Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten

Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Jongerentheater leeft: er is ondanks de crisis vanaf 2008 nog steeds nieuw aanbod ontwikkeld
voor jeugd- en jongerentheater. Tegelijkertijd is zichtbaar dat theateraanbieders voor het
overgrote deel met freelancers werken en voor tweederde deel met vrijwilligers of onbetaalde
krachten. Een vast dienstverband is een uitzondering. Opvallend is dat aanbieders zich voor het
merendeel op 12 jarigen en ouder richten. Voor de basisschoolleeftijd is er minder aanbod.
Daarnaast geven aanbieders aan dat de jongeren met wie zij werken ook wel eens
jeugd/jongerentheaterfestivals bezoeken. De eenmalige publicatie TheaterJONG die het LKCA en
het Platform Theater uitbrachten, geeft tekst en uitleg over jeugd- en jongerentheater. Hier
presenteert het LKCA meer feiten en cijfers dan in het magazine terecht konden komen.
5% Theaterbeoefenaars
Afgezien van het jaar 2009 schommelt het aantal theaterbeoefenaars in vrije tijd vanaf 6 jaar
rond de 750.000. Dit is ongeveer 5% van het totaal aantal amateurkunstbeoefenaars, dus van
de mensen die aan beeldende kunst, muziek, dans, creatief schrijven, theater en mediakunst in
hun vrije tijd doen: iets minder dan de helft van de Nederlandse bevolking doet in de vrije tijd
aan een of meer vormen van kunstbeoefening.
Theaterbeoefenaars van 900.000 naar 750.000
950.000
900.000
850.000
800.000
Theaterbeoefenaars van
900.000 naar 750.000
750.000
700.000
650.000
2009
2010
2011
2012
2013
2015
Overzicht van AK-beoefenaars theater (Bron: Monitor amateurkunst LKCA en rechtsvoorganger Kunstfactor)
60%
52%
52%
48%
50%
48%
41%
41%
40%
Totaal AK in %
30%
% Theater
20%
10%
6%
5%
5%
5%
4%
4%
0%
2009
2010
2011
2012
2013
2015
Door de jaren heen is een relatief stabiel aandeel theaterbeoefenaars in amateurkunstbeoefening van rond de
5% het landelijk beeld.
Relatief jong: van 5 tot 20 jarigen
Net als bij de meeste amateurkunstbeoefenaars zijn er meer jonge dan oudere beoefenaars van
theater. Het grootste aandeel wordt gevormd door kinderen en jongeren tot een jaar of 20 die
aan amateurtheater doen. Met theater beginnen amateurs doorgaans op jonge leeftijd, rond de
5 jaar. (Factsheet 2013). Dit beeld verandert niet sterk in 2015 (NMAK 2015).
Oprichting jeugdtheaterscholen: 1985
In de publicatie Theater jong (maart 2016) zijn twee plattegronden van Nederland te zien met
oprichtingsdata van jeugdtheaterscholen en het huidige spreidingsgebied van
Jeugdtheaterscholen in Nederland in Vlaanderen.
Bron: TheaterJONG, eenmalige uitgave van het Platform Theater en het LKCA
2
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
2003:
Theaterwerk NL
telt 44 jeugdtheaterscholen
in NL
1985: oprichting
1e theaterschool:
jeugdtheater
Hofplein
2006: 41
jeugdtheatersch
olen, 20
organisaties die
met jeugdtheater bezig
zijn. De teller
staat dan op 61.
2015: 50
jeugdtheaterschol
en bij netwerk
theater, 90 niet
aangesloten JTS –
en. In totaal 140
jeugdtheaterschol
en in Nederland.
