hand van de
hemiplegische zijde liggen in een
lichte buiging met de vingers licht
gestrekt
ZITTEN IN EEN ZETEL
 het zitvlak steunt tegen de
rugleuning
 er is symmetrie in het bekken
 zorg voor steun aan de
buitenkant van het hemiplegische
bovenbeen zodat het
hemiplegische been niet naar
buiten kan kantelen
 beide voeten steunen op een
‘voetsteun’ of de vloer
ZITTEN IN EEN ZETEL
ZITTEN OP EEN STOEL – TOILET (-STOEL)
Stoel (rolwagen)
 positioneren hemiplegische arm =
kussen / tafel
zo nodig: steun in de rug = rechte
houding
steun hemiplegische heup en voeten
Toilet (-stoel)
positioneren hemiplegische arm
zo nodig: steun in de rug
steun voeten
POSITIONEREN VAN DE STROKE-PATIËNT MET EEN
HEMIBEELD
! ALGEMENE BASISREGEL !
 De patiënt moet, na het juist positioneren, comfortabel en
veilig liggen of zitten.
 Normale bewegingen en een normale houding moeten
nagestreefd worden, met extra andacht voor: de schouders,
de ellebogen, de handen, de romp, het bekken en de voeten.
 Prioriteiten bepalen in functie van de toestand van de patiënt.
 Informeren van patiënt, familie, (MD) collega’s, studenten
 Continue aandacht voor de juiste positionering van de
patiënt = 24 UURSBEHANDELING!