Preek - Gkv Baflo

Preek over Spreuken 30:18,19
Liturgie morgendienst:
Votum en vredegroet
Zingen: Ps. 33:1,2,3
De Tien Woorden
Zingen: Ps. 1:1,2,3
Gebed
Schriftlezing: Spreuken 30
Zingen: Ps. 33:5,8
Tekst: Spreuken 30:18,19
Preek
Zingen: Ps. 107:8,9,10,13
Dankgebed
Collecte
Zingen: LvK 479:1,2,3,4
Zegen
Liturgie middagdienst:
Votum en vredegroet
Zingen: Ps. 33:1,2,3
Gebed
Schriftlezing: Spreuken 30
Zingen: Ps. 33:5,8
Tekst: Spreuken 30:18,19
Preek
Zingen: Ps. 107:8,9,10,13
Geloofsbelijdenis
Zingen: Gez. 145:1,2,3,4
Dankgebed
Collecte
Zingen: LvK 479:1,2,3,4
Zegen
Gehouden te:
Spreuken 30:18,19
Baflo, 07-08-16 (14.30 u.)
Pagina 1
Preek
Thema:
Snap jij het allemaal?
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, broeders en zusters, jongens en meisjes,
1. Enz.
Als wij dingen op een rijtje willen, zetten geven we de dingen een nummer. 1, 2, 3, 4
of a, b, c, d. Je wilt een verhaal houden en je hebt je bewering verpakt in een
stelling. Daar zet je dan argumenten onder of je geeft er een aantal voorbeelden bij
om het te illustreren. Ook die nummer je dan en je noemt ze achter elkaar op.
Maar het zijn voorbeelden en je bent bewust niet compleet. Er zijn meer argumenten
en voorbeelden te noemen.
Dan zet je onder je rijtje, onder je opsomming: Enz. of etc. Afkortingen van
enzovoorts en et cetera. Je geeft daarmee aan dat er meer te zeggen valt. Maar de
genoemde voorbeelden of argumenten spreken het meest aan en die wil je
doorgeven aan je hoorders of leerlingen. We zeggen ook wel: ‘Ik geef een stuk of
vier voorbeelden.’
In de wijsheid van het Oude Testament gebruiken de leraren en de profeten
daarvoor zogenoemde ‘getalsspreuken’. In Spreuken 30 vinden we daar een aantal
van. Verhoudingsgewijs behoorlijk wat. Agur, de zoon van Jake, was er bedreven in,
zo lijkt het wel. ‘Drie, vier dingen…’
Maar het fenomeen getalsspreuken vinden we niet exclusief bij hem. In de Spreuken
van Salomo komt het ook voor. Spr. 6:16:
“Zes dingen haat de HEER,
zeven dingen zijn hem een gruwel:
……”
En bij Job lezen we iets vergelijkbaars:
“Zesmaal zal hij je redden in gevaar,
ook de zevende maal zal je niets overkomen.” (Job 5:19)
“Deze aantallen moeten niet letterlijk worden opgevat; ze geven aan dat God in de
meest uiteenlopende situaties verlossing brengt.” 1
De bedoeling van de getalsspreuken is dus: een aantal voorbeelden of aansprekende
dingen op een rij zetten zonder te streven naar volledigheid. Het gaat niet om
precieze aantallen.
Doortellen mag dus. Noem zelf gerust meer dingen die er heel goed bij passen. In
ons geval: dingen die je niet kunt bevatten, waar je je over verwondert. Maar de
leraar zegt wel: ‘Deze drie, vier dingen, die ik hier noem, die zijn heel sprekend. Daar
moet je in elk geval goede aandacht aan geven.’
1
Studiebijbel In Perspectief, aantekening bij Job 5:19.
Spreuken 30:18,19
Pagina 2
[Tussen haakjes: Ik moet hier even denken aan de getallen die Jezus noemt in
Matteüs 18.
“Petrus kwam bij Jezus en zei: ‘Heer, als een andere gelovige mij slecht
behandelt, dan moet ik hem vergeven. Maar hoe vaak? Wel zeven keer?’
Jezus zei: ‘Nee, niet zeven keer, maar zeventig maal zeven keer.” (Mat.
18:21,22)
Jezus bedoelt daar ook geen exact getal te geven: 70 x 7 = 490 keer.
Hij zegt eigenlijk: ‘Tel de keren dat je iemand vergeeft maar niet. Ga er mee
door. Desnoods tot in het oneindige. Want dat doet God ook ten opzichte van
jou.’
Ook een soort getalsspreuk dus.]