7 theater- en toneelopleidingen
Er zijn in Nederland 7 opleidingen gericht op theater en toneel, waarvan er één alleen de
docentenvariant aanbiedt. De rest van de opleidingen biedt ook de acteursvariant aan:
Opleidingsplaatsen
Docenten- en acteursopleiding
Maastricht
Hogeschool Zuyd
Tilburg
Fontys Hogeschool
Utrecht
HKU
Amsterdam
AHK
Leeuwarden
Zwolle/Arnhem
Alleen docentenopleiding
NHL Hogeschool
ArtEZ Hogeschool
Enquête onder theateraanbieders: 2015
Het LKCA heeft onder theateraanbieders en onder bij de NAPK aangesloten professionele
theatergezelschappen een enquête uitgezet om te weten te komen wat de huidige stand van
zaken rondom jeugdtheaterscholen en hun aanbod is, zowel binnenschools als buitenschools.
Er zijn 509 digitale enquêtes verspreid met een respons van 128. Enkele resultaten zijn
opgenomen in de publicatie TheaterJONG. De rest van de relevante resultaten zijn hier
verwerkt.
Vóór 1980
De meeste aanbieders zijn al langer actief, 9 zijn zelfs al voor 1980 begonnen en 13 zijn in 2005
gestart met dit aanbod (zie tabel). De meeste aanbieders zijn in de jaren 2000 begonnen met
hun aanbod voor kinderen en jongeren. Opvallend is dat ook in 2008 en later nog steeds
aanbieders een nieuw jeugd- en jongerenaanbod starten, ondanks de crisis die zijn sporen in
de culturele sector heeft achtergelaten.
3
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Wanneer bent u begonnen met het theateraanbod voor kinderen en jongeren gericht op actief
zelf theater maken, doen en leren?
Wanneer begonnen met aanbod
14
12
10
8
6
aantal aanbieders
4
2
0
De meeste aanbieders zijn zowel binnenschools als buitenschools actief. Aangezien slechts een
minimaal percentage alleen een binnenschools aanbod heeft, kijken we niet verder naar deze
groep. De resultaten van buitenschoolse aanbieders en de combinatie van binnen- en
buitenschools aanbod, worden verder uitgewerkt. 68% van de respondenten combineert
zowel binnen als buitenschools aanbod, tegenover 29% van hen dat alleen buitenschools
aanbod heeft.
Waar actief
3%
29%
Uitsluitend binnenschools
(dus tijdens schooltijd van
kinderen en jongeren)
Uitsluitend buitenschools
(in de vrije tijd van
kinderen en jongeren)
68%
4
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Zowel binnen- als
buitenschools
Cursus-workshop-productiegroep: 100-87-80%
We hebben de aanbieders met alleen een buitenschools en een combinatie binnen- en
buitenschools aanbod gevraagd wat voor soort aanbod zij dan hebben.
Wat voor soort binnen- en buitenschools aanbod heeft
u?
120%
100%
100%
87%
in %
80%
80%
60%
40%
20%
0%
Cursus
Workshop
Productie(groep)
Aanbod
Wat voor soort buitenschools aanbod heeft u?
100%
90%
89%
89%
80%
70%
In %
60%
50%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Cursus
Workshop
Productie(groep)
Aanbod
Varia: waar en met wie
Dit aanbod wordt op verschillende locaties aangeboden, variërend van een eigen studio, een
lokaal theater en of een centrum voor de kunsten, tot een basisschool in de directe omgeving
5
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
van de kinderen.
Wanneer er wordt samengewerkt zijn de samenwerkingspartners binnenschools:
Basisscholen, bibliotheken, cultuurpunten, gemeenten, kinderopvang, middelbaar onderwijs,
centra voor de kunsten, toneelgezelschappen en zzp-ers.
Partners voor samenwerking buitenschools zijn: andere theaterscholen, productiehuizen in
binnen- en buitenland, basisscholen en kinderopvang, centra voor de kunsten, gemeenten,
zzp’ers en kunstvakopleidingen.
Freelancers 93%, hbo’ers 97%
Bijna alle aanbieders werken met freelancers (93%), variërend van 1 tot 200 en van een paar
uur per jaar tot 1, 2, 5, 8 of 12 fte’s. In de theaterwereld –kunnen we concluderen- is het eerder
regel dan uitzondering om freelancers in te huren voor enkele uren per week en soms per jaar.
We zien dan dat bijna alle aanbieders met hbo (kunstvak) opgeleide docenten/begeleiders
werken en dat een vijfde met wo en ruim een kwart met mbo opgeleiden werkt.
% aanbieders dat werkt met docenten met
opleidingsachtergrond mbo, hbo en/of wo
120%
97%
100%
80%
% aanbieders dat werkt met
docenten met
opleidingsachtergrond mbo, hbo
en/of wo
60%
40%
26%
20%
20%
0%
MBO
HBO
WO
We vroegen daarnaast om aantallen docenten en kwamen op het volgende uit:
6
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Opleidingsachtergronden van docenten
%
Wo Mbo
14% 12%
Hbo
74%
Vrijwilligers: 1-30
67% van de respondenten zegt te werken met vrijwilligers en onbetaalde medewerkers. Het
gaat om aantallen tussen de 1 en 30.
Hoeveel vrijwilligers in de organisatie
35
33
Aantal vrijwilligers
30
25
20
15
werkt met aantallen
vrijwilligers
12
10
10
7
6
6
in %
6
5
3
3
3
3
4
3
1
0
5
8
4
4
7
4
2
2
2
2
3
1
2
23
Aantallen aanbieders
33% werkt met 0 vrijwilligers, 3% met 30, 1% met 22, etc.
Festivals
In beide aanbodsvormen, dus zowel alleen buitenschools als de combinatie van binnen- en
buitenschools aanbod doen leerlingen van aanbieders vaker niet dan wel mee aan festivals.
Maar als ze meedoen bezoeken ze vooral de volgende festivals: (41 respondenten in totaal).
7
Festival
Plaats
Twentse Lente Festival
Almelo
Noorderparkfestival
Amsterdam
2
Axis Festival
Assen
2
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Aantal keer genoemd
Theaterfestival Breda
Breda
Ooievaarsfestival
Den Haag
Festival Havenwerk
Deventer
12
Regatta, onderdeel van Festival Havenwerk
Deventer
6
Deventer op Stelten
Deventer
2
Brechtfestival
Deventer
Dickens festijn
Deventer
Nacht van Goud
Deventer
Humor Festival
Deventer
Goes Kinderstad
Goes
Jonge Harten
Groningen
3
Noorderzon
Groningen
3
Festival Schijt aan de grens
Limburg
Bruis
Maastricht
5RoeFestival
Noordwijkerhout
Strandwalfestival
Rijswijk
Amateur Theater Festival Rotterdam
Rotterdam
Festival aan de Maas
Rotterdam
FestiValDerAa
Schipborg
Theaterontmoeting Laagland
Sittard
frUITMARKT- opening theaterseizoen
Sneek
Ut Sneek- straattheaterfestival
Sneek
Link
Tilburg
Onderstroom Festival
Vlissingen
Dromen over Feest
Zaandijk
5
4
Beste Buren festival
Buurtfestivals
2
Kunstbende
Musicalfestival
Straattheaterfestival
Studenten Eenakterfestival
Stukafest
8
WAK
2
Zelfiefestival
2
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Deelname festivals
binnen- en
buitenschools
Deelname festivals
buitenschools
39%
Nee
62%
Ja
Nee
48%
52%
Ja
Aanbod 12+
Voor zowel die aanbieders met alleen buitenschools aanbod als de aanbieders die de
combinatie van binnen- en buitenschools aanbod in hun pakket hebben ligt de hoofdmoot van
het aanbod bij dat voor kinderen tussen de 12 en 18 jaar.
Alleen buitenschools en binnen – en buitenschools: Leeftijdscategorieën
% binnen- en
buitenschools
33%
67%
9
% buitenschools
29%
<12
>12
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
71%
<12
>12
Colofon
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten
Auteurs en samenstelling
Amalia Deekman en Ingrid Smit
Uitgever
Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA)
Kromme Nieuwegracht 66
Postbus 452
3500 AL Utrecht
030 711 51 00
[email protected]
www.lkca.nl
@LKCA Utrecht, maart 2016
10
Theaterbeoefenaars in Nederland gemeten