2. Dom of wijs
Een vraag aan u. Als je erkent, dat je iets niet begrijpt of niet kunt bevatten, ben je
dan dom of ben je dan wijs? Algemener geformuleerd: Ben je dom als je dingen niet
snapt?
Dat zeggen wij mensen wel vaak. ‘Doe niet zo dom! Snap je dat dan niet?’ En we zijn
een beetje verontwaardigd zelfs of kortaangebonden.
Agur zegt in de spreuk van vanmorgen / vanmiddag:
“Drie dingen zijn te wonderlijk voor mij,
vier dingen kan ik niet bevatten:…”
[De BGT laat het ‘drie dingen, vier dingen’ weg. En vertaalt:
“Sommige dingen zijn heel wonderlijk,
ik kan ze niet begrijpen:…”
Zo zeggen we dat inderdaad in de taal van vandaag.]
‘Sommige dingen gaan mij echt boven de pet,’ zegt Agur. ‘Dingen die ik zie en
waarneem in de natuur, in de wereld, in het mensenleven.’
Is hij dom, als hij dit van zichzelf erkent? Dat zouden we kunnen denken. Hij begint
zijn verhaal immers zo:
“Ik ben moe, mijn God,
ik ben doodmoe, ik kan niet meer.
Ik heb geen verstand,
niemand is zo dom als ik.
Wijsheid heb ik nooit geleerd,
ik weet niets van u, heilige God.” (Spr. 30:1-3, BGT)
Agur vindt zichzelf de domste mens. Of in elk geval de domste wijze. Dat betekent
niet dat hij twijfelt aan zijn intelligentie of dat hij zijn IQ te laag vindt.
Het gaat hem er om dat hij van het werk van God niets begrijpt. Dat hij niet kan
bevatten wat God doet en waarom God het doet. ‘Ik weet niets van u, heilige God. Ik
kan u niet doorgronden.’
Het werk van God de HEER is veel te groot voor hem. Want God is veel te groot voor
hem. Je kunt God niet narekenen, controleren of ter verantwoording roepen. En de
schepping kun je ook niet verklaren. Je kunt er aan ruiken. Je kunt er iets van
Spreuken 30:18,19
Pagina 3
ontwaren en een aantal dingen ontdekken en je er over verwonderen. Maar er is
altijd meer. Het is altijd groter dan jij kunt vatten en verwerken op de harde schijf
hierboven.
In deze sfeer ligt volgens mij wat Agur schrijft in onze tekst. Hij ziet bepaalde
dingen. Hij neemt bijzondere dingen waar, overdenkt ze en beschrijft deze
fenomenen. En op de achtergrond weet hij het werk en de handen van God. En het
gaat hem gewoon duizelen.
Is dat dan dom? Is het dwaas, dat hij open en eerlijk toegeeft dat hij het allemaal
niet kan bevatten?
Nee, dat is bijbels gezien juist heel wijs. Een echte wijze kent zijn eigen beperkingen
en erkent de oneindige grootheid en wijsheid van God. De dwaas of de narcist kent
alleen zijn eigen grootheid en glorie. En meet zich de rol van verlosser aan. ‘Make
America great again.’ Zo iemand heeft vijanden nodig en complottheorieën en een
slachtofferrol, als het niet gaat zoals hij wenst en denkt.
Wie is er nu wijs en wie is er dom?
Het kan voor ons ook geen kwaad om eerlijk te erkennen, dat je een heleboel dingen
niet snapt of niet kunt bevatten. Het is in elk geval beter en wijzer, dat overal
verklaringen voor te bedenken en grote woorden te gebruiken om dingen te duiden.
Alsof jij precies weet wat God doet of wil…
Nog beter is: Blijf je verwonderen over wat je ziet en waarneemt. En verbindt het
maar met de naam van God. Gods werk kun je altijd bewonderen. Hij is onze
bewondering en onze roem waard.
3. Drie, vier dingen
“Drie dingen zijn te wonderlijk voor mij,
vier dingen kan ik niet bevatten:
de vlucht van een arend hoog aan de hemel,
het glijden van een slang over de rots,
de vaart van een schip op volle zee,
de weg van een man naar een meisje.”
Wat is nu het verbindende punt in de drie, vier dingen, die Agur waarneemt en
waarover hij zich verwondert? Daar gaan we even naar zoeken. Heeft iemand van u
een idee?
Volgens mij zit het in de beweging van die arend, die slang, dat schip en die man.
In ‘beweging’ zit het woord ‘weg’. En laat dat nu het woord zijn dat er vier keer staat
in de oorspronkelijke taal. En in de oudere vertalingen.
Agur kan dus niet begrijpen, hoe een arend zijn weg vindt langs de hemel, hoe een
slang zijn weg vindt over de rotsen, hoe een schip zijn weg vindt midden op zee, hoe
een man de weg vindt naar een vrouw.
Maar laten we eerst even deze vier dingen stuk voor stuk nader bekijken en de
waarnemingen van Agur delen.
1. “De vlucht van een arend hoog aan de hemel.”
Spreuken 30:18,19
Pagina 4
Als ik dit lees, denk ik direct aan de zeearend in het Lauwersmeergebied. Een
machtige vogel met een spanwijdte van meer dan twee meter. Hij wordt daarom ook
wel de vliegende deur genoemd.
Soms zit je zomers wel eens buiten in de zon op je tuinstoel. Of je ligt. En dan kijk je
omhoog naar de lucht. En ineens zie je hoog, bijna tegen de wolken aan, een grote
roofvogel vliegen. Misschien wel de zeearend. Hij zweeft hoog aan de hemel zonder
zijn vleugels te bewegen.
Prachtig! Hoe kan hij dat, vraag je je af met Agur. Zo’n grote, zware vogel, zo hoog
aan de hemel.
Natuurlijk weten wij dan van thermiek en opstijgende warme lucht en zo. Maar het
blijft verwonderlijk. Je kunt het niet bevatten.
Ik kijk dan ook wel eens naar de grote vliegtuigen die over komen. Met een gewicht
van vele tonnen en een spanwijdte van tientallen meters. Dat zo’n ding in de lucht
blijft, ja überhaupt de lucht in kan… Wonder van techniek, nauwelijks te bevatten
voor gewone mensen.
2. “Het glijden van een slang over de rots.”
Dit is eigenlijk ook best bijzonder. Een slang die kronkelt over een rots, toch snel
vooruitkomt, in een schuilplaats schiet of een prooi te pakken krijgt. Voor je gevoel
heeft hij nauwelijks houvast. Maar toch rolt hij niet van de rots af en kronkelt zelfs bij
een steile rotswand omhoog. Wonderlijk, je snapt niet hoe zo’n beest dat kan.
Ook door God zo geschapen en daarvoor prima toegerust, zeg maar. Maar Agur
snapt het niet.
Rotsen hebben we hier niet in Nederland. En slangen ook niet zoveel. In de DoeZoo
in Leens een paar in een terrarium. Verder hebben we het niet zo op slangen.
Wat ook heel wonderlijk is: een minuscuul klein spinnetje of insectje, dat over je
bureau loopt. Het beweegt en leeft. En wij kennen zijn weg niet. Wij blazen het
gewoon weg. Of we pakken de vliegenmepper…
3. “De vaart van een schip op volle zee.”
Schepen in de tijd van de Bijbel waren heel wat kleiner dan zeeschepen vandaag. Ze
hadden een zeil en werden door de wind aangedreven. Ze voeren op zee zonder
kompas, zonder GPS systeem. Alleen zon, maan en sterren als hulpmiddelen om de
koers te bepalen.
Maar deze schepen voeren wel de hele Middellandse Zee over naar Tarsis, dat
waarschijnlijk in Spanje te plaatsen is.
En de handelsvloot van Salomo voer vanuit Eilat over de Rode Zee naar de
Afrikaanse kust om goud en kostbaarheden te halen uit Ofir. Stukje Indische Oceaan
dus.
En als landrot snap je niet hoe zo’n schip de weg vindt en zijn koers aanhoudt, als je
alleen water om je heen ziet. Wonderlijk, wonderlijk…
Nee, dan de grote containerboten of cruiseschepen in onze tijd met alle moderne
aandrijving en computersystemen. Ik snap ook niet hoe dat allemaal kan en hoe dat
werkt. Dat ze blijven drijven alleen al…
Zullen we de naam van God daar ook maar bij noemen, die het mogelijk maakt dat
zulke grote schepen gebouwd kunnen worden en de wereld rond varen?
Noem wat mij betreft nog maar meer ontdekkingen en technische ontwikkelingen.
Wat weten we eigenlijk van God de Schepper en zijn wijsheid?
Spreuken 30:18,19
Pagina 5
4. “De weg van een man naar een meisje.”
Ofwel: “…hoe een man verliefd wordt op een vrouw.” (BGT) Daar gaat het hier om.
Een vrouw die verliefd wordt op een man, dat kan natuurlijk ook. Hoe dat kan, daar
snap je toch niets van? Waarom die klik tussen deze twee mensen? Waarom die
liefde op het eerste gezicht bij juist deze twee personen? Met de seksuele
aantrekkingskracht die daar bij hoort? En de liefde die zich ontwikkelt?
Je kunt er allerlei psychologische en karakterologische elementen tegen aan gooien.
Maar verklaart dat de klik, de weg van een man naar een vrouw? Verklaart dat de
liefde? Verklaart dat de hechte relatie die dan ontstaat? Dacht ik niet.
Zou het soms toch de hand van God zijn die man en vrouw bij elkaar brengt? Denk ik
wel. Ik lees het al in Genesis 1 en 2. Maar dan is de verwondering nog groter.
Dit is ook te wonderlijk voor mij. Ik kan het niet begrijpen. Dat zegt Agur. En hij
vraagt ons: Snap jij het allemaal?
Ik heb het idee dat het laatste ook de climax is van de drie, vier dingen die Agur als
wonderlijk benoemt. Het zit trouwens in alle getalsspreuken. Kijk ook de andere in
dit hoofdstuk nog maar eens na. Het hoogtepunt zit steeds in de slotregel.
4. De beweging
Terug naar de vraag van net. Wat is het verbindende element in de drie, vier dingen
waar Agur zich over verwondert?
Ik noemde de beweging van alle vier dingen. Hun wonderlijke weg door de
elementen, waarvan God de auteur is uiteindelijk.
Mij is ook opgevallen, dat het hier gaat om vier elementen of sferen. Of hoe je het
ook maar noemen wilt: de lucht met de vliegende arend; het land met de kruipende
slang op de rots; de zee met het varende schip en de menselijke relatie met de man
die zich naar een vrouw beweegt en zich aan haar verbindt.
Samengevat: heel de aarde, heel de schepping, die het werk is van God de
Schepper. Hij heeft alles met wijsheid gemaakt.
De naam van God is aan al deze dingen en wegen verbonden.
Het is Gods vreugde om vogels te laten vliegen, zowel de arend als de appelvink;
zowel de condor als de kolibrie.
Het is Gods vreugde om slangen over rotsen te laten kruipen, koeien te laten grazen
in de wei en kleine insecten over iemands bureau te laten marcheren.
Het is Gods vreugde om zeevaart mogelijk te maken en met zeeën en oceanen te
spelen en de Leviatan spelende aan banden te leggen.
Het is Gods grote vreugde om mensen in liefde aan elkaar te verbinden naar ziel en
lichaam.
Alle reden tot grote verwondering dus.
Wat wil Agur met zijn spreuk hier bereiken? Hij erkent eerlijk: Ik begrijp het allemaal
niet. Ik kan het niet vatten. Het gaat mij boven de pet.
Daarmee stelt hij jou en mij de vraag: Snap jij het allemaal wel?
Gelukkig ook niet! En God de Heilige Geest vindt ons niet dom, als we ons
onverstand erkennen en soms de hand op de mond slaan van verwondering of
verbijstering.
Spreuken 30:18,19
Pagina 6
Dwaas ben je als je God er buiten laat. Dwaas ben je als je de verwondering kwijt
raakt of overboord zet. Dan wordt alles onberekenbaar én heel beangstigend.
Hoe is het principe van de wijsheid ook al weer?
“Je kunt alleen wijs worden als je eerbied hebt voor de Heer. Mensen die
geen eerbied hebben voor de Heer, willen geen dingen leren. Zij willen niet wijs
worden.” (Spr. 1:7, BGT)
Het lijkt mij dat ook Agur dat principe van de wijsheid aan zijn hoorders en lezers
voorhoudt met zijn waarnemingen.
5. Doortellen of niet?
Agur telt in onze tekst tot vier. Hij benoemt drie, vier dingen die hij niet bevatten
kan. In de preek hebben we nog een aantal dingen al genoemd. Maar zo zijn er
talloze voorbeelden te bedenken van werken en daden van God die ons verstand te
boven gaan en waar wij ons over kunnen verwonderen. We kunnen wel blijven
doortellen tot in het oneindige
Tot slot wil ik nog één ding noemen dat in elk geval te wonderlijk voor ons is en dat
wij met geen mogelijkheid bevatten kunnen.
Dat is de weg van Gods Zoon Jezus Christus naar deze wereld door mens te worden.
Dat is de weg die hij in de wereld ging, de weg van vernedering, lijden, kruis en
dood. De weg door lijden heen naar de verheerlijking. De weg van zijn liefde voor
zijn volk, voor jou en voor mij.
Daar kan ik echt niet bij. Ik kan het niet bevatten. Maar ik geloof het van harte.
Want:
“Elk woord van God is getoetst,
hij is een schild voor wie bij hem hun toevlucht zoeken.” (Spr. 30:5)
Snap jij het allemaal?
Amen
Spreuken 30:18,19
Pagina 